Lögmannablaðið - 2016, Qupperneq 27

LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 01/16 27
UMFJÖLLUN
þeirra eftir skýrslutöku þar sem
þeim var óskylt að svara spurningu,
og sagði: „Fram að þessu hefur
þessari aðferð verið beitt, að menn
eru hlustaðir eftir skýrslutöku hjá
lögreglu, bæði í fíkniefnalagabrotum
og í öðrum brotum, og það hefur ekki
verið gagnrýnt sérstaklega áður. En
Hæstiréttur kemst þarna að þessari
niðurstöðu og það verður auðvitað
að virða hana. Vandamálið eftir þessa
niðurstöðu er bara að við vitum
ekki nákvæmlega hvað þetta þýðir.
Hæstiréttur segir bara að ef þetta er
gert skömmu eftir að þeir hafa gefið
skýrslu hjá lögreglu að þá megi ekki
leggja slíkt fram. Hvað þýðir þetta
skömmu eftir?“
Niðurstaða Björns að þessum
vangaveltum sögðum var þó að
sennilega væri það meginreglan sem
réði og að ekki skipti endilega máli
hvenær hlustað væri á sakborninga
eftir að þeir hefðu hlotið þá réttar­
stöðu. Hins vegar væri orðalag Hæsta­
réttar opið til túlkunar og hugsanlega
rétt að láta reyna á það síðar hvað
nákvæmlega væri átt við – hvort að
t.a.m. mætti hlusta nokkrum dögum
eftir skýrslutöku.
Meiri áhersla á leynd heldur
en að upplýsa markaðinn
Lögreglurannsókn á markaðsmis­
notkun í starfsemi Landsbankans
hófst að framkominni kæru frá
Fjármála eftirlitinu. Í þeirri kæru var
þó töluvert lengra tímabil undir, eða
frá árinu 2003. Að sögn Björns var
þó ákveðið að ákæra aðeins fyrir
síðustu 11 mánuðina fyrir hrun enda
hafi háttsemin þá orðið allt önnur og
alvarlegri. „Þegar litið er til niðurstöðu
Hæstaréttar hefði nú sennilega mátt
fara mikið lengra aftur í tímann þar
sem að Hæstiréttur virðist líta svo á
að háttsemin hafi hafist allnokkru
fyrr,“ sagði Björn. Það sem þó hafi
einnig mælt gegn því að ákæra fyrir
lengra tímabil var að eftir því sem
háttsemi sem ákært er fyrir nær yfir
lengra tímabil því þyngri verða mál
í saksókn. Sem dæmi tók Björn að í
markaðsmisnotkunarmáli Kaupþings
hafi aðalmeðferð í héraði tekið fimm
vikur. „Þá var farið að rífa vel í hjá
öllum“, sagði Björn.
Þessu næst vék Björn að heimfærslu
Hæstaréttar á atvikum máls undir þau
ákvæði laga um verðbréfaviðskipti er
banna markaðsmisnotkun. Útlistaði
hann nokkuð nákvæmlega hvernig
Hæstiréttur komst að þeirri niðurstöðu
að með því að láta Landsbankann
eignast bréf í sjálfum sér í svokölluðum
„sjálfvirkum pörunarviðskiptum“ í
kauphöll, og ná svo að selja þau
aftur í utanþingsviðskiptum þannig
að það var í raun ekki framboð
og eftirspurn með bréfin sem hafi
ráðið verðmyndun á markaði, hafi
hinir ákærðu starfsmenn bankans
gerst sekir um markaðsmisnotkun.
Einnig hafi markaðsáhættan af verð­
falli bréfanna eftir sölu þeirra eftir
sem áður hvílt á bankanum sem fjár­
magnaði sjálfur kaup þeirra sem
seljandi í utanþingsviðskiptunum.
Björn rakti hvernig Hæstiréttur
hafi gert töluvert með það í sínum
forsendum hvernig áhersla hafi verið
lögð á að forðast flöggun um viðskipti
bankans með eigin bréf. „Það var meiri
áhersla á leynd heldur en að upplýsa
markaðinn,“ sagði Björn.
Fjármálafyrirtæki óheimilt að
vera viðskiptavaki með eigin
hluti
Annað atriði sem mikið var fjallað um
í málinu var svokölluð „viðskipta vakt“.
Meðal þess sem vörn ákærðu byggðist
á var að bankinn hafi stundað óform­
lega viðskiptavakt með eigin hluta­
bréf, þ.e. til að mynda markað með
bréfin. Björn rakti hvernig Hæsti réttur
hafi komist að þeirri niðurstöðu að
það gæti einfaldlega ekki verið hlut­
verk útgefanda hluta bréfa að vera
við skipta vakar og mynda markað
með eigin hlutabréf. „Hæstiréttur
gagnályktar frá ákvæði 116. gr. laga
um verðbréfaviðskipti á þá leið að
fjár málafyrirtæki sem annast verð­
bréfa viðskipti sé óheimilt að takast á
hendur viðskiptavakt með eigin bréf,“
sagði Björn.
Skýringar ákærðu fyrir dómi hafi
verið að bankinn hefði einfaldlega séð
kauptækifæri og nýtt þau. Hæstiréttur
vísaði þessum skýringum á bug
með þeim rökum að háttsemin hafi
einfaldlega verið í grunninn ólögmæt
þar sem bankinn hafi ekki mátt vera
viðskiptavaki í viðskiptum með eigin
bréf.
Tjónið ekki metið til fjár
Að lokum rakti Björn hvernig Hæsti­
réttur hafi komist að niðurstöðu um
refsiábyrgð ákærðu sem ýmist voru
beinir þátttakendur í þeim viðskiptum
sem ákært var fyrir eða borið ábyrgð
á þeim vegna stöðu sinnar. „Við
Helga Melkorka Óttarsdóttir. Björn Þorvaldsson.Oddur Ástráðsson.