Vinnan - 01.09.1947, Qupperneq 12

B R. SIGURÐSSON:
Það mælti mín móðir
Þetta er frásögn af samtali við hana, sem er tignust
og hjartahlýjust allra.
ÞaS var á öndverSum október í fyrra, árla dags. Ég
var staddur í framandi landi og var á gangi eftir JíjóS-
veginum utan við borgina, sem ég bjó í. Sitt hvoru
megin vegarins lágu sléttir akrar svo langt sem augað
eygði. Á stöku staS voru nokkrir menn að taka upp
síðustu sykurrófurnar. Annars var uppskerunni lokið,
og akrarnir stóðu auðir og berir. Ég var í döprum hug-
leiðingum vegna frétta, sem mér höfðu borizt að heim-
an. Ég nam staðar og hlýddi á þyt haustvindsins, sem
lék um lim trjánna, er mörkuðu vegina heim að bú-
görSunum, og horfSi á gul og hrungjörn laufin losna
og berast burtu á vængjum hans. Þá vissi ég ekki fyrr
til en hún var farin að tala við mig, konan, sem alltaf
er nálæg þar, sem frónsk sál leitar upphafs síns. Hún
sagði:
— Þú ert að reyna að skilja ísland. Þess hafa fleiri
freistað. En veiztu það, að sá, sem vill skilja, verður
að byrja á því að læra að hlusta? Hann verður að
hlusta á nið sjávarins, þyt skóganna, klið fuglanna,
dynjanda fossanna, seytl lindanna, léttan hlátur lækj-
anna. Hann verður að hlusta á sitt eigið fótatak og
fótatak milljónanna. Hann verður að hlusta á hjartslátt
lífsins og láta hann endurhljóma í sinni eigin sál. Og
hann verður að hlusta á þögnina, því að allt hið göf-
ugasta mælir tungu þagnarinnar. Sá, sem vill skilja Is-
land, verður að hlusta á ísland. Hlýddu á söguna, rödd
hinna gengnu kynslóða. Hún segir:
„Þegar hinir norrænu menn höfðu tekið sér ból-
festu í því norðlæga eylandi, sem kallað var Island,
gerðu þeir sér það Ijóst einna fyrst allra hluta, að ef
þeim ætti að auðnast að varðveita frelsi sitt og sjálf-
stæSi, yrðu þeir að tengja saman örlög sín að meiru
eða minna leyti, sá smæsti jafnt þeim stærsta, stofna
þar allsherjarríki, byggt á lögum og rétti. Þeir skynj-
uðu þetta rétt. Og meðan þeir höfðu þennan hátt á,
varð þeim að vonum sínum. Veraldleg velmegun hélzt
í hendur við meiri jöfnuð og heilbrigðara réttarfar en
til þekktist með öðrum þjóðum. Þau, sem þá lifðu á
Fróni, urðu hetjur þeirra sagna, sem ævinlega munu
varpa frægðarljóma á Island.
LiSu svo nokkrar aldir.
Geðlitlir menn eru alltaf til með öllum þjóðum. Á
Sturlungaöld var sundurlyndi orðiS svo mikið með
þjóðinni, að hinir geðlitlu voru farnir að eygja mögu-
leika á því að svala sjúkum metnaði sínum með því að
gerast höfðingjar yfir öllu Islandi með aðstoð erlends
valds. Var þá einnig fastar aS sótt utan frá, þegar vitaS
var, að aðstoðar mátti vænta frá heimamönnum. Her-
deildin innan virkismúranna, sú fimmta, hefur alltaf
verið hin hættulegasta.
Eitt sinn bar maður að nafni Þórarinn Nefjólfsson
íslendingum þá hóglegu spurn frá Ólafi konungi Har-
aldssyni, hvort þeir myndu þess fúsir að sýna honum
það vinarbragð að gefa honum ey eða útsker nokkurt,
er liggur fyrir EyjafirSi og menn kalla Grímsey. Þess
var mjög hvetjandi GuSmundur hinn ríki á MöSruvöll-
um. En landsmenn mátu meir hollráð bróður hans,
Einars Þveræings, og vísuSu beiðninni á bug.“
Hér greip ég fram í og spurði: — Ef þeir bræður
hefðu báðir setiS á Alþingi í gær, hvor heldur þú, að
hefði rétt upp höndina meS hinum þrjátíuogtveim?
Hún sagSi: -— Því verður þú að svara sjálfur. Og
haltu áfram aS hlusta:
„Ég minntist áðan á geðlitla menn. AS lokum varð
ríki þeirra svo mikið, að rödd Einars Þveræings megn-
aði ekki aS vekja með þjóðinni það viðnám, sem dygði.
Smámennin svikust aS hamingjudís hennar. Land og
þegnar voru lögS í fjötra. ViS þann atburS er órjúfan-
lega tengt eitt nafn öðrum fremur: Gissur Þorvaldsson.“
Ég spurði:
— Hvorum megin hefði hann staðið á Alþingi í gær?
Hún svaraði:
— SpurSu framtíðina.
Og hún hélt áfram:
„Á þeim degi hófst ömurlegasta tímabilið í þúsund
ára sögu þinnar litlu JrjóSar. Á næstu öldum gerast
fáir atburSir, sem okkur er unnt að muna nema vegna
þess, að þeir ollu okkur svo miklum sársauka, að við
vorum aldrei samir menn frá þeim degi, er við skynj-
uðum ömurleik þeirra. Þær fáu frásagnir, sem eru að
einhverju leyti ljúfar, eru allar um frækilegt viðnám
gegn hinum erlendu kúgurum. Stundum er það ofur-
mannlegt þrek þess, sem aldrei lét bugast, er vekur að-
dáun okkar. — Jón Arason var höggvinn sjötugur. —
190
VINNAN