Vinnan - 01.05.1945, Blaðsíða 32

því, að þeir færast of mikið í fang í einu. Á þetta eink-
um við um stritvinnu. Setjum svo, að maður eigi að
flytja til ákveðið þungamagn. Ef hann ber ofmikið í
einu, ofreynir hann sig brátt. Er því betra að fara fleiri
íerðirnar og bera minna í einu. Fer auðvitað eftir burð-
um hvers manns og þoli, hvaða þunga honum er hæfi-
legt að bera, en síðan eftir lengd vinnutímans, stærð
verksins í heild, hve langt hann þarf að flytja hlutina
til o. fl.
5. Alls konar truflanir. Mikinn þátt í þreytu manna
eiga alls konar truflanir, sem raska vinnunæði þeirra.
Þær glepja eftirtektina, svo að þeim verður hættara við
mistökum og slysuni. Þeir eyða allmiklu erfiði í að
halda huganum við verkið. Margar rannsóknir hafa t.
d. verið gerðar um áhrif þau, sem hávaði hefur á menn
við vinnu. Mikill og stöðugur hávaði reynir á taugar
manna og eyðir orku þeirra. Reyndar virðist hávaði
stundum hafa örvandi áhrif og auka afköst lítils háttar,
en hann slítur mönnum ávallt. Flestum störfum fylgja
hljóð og hávaði, en ekki eru þau öll skaðsamleg; fer
það eftir eðli þeirra og magni. Manninn glepja ekki
svo mjög hljóð, sem leiða af vinnu hans, heldur marg-
víslegur hávaði, t. d. vélaskrölt, sem er starfi hans ó-
viðkomandi og fellur ekki við vinnuhreyfingar hans.
6. Tilbreytingarleysi getur oft af sér þreytu og leiða
á vinnunni. Fábreytnin stafar stundum af mikilli tækn-
islegri verkaskiptingu. Einhverju starfi, sem áður fyrr
var ein heild, er nú skipt í fjöldamarga þætti, og gerir
hver maður ákveðirm hluta þess. Hefur hann því enga
heildarsýn yfir verkið, veit jafnvel varla, hvað hann er
að gera. Með þessu móti verður starfið innihaldslaust
og eilíf endurtekning hins sama. Auk þess verður mað-
urinn alltaf að vera í sömu stellingum, áreynslan lendir
á sömu vöðvum og líkamshlutum og lýir rneir en fjöl-
breyttari vinna. Raunar er erfitt að dæma um, hvort
verk er fábreytt eða ekki; sá einn, sem er því gagn-
kunnugur, finnur fjölbreytnina, sem í því býr. Þröngt
starfssvið getur búið yfir mikilli fjölbreytni. Menn
skiptast mjög í tvö horn eftir því, hve vel þeir una við
fábreytta vinnu. Sumir hyggja, að einungis vel gefnir
menn þjáist af því að vinna tilbreytingarlítil störf, og
þess vegna eigi að láta lítið gefna menn hafa þau á
hendi. En þessi skoðun virðist ekki koma vel heim við
staðreyndir. Sumir vel gefnir menn una sér vel við fá-
breytt störf. Þeir geta gert þau umhugsunarlítið og haft
hugann við annað. Ýmislegt bendir til þess, að það sé
ekki eingöngu og jafnvel ekki aðallega undir greind
komið, hversu mönnum fellur tilbreytingarlítil vinna,
heldur undir skaplyndi þeirra og persónuleika.
7. Geðshrœringar og skaplyndi. Sk'iljanlegt er, að
tíðar geðshræringar hafi þreytu í för með sér, þar sem
þeim fylgir mikið orkulát. Sá, sem temur sér geðvonzku
og önuglyndi eða hefur sífelldar áhyggjur og verður
allt að vonbrigðum, eyðir með því móti mikilli orku til
einskis gagns og verður þess vegna þreyttari en hinn,
sem jafnlyndari er. Sterkar geðshræringar, svo sem
reiði, koma líffærastarfseminni úr jafnvægi og eyða
varaorku mannsins. Hann finnur ekki til þreytu, með-
an á kastinu stendur, en eftir á gætir hennar því meir,
sbr. berserksgang til forna.
8. Sefjun. Oft stafar þreytutilfinning af rangri í-
myndun og sefjun. Þegar menn láta sér í augum vaxa
það starf, sem fram undan er, ganga .þeir að því með
hangandi hendi og verða fljótt þreyttir og leiðir á því.
Vinnugleði og áhugi á starfinu draga hins vegar úr á-
hrifum þreytunnar. ITlutverk verkstjóra og umsjónar-
manna er ekki hvað sízt í því fólgið að vekja starfs-
áhuga hjá verkamönnunum. Ef löng og erfið vinna er
framundan, er ágætt að skipta henni í marga stutta
áfanga. Með því móti er léttara að halda uppi áhuga
manna og vinnugleði. Margir ímyndunarveikir menn
gera sér í hugarlund, að allt sé erfitt, þeim vex hvert
viðvik í augum. Það er ímyndun þeirra, sem þreytir þá
framar öllu, en ekki þau störf, sem þeir inna af hendi.
Á hinn bóginn leysir áhuginn úr læðingi orkulindir
mannsins og hamlar ótrúlega lengi upp á móti raun-
verulegri þreytu.
Sefjun hefur mikil áhrif á þreytuna, eins og hægt
er að sannfæra sig um af einfaldri tilraun: Maður er
látinn lyfta ákveðnum þunga með hendinni, þangað til
hann getur ekki lyft honum lengur. Þá er honum talin
trú um, að þunginn hafi verið minnkaður, og er vísast,
að hann geti þá enn um hríð lyft honum. Ef mannin-
um er aftur á móti talin trú um, þegar hann er farinn
að lýjast, að aukið hafi verið við þungann, getur hann
ekki lengur lyft honum eða hann örmagnast a. m. k.
fyrr en ella.
Skammgóður vermir
Kunningjar tveir, báðir vel hagorðir, höfðu Ijóðað
hvor á annan um skeið, og var farið að kastast í kekki
milli þeirra. Þótti þeim ekki viðeigandi að spilla
kunningsskap sínum á þennan hátt, tóku tal saman,
sœttust og hétu livor öðrum því að láta flímkveðskap
niður falla.
Daginn eftir hittust þeir af tilviljun á götu og var
þá annar þeirra illa leikinn, með glóðarauga og brákað
iief. Þá gat hinn ekki orða bundizt og missti út úr sér
þessa vísu:
Ef það hlypi í þig kvef
og þú skyldir deyja,
„mitt er auga, mitt er nef,“
mœtti fjandinn segja.
86
VINNAN