Vinnan - 01.03.1943, Blaðsíða 8

STEFÁN ÖGMUNDSSON
Það er svo báfft að standa í stað.
Þau straumhvörf hafa nú orðið í samtökum íslenzkr-
ar alþýðu, að full ástæða er til að staldra við á sjónar-
hóli hinna breyttu viðhorfa og neyta víðsýnis þess, sem
jafnréttisaðstaðan og einingargrundvöllurinn hafa skap-
að meðlimum Alþýðusambands íslands.
En þó að 17. þing Alþýðusambandsins megi hiklaust
teljast einn merkasti viÖburður í sögu íslenzkrar verka-
lýöshreyfingar, voru þar aðeins markaðar höfuðlín-
urnar, sem starfa ber eftir næstu ár, framkvæmdir og
skipun einstakra mála koma í hlut þeirra manna, sem
falin er forusta verkalýðsfélaganna og sambands þeirra.
Það er því full þörf á að ræða hin ýmsu verkefni,
og því betur, sem meir getur á þeim oltið um farsælt
starf og gæfudrjúgar lausnir.
Tvennt er það, sem mestu varðar: Að öll alþýöa
sameinist í einni fylkingu og hitt, að hún njóti þess
uppeldis og þjálfunar, sem brýn er til hverrar baráttu.
Ég ætla ekki að fjölyröa um fyrra atriöiö: aðal-
hindruninni hefir verið rutt úr vegi og straumþungi
vaknandi stéttarvitundar mun finna þar opnar dyr. Hitt
er aftur efni til margvíslegra hugleiðinga, hvernig tak-
ast megi að gefa þessum stærstu samtökum íslenzkra
manna það innihald og þroska, sem verða má þeim ó-
skeikull í hverskonar raun.
Deyföin og vanrækslan í menningarmálum flestra
þjóðfélaga á rætur sínar í því, að upplýst og andlega
sjálfstæð alþýða er hættuleg þeim, sem með völdin
fara og sérréttindanna njóta.
Vofir t. d. ekki sú hætta sífellt yfir, að menntaður
verkalýður reynist stéttvísari, hæfari í sókn, ónæmari
fyrir blekkingum áróðurstækjanna og það sem verst
er, telji sig færan um að fara með völdin yfir mál-
efnum sínum og þjóðar sinnar, og geta sparað sér ó-
þægindi, sem af því leiða, að hafa til þess menn, sem
eftir krókaleiðum pólitískra hliðarstræta ævinlega
kunna ráð til þess að veðsetja hagsæld alþýðunnar
fyrir metnað, völd og fjármuni til eigin þarfa.
Við þurfum ekki langt að halda til þess að sjá, að
íslenzka yfirstéttin hefir fyrir löngu síðan skilið vanda
þess óviðráðanlega fyrirbæris, að alþýðan skuli eign-
ast afkvæmi, sem gædd eru eðlisgáfum til jafns við
börn ríka fólksins og þar að auki búa yfir því meiri
andlegri orku, sem hún er fjölmennari í landinu.
Og það er ekki einasta að óhugnun stafi frá upp-
lýstri alþýðu vegna þess, hve þung hún reynist í taumi
og þrátrúa á eigin leiðsögn, heldur eru forréttindi yfir-
stéttarinnar í hættu, sökum þess að embætti þjóöfélags-
ins gætu allt eins lent á skökkum stað og í höndum
alþýðumanna, sem jafnvel hefðu tilhneygingar til að
skilja aðstöðu stéttar sinnar og bæta úr misréttinum
við hana.
Fræðsla hinna lægri skóla dregur mjög dám af þess-
um hugsunarhætti. Rekstur barnafræðslunnar í landinu
vekur jafnvel stundum grunsemdir um að viöhald
hennar byggist á ótta ráðandi þjóðfélagsafla við rén-
andi verzlunarviðskipti, ef þjóðinni væri skipað á bekk
með villimönnum eða lágskríl. En þegar til framhalds-
menntunar dregur eru skólarnir fáir, dýrir og umfram
allt miðaðir við það, að alþýðunni, sem klifið hefir
þrítugan hamarinn til þess að veita börnum sínum
þessa fræðslu, sé forðað frá að ofmetnast yfir því, að
þeim hafi verið sköpuð skilyrði til þess að verða gagn-
menntað fólk, sem geti gengiö opnar götur að sjálf-
stæðu starfi á sviði vísinda, bókmennta eða lista, geti
orðið sjálfkjörið forustuliÖ, er sýnir hvað með þjóð-
inni býr, sé pund hennar ekki grafiö í jörðu.
Það mun síöar þykja dökkleitt blað í sögunni, þar
sem skráð er tímabilið, þegar menntaskólarnir á Is-
landi voru lokaðir fyrir alþýðunni vegna þess að hana
skorti peninga til að greiöa þjóðfélaginu meðlag fyrir
börn sín, svo þau mættu fórna gáfum sínum, hæfileik-
um og menntun í þágu þessa sama þjóðfélags.
Enda þótt lokun skólanna og niðurlægingarástand sé
gleggsta dæmið um varfærni yfirstéttarinnar í því efni
að alþýðan fái of stóran skammt af þeirri menntun,
sem unnt er að veita, vitnar flest það, sem reitt er
fyrir andann af því opinbera og skjólstæðingum þess,
um svipaðan hugsunarhátt, og er hendi næst að minna
á þær andlegu beinaruður, sem hafðar eru í flesta mata
í Ríkisútvarpinu og blööunum, að ógleymdu því, sem
undan rennur úr trogum Menningarsjóðs.
Hvað varðar Alþýðusamband íslands svo um þetta?
Því skal svarað:
Ekkert það, sem snertir íslenzka alþýðu, utan sam-
taka né innan, er Alþýðusambandinu óviðkomandi. Og
þegar beitt er bellibrögðum til þess að halda fyrir al-
6
VINNAN