Vinnan - 01.09.1947, Blaðsíða 19

/---------------------------------------\
Olafur Þ. Krlstjánsson:
ESPER ANTO-NÁMSKEIÐ
V
v_______________________________________/
FRAMBURÐUR
I síðasta kafla var reynt að skýra, hvernig ætti aS
bera z fram í esperanto. Þetta skyldu menn nú rifja
upp, því aS liér koma til sögunnar tveir aSrir stafir, sem
ekki verSa bornir sæmilega fram, nema menn kunni
framburSinn á z.
J er raddaS S, alveg á sama hátt og z er raddaS s.
ÞaS hefur sama hljóS og j í franska orSinu journal
eSa s í enska orSinu vision.
G er raddaS c og er borið fram líkt og j meS d fyrir
framan eSa eins og g í enska orSinu gentleman.
Ef menn ættu þess kost, skyldu þeir fá aS heyra,
hvernig hljóS þessi eru borin fram hjá þeim, er kunna.
ORÐMYNDUN
YiSskeytiS id táknar afkvæmi: hundo, hundur, hund-
ido, hvolpur, kato, köttur, katido, kettlingur.
ViSskeytiS in táknar kvenkyn, eins og áSur hefur
veriS sagt: hundino, tík, hundidino, hvolpur, sem er
tík. — Aths.: OrSiS hundo táknar bæSi dýriS yfirleitt
og karldýriS. Þurfi aS taka sérstaklega fram, aS um
karldýr sé aS ræSa, má setja vir (stofninn í viro, karl,
karlmaSur) fyrir framan orSiS: virhundo, virkato.
ViSskeytiS ul táknar mann (persónu), sem hefur þaS
einkenni eSa eiginleika, sem orSstofninn greinir: jun-
ulo, ungmenni, unglingur (af juna), blankulino, hvít
kona (af blanka), novulo, nýr maSur, nýgræSingur (af
nova).
MÁLFRÆÐI
Hreyfingai’þolfall. Þess var getiS í II. kafla, aS for-
setningar stæSu jafnan meS nefnifalli í esperanto, nema
um svonefnt hreyfingarþolfall væri aS ræSa. ÞaS er
þannig notaS, aS á eftir sögnum, sem tákna hreyfingu
á einhvern staS, stendur nafnorSiS ætíS í þolfalli, þótt
forsetning fari á undan. Dæmi: Mi iras en la cambron
— ég fer inn í herbergiS. Sé aftur á móti aS ræSa um
hreyfingu á einhverjum staS, er notaS nefnifall eins og
venjulega: Mi iras en la cambro — ég geng í herberg-
inu. AthugiS vel muninn á þessu tvennu. í fyrra dæm-
inu kem ég aS utan inn í herbergiS: þolfall. í síSara
dæminu er ég á gangi inni í herberginu: nefnifall.
SpurnarorSiS kie getur líka bætt viS sig þolfalls-n-i:
kien, hvert.
PERSÓNUFORNÖFN
Eintala: Fleirtala:
1. pers. mi, ég. ni, viS vér.
2. pers. vi, þú. vi, þiS, þér.
3. pers. li, hann, si, hún, gi, þaS. ili, þeir, þær, þau.
Persónufornöfnin bæta öll viS sig n í þolfalli, eins
og nafnorS og lýsingarorS.
OrSin li og si eru ekki notuS, nema um lifandi verur,
einkum menn. Annars er hvorugkynsorSiS gi notaS um
alla hluti. ÞaS er einnig notaS um dýr, þegar kynferS-
iS er óákveSiS, og jafnvel um menn: La homo ne staras,
gi sidas. En: (Laviro (virino) ne staras, li (si) sidas.)
La hundo ne flugas, gi kuras.
Spurnarfornöfnin kin, kio og kia bæta viS sig n í þol-
falli: kiun, hvern, kion, hvaS, kian, hvernig, hvers
konar.
ORÐASAFN
Alta: hár. Kiel: hvernig, eins og.
Ami: elska. Kuri: hlaupa.
Birdo: fugl. Kusi: liggja.
Danci: dansa. Mangi: borSa, eta.
Diri: segja. Nun: nú, núna.
Cevalo: hestur. Porko: svín.
Flugi: fljúga. Rigardi: horfa, horfa á.
Gardeno: garður. Ruga: rauSur.
Gi: það. Sego: stóll.
Hundo: hundur. Scii: vita.
Jurnalo: (dag)blað. Sidi: sitja.
Kato: köttur. Safo: sauSkind.
Ke: aS. Viro: maSur, karlmaður.
V. LESKAFLI
Mi amas sin. Si amas lin. Li amas vin. Mi arnas nin.
Kiun vi amas? Mi amas junulon. Kiun junulon amas
vi? Mi amas la altan junulon. Kian katidon havas si?
Si havas malgrandan, blankan katidon. Kie sidas la mal-
junulo? Li sidas en la gardeno. Kion li rigardas? Li
rigardas la rugan cevalinon. Kie kuras la malgrandulo?
Li kuras en la gardeno. Kien flugas la birdido? Gi
flugas en la gardenon. Nun gi flugas en la gardeno.
Kia estas la rozo? La rozo estas ruga kaj bela. La safo
mangas rapide. La novaj jurnaloj kusas sur la tablo.
Via farto estas tre longa viro, li estas longulo. Ni diras,
VINNAN
197