Börn og menning - 01.09.2008, Qupperneq 22

20
Börn og menning
Þórdís Gísladóttir
Litbrigði ástarinnar
Um samkynhneigð í heimi múmínálfanna
í næstsíðasta kafla bókarinnar Pipuhattur
Galdrakarlsins eftir Tove Jansson koma
tveir smávaxnir kumpánar til sögunnar.
i ísienskri þýðingu bókarinnar heita þeir
Þöngull og Þrasi. Þeirhafa leyndardómsfulla
tösku meðferðis og eru á flótta undan
Morranum. Þöngull og Þrasi tala sitt eigið
tungumál „...sem allir Þönglar og Þrasar
tala. Það er ekki hver og einn sem getur
skilið það, en aðalatriðið er þó, að þeir vita
sjálfir hvað þeir eru að segja." (Pípuhattur
Galdrakarlsins bls. 116).
Líf og starf Tove Jansson
Finnlandssænska myndlistarkonan og
rithöfundurinn Tove Jansson var 87 ára gömul
þegar hún lést árið 2001. Starfsævi hennar
náði yfir meira en sjötíu ár. Flún skrifaði ekki
eiginlega ævisögu en f bókum hennar má
finna mikið af vísunum í eigið líf og vitað
er að ýmsar persónur Múmínálfabókanna
áttu sér fyrirmyndir í vinahópi höfundarins
og persónueinkenni hennar sjálfrar má
finna í sögupersónum í ólíkum verkum. Á
síðasta ári kom út mikið verk um ævi Tove
Jansson. Flöfundurinn, Boel Westin, varði
doktorsritgerð um verk Tove fyrir tuttugu
árum, þær tengdust vinaböndum og hún
fékk frjálsan aðgang að öllum persónulegum
pappírum Tove, einkabréfum, teikningum,
dagbókum, myndum og fleiru. Bókin er
tæpar 600 síður og mikill fjársjóður fyrir þá
sem hafa áhuga á lífi og starfi skáldsins og
myndlistarkonunnar.
Tove Jansson átti bæði í ástarsamböndum
við konur og karla. Eftir þrítugt fór hún
að prófa sig áfram á því svæði sem hún
kallaði „spöksidan", eða draugasvæðið og
síðar flutti hún sig reyndar alfarið yfir á
það svæði og bjó í áratugi með konu.
Samkynhneigð var refsiverð í Finnlandí til
ársins 1971, Tove Jansson var fædd 1914
og á fimmta áratugnum þegar hún átti fyrst
í ástarsambandi við kynsystur sína varð að
fara afar leynt með sambandið. Talið er víst
að leikstjórinn Vivica Bandler, sem síðar varð
leikhússtjóri Sænska leikhússins í Ffelsingfors,
hafi verið fyrsta ástkona Tove. Og þar komum
við aftur að Pípuhatti Galdrakarlsins því
Boel Westin upplýsir að Tove hafí skrifað
samband þeirra tveggja inn í bókina, sem
kom fyrst út 1948. Nöfn persónanna sem
heita Þöngull og Þrasi í íslensku bókinni, eru
í upphaflegum sænskum texta bókarinnar
Tofslan og Vifslan, sem voru gælunöfn Tove
og Vivicu. Leyndarmálið í töskunni þeirra,
sem afhjúpað er í lokakafla bókarinnar, er
rúbínsteinn á stærð við hlébarðahöfuð, tákn
sjálfrar ástarinnar, sem Morrinn ógnar og
girnist.
Ást og ótti
Samband Þönguls og Þrasa er náið og fallegt
en þeir/þær eru sannkallaðar jaðarverur,
illskiljanlegir útlendingar, smávaxnir og
óttaslegnir. „Það fór ekki mikið fyrir þeim,
og oftast gengu þeir saman um gólf og
héldust í hendur. Töskuna báru þeir með
sér hvert sem þeir fóru, en þegar skyggja
tók urðu þeir greinilega mjög órólegir og
hentust í loftköstum niður stigann og földu
sig undir teppinu." (PipuhatturGaldrakarlsins
bls. 119).
„Morrinn er að komsla!" hvíslaði
Þrasi.
„Morrinn? Hver er nú það?" sagði
Hemúllinn og varð hálfsmeykur.
Þöngull glennti upp augun og sýndi
tennurnar og gerði sig eins stóran og
hann mögulega gat.
„Ljótsla og grimmsla!" Sagði Þrasi.
„Viltu læsla hurðsla fyrir morranum".
Hemúllinn hljóp til Múmlnmömmu og
sagði: „Þeir halda því fram að Ijótur
og grimmur morri sé á leið hingað.
Við verðum að læsa öllum hurðum í
nótt".
„Já en við eigum bara lykil að
kjallarahurðinni", sagði múmínmamma
áhyggjufull. „Æ, svona er þetta alltaf
með þessa útlendinga!"
Og hún flýtti sér til Múmínpabba að
ræða málið við hann.
„Við verðum vígbúast og stafla
húsgögnum fyrir dyrnar", sagði
múmínpabbi. „Það má vel vera,
að svona ógurlega stór morri sé