Börn og menning - 01.09.2008, Qupperneq 12

10
Börn og menning
Anna Þorbjörg Ingólfsdóttir
Dramadrottningar með beygluð og
brotin hjörtu
Fáir íslenskir rithöfundar skrifa fyrir unglinga
14 ára og eldri og hin sérstöku viðfangs- og
hugðarefniþeirra. Fantasíubylgjan,semteygði
anga sína inn í íslenskar unglingabækur og
reis hæst árið 2004 með bókinni Sveröberinn
eftir Ragnheiði Gestsdóttur, virðist ætla
að verða skammvinn. Nýlegar fslenskar
skáldsögur fyrir unglinga eru langflestar
raunsæissögur og allra nýjustu sögurnar eru
flestar skvísusögur um unglingsstelpur og
skrifaðar af ungum konum sem hafa ekki
áður skrifað barnabækur. Þær fjalla um
fjórtán og fimmtán ára stelpur í strákastússi
með tilheyrandi tilfinningaflækjum og
útlitspælingum. Kynlífsþreifingar og umræða
um kynlíf eru líka meira áberandi en við höfum
átt að venjast í íslenskum unglingabókum til
þessa.
Skvísusögur
Ástarsögur hafa getið af sér nýjan undirflokk,
svo nefndar skvísusögur1 og er Dagbók
Bridget Jones eftir Helen Fielding frá árinu
1996 eflaust þeirra þekktust. Eins og í
hefðbundnum ástarsögum snýst barátta
aðalpersónunnar í skvísusögunum um að
krækja í draumaprinsinn. Skvísan á líka oft í
samkeppni við aðra skvísu um prinsinn og er
sú oft ekkert lamb að leika sér við. Stundum
stendur val skvísunnar líka um tvo prinsa
og þá getur tekið á að komast að því hvor
þeirra er hinn sanni draumaprins og hvor
þeirra reynist svikaprinsinn þegar allt kemur
til alls. Og skvísan hlýtur svo draumaprinsinn
að lokum vegna mannkosta sinna, hjartað
sigrar en ekki útlitið. Þannig er grunnflétta
skvísusögunnar sú sama og hefðbundinna
ástarsagna.
Efnistökin eru hins vegar talsvert
önnur í skvísusögunum en í hefðbundnu
ástarsögunum. í skvísuögunum er meiri
húmor og írónía.2 (rónían kemur iðulega
fram í titli bókanna og kápur skvísubókanna
eru töff og smart og höfða þannig til
yngri lesenda en ástarsögurnar gera.
Þar er skvísan sjálf aðalatriðið, eða tákn
skvísunnar, svo sem flottir skór, varalitur eða
sexý brjóstahöld. Skvísan er oftast eldri og
lífsreyndari en aðalpersóna ástarsagnanna.
Hún er mjög upptekin af útliti sfnu, finnst
hún of feit og yfirleitt mislukkuð í samanburði
við aðrar konur, einkum keppinautinn á
prinsaveiðunum. Skvísurnareru nútímakonur
og þrátt fyrir óánægju með útlit sitt eru
þær smart og töff konur og vinna oftast á
vinnustöðum sem njóta vinsælda, svo sem
við útgáfu, auglýsingar og fjölmiðla. En
skvísan gerir óspart grín að sjálfri sér mitt í
ömurlegri óánægju sinni og hún lendir oft í
hlægilegum og pínlegum aðstæðum.
11 því sem hér segir um skvísusögur og samanburð
við hefðbundnar ástarsögur er stuðst við drög að
óbirtri grein eftir Helgu Birgisdóttur, doktorsnema
í barnabókmenntum. Kann ég Helgu bestu þakkir
fyrir, svo og fyrir góðar samræður og ábendingar um
skvlsubækur. Það skal llka tekið fram að í grein Helgu
er mun ítarlegri og bókmenntafræðilegri umfjöllun
um ástarsögur, skvísubækur og samfélagsrýni en hér
er rúm fyrir.
2 í Dagbók Bridget Jones leikur Fielding sér með vísanir
í Hroka og hleypidóma eftir Jane Austin, en eins og
þeir vita sem lesið hafa þá bók er hún á sinn hátt full
af skemmtilegri (ronlu sem nær bæði til manna og
samfélagslegra málefna. Þess má geta hér að þegar
Dagbók BridgetJones kom út árið 1996 höfðu nýverið
verið sýndir ( BBC gríðarlega vinsælir framhaldsþættir
upp úr Hroka og hleypidómum þar sem leikarinn og
hjartaknúsarinn Colin Firth fór með hlutverk Darcy.
Það var því skemmtilega íronískt að láta Firth fara
með hlutverk Mark Darcy ( kvikmyndinni sem gerð var
eftir Dagbók Bridget Jones og frábært sölutrix l(ka!