Hinsegin dagar í Reykjavík - Aug 2009, Page 31

blíðum orðum; þetta varð ég þó að þola
því Gísli sat undir Geir og Geir lét dátt að
honum en leit ekki við mér. Ég held að ég
hafi sannarlega fundið til afbrýðisemi en
hún var fjarskalega væg eins og eðlilegt er,
því þótt Geir sé kærastan mín þá er hann
ekki kærastan mín. Maður hefur víst aldrei
jafnheita ást á pilt og meyju.“
sagan flekklausa
Um þessi orð þagði Íslandssagan vandlega
og þegar dagbækur og bréf Ólafs Davíðs-
sonar voru gefin út árið 1955 hafði öllum
þeim stöðum verið eytt úr textanum þar
sem hann víkur að þrá sinni til pilta. Þannig
hefur ríkjandi menning löngum strokað út
þá vitnisburði sem hana grunar að gætu
sett skítablett á söguna. Þeim mun neyðar-
legra er þetta í ljósi þess að hin útgefna
bók bar heitið Ég læt allt fjúka, og er það
tilvitnun í orð Ólafs sjálfs. Hann var að
upplagi óvenju hispurslaus maður og af
formála dagbókarinnar má ráða að hann
gerði ráð fyrir því að hún yrði varðveitt
handa síðari tímum. Það var ekki fyrr en
árið 1990 að Þorsteinn Antonsson rithöf-
undur tók af skarið, vakti athygli á þessum
dagbókarfærslum og birti þær í bók sinni
Vaxandi vængir.
Bersýnilega stafa eyðurnar í útgefinni
dagbók Ólafs af þeirri staðreynd að hann
átti eftir að verða einn af afburðamönnum
íslenskrar menningarsögu, náttúrufræðingur
og mikilvirkur safnari íslenskra þjóðfræða.
Á því herrans ári 1955 var óhugsandi að
bendla slíkan mann við ástarhjal á öfugum
nótum. Eftir hann liggja stórkostleg söfn
þjóðsagna og þjóðfræða og einnig samdi
hann nokkur rit, þar á meðal mikla bók,
Galdur og galdramál á Íslandi. Sá undurfríði
Geir sem hér um ræðir varð síst ómerkari
maður þótt í öðrum greinum væri – prestur
á Akureyri, vígslubiskup í Hólastifti og
annálaður söngmaður. En verðandi þjóð-
fræðingar og vígslubiskupar eiga líka sína
leyndu drauma.
sættir og góður koss
Og ástir unglinganna döfnuðu á þeim nótum
sem hæfðu tíðarandanum vorið 1882. Þeir
heimsækja hvor annan daglega, stundum
oft á dag, sofa saman nótt og nótt, yrkja
vísur hvor til annars, skiptast á um að færa
hvor öðrum brjóstsykur og vindla og kúra
saman í laut í Þingholtunum þegar vel
viðrar. Þetta er löngu fyrir fyrir daga útvarps
og geislaspilara og enginn iPod innan seil-
ingar, en stundum syngja þeir saman:
„Þá upp til Geirs. Hann kenndi mér lagið:
„Ég veit yðar myndin in mæra“, fagurt lag
og friðblítt. Ég kann ekki við orðið „angur-
blítt“. Geir varð annars styggur við mig
stundarkorn því ég uppnefndi hann öllum
illum nöfnum, en sættir komust samt fljótt
á og skaðabæturnar, sem hann fékk, voru
góður koss.“
Ekki verður séð að Ólafur Davíðsson hafi
þekkt nein orð um þrá sína til annarra pilta,
enda ritar hann þetta áður en menn tóku
fyrir alvöru að upphefja gagnkynhneigðina
í vestrænni menningu með því að fordæma
alla þá sem hlupu undan merkjum hennar
og gefa þeim sín heiti. En Ólafur var prest-
sonur, hann átti strangan föður og þekkti
að sjálfsögðu þá alræmdu ritningarstaði
Biblíunnar sem kvalið hafa margan piltinn.
Þess vegna finnur hann sig knúinn til að
réttlæta fyrir sjálfum sér þá nautn sem
hann er rétt í þessu að uppgötva. Á einum
stað í dagbókinni efast hann um þá skoðun
að sannkristið líf hljóti að felast í því að
krossfesta holdið og hvatir þess, og hefur
þar í huga fleyg orð Páls postula í Galata-
bréfinu, 5:24: „En þeir, sem Krists eru, hafa
krossfest hold sitt með þess girndum og
tilhneigingum“ (þýðing frá 1863). Þessu
andmælir sá skynsami Ólafur, hann
neitar með öðrum orðum að fyllast sekt-
arkennd fyrir það að kannast við kenndir
sínar og tilfinningar, og njóta þeirra. Að
kvöldi 21. apríl 1882 ritar hann þetta í
dagbók sína:
„Ég tók Geir með mér. Hann sefur hjá
mér í nótt. Mér hefur aldrei þótt eins vænt
um neinn og Geir. Hvað það var indælt
að vefja hann að sér og leggja hann undir
vanga sinn og kyssa hann svo. Loksins
varð ég þó skotinn. En hvað er það að vera
skotinn í karlmanni hjá því að vera skotinn í
meyju? Ekkert, segir náttúruvit mitt mér. Er
það annars ekki röng skoðun að krossfesta
holdið með girndum þess og tilhneigingum?
Er ekki rétt að hafa svo mikið upp úr lífinu
sem auðið er fyrir góðan og mannlegan
mann? Það held ég.“
að hemja mannlífið
Ólafur Davíðsson las sannarlega fleira en
Biblíuna, til dæmis varð hann snemma vel
læs á forngrísku og þekkti lýsingar Grikkja
til forna á ástum tveggja af sama kyni. En
allar greiningar og útlistanir síðari tíma á
samkynhneigðri þrá voru honum framandi,
enda var hún ekki skilgreind á nútímavísu
fyrr en rétt um það bil sem Ólafur komst til
vits og ára, og vorið 1882 höfðu engar frétt-
ir borist af þeim tilburðum til Íslands. Því
má ljóst vera að skilningur Ólafs á sjálfum
sér og tilfinningum sínum verður ekki lagður
að jöfnu við þann skilning sem lesbíur og
hommar nútímans leggja í samkynhneigðar
tilfinningar sínar. Hugtakið homosexualitet
eða samkynhneigð varð fyrst til um 1870.
Með iðnbyltingunni og vaxandi þörf hins
kapítalíska samfélags til
Reykjavík um aldamótin 1900. Danski fáninn blaktir við hún.