Hinsegin dagar í Reykjavík - aug 2013, Qupperneq 20

20
ætlaði ég mér nú að vekja þjóðarathygli
og lét í fyrstu nægja að tala við systkini
mín sem urðu heldur ráðvillt. Hvað gengur
að Nönnu eftir öll þessi ár í þögn? Þau
skildu ekki hvað þetta var stór ákvörðun.
En yngsta systir mín, Geirlaug Halla, sem
býr í Bretlandi reyndist þroskuðust allra
minna ættingja því hún sendi mér blóm og
góðar kveðjur. Ég hafði þá látið af störfum
við Fósturskólann og frá því var sagt við
skólaslit í Háskólabíói 1997 að ég hefði
ráðist til starfa hjá Samtökunum ’78. Þá
flaug fiskisagan og mér mætti ekkert nema
hamingjuóskir þetta sumar. Gamall vinur
sagði reyndar við mig: „Nanna, þú getur
ekki verið lesbía. Þú ert alltof glæsileg!“
„Bíddu við,“ sagði ég, „heldurðu að við
séum bara tómar kraftakerlingar? Líttu á
flokkinn, Greta Garbo og María Guðmunds,
glæsilegustu konur heims!“ Og málið var
útrætt.
Þegar ég velti því fyrir mér hvaða
áhrif umræða þessara ára hafði á ákvörðun
mína þá vefst mér satt að segja tunga um
tönn. Þótt ég fylgdist vel með þjóðmálum
þá leiddi ég hjá mér umræðu um stöðu
samkynhneigðra í fjölmiðlum, fannst þetta
ekki koma mér við. Ég hafði mitt á þurru,
eða það hélt ég. Orðinu lesbía var ekki
einu sinni hvíslað á heimili okkar Unnu. En
þegar hér var komið sögu þá fann ég að
laumuspilið var að grafa undan sambandinu.
Þótt við værum í rauninni ástfangnar alla tíð
þá vorum við ekki að næra tilfinningarnar
eðlilega með því að laumast með þær. Svo
dæmi sé tekið: Við þessir flinku dansarar,
við dönsuðum aldrei saman í hópi annars
fólks, voguðum okkur það ekki. Nú var svo
komið að mér fannst ég vera stödd í búri og
bara ein leið út úr því. En þetta var lengi að
búa um sig í sálinni því maður er alltaf undir
óskráðum lögum samfélagsins og þar eru
engir lögfræðingar til að verja okkur eins og
fyrir lögunum sem við skráum á bækur.
Umvafin fallegum stelpum
Svo hvarf þetta afskiptaleysi um aðra þegar
ég kom á vettvang Samtakanna ’78. Allt
í einu áttaði ég mig á því að ég var hluti
af hópi sem ég vildi tilheyra. En það er
meira en að segja það að koma úr felum
sextug, allt í einu var ég umvafin fallegum
og gáfuðum stelpum og það kitlaði, nema
hvað! Allir verða að eiga sitt gelgjuskeið.
Ég vil nú ekki segja að ég hafi verið eins og
„minkur í hænsnakofa“ því ég kom alltaf vel
fram við ástkonur mínar, en ævintýrin skorti
mig ekki.
Þessar stelpur sem ég kynntist voru
af annarri kynslóð og kunnu að eiga
frumkvæði. Það er nokkuð sem lesbíum af
minni kynslóð er heldur framandi. Og mér
fannst þær sterkar konur, jafnvel þótt ég
vissi að sumum þeirra liði illa. Kannski var
ég glöðust þegar ég gat verið þeim svolítil
fyrirmynd þrátt fyrir fjörutíu ár í skápnum.
Einu sinni var ég samferða ungri lesbíu út
af skemmtistað. Allt í einu horfir hún beint í
augun á mér og segir: „Ég vil að þú vitir að
mér finnst þú alveg stórkostleg.“ Eitt lítið
augnablik og mér fannst ég hreint ekki hafa
lifað til einskis.
Árið 1997 voru Samtökin ’78 enn á
leiðinni úr skápnum, „hinsegindaga-andinn“
var ekki kominn til að vera og skorturinn
á sýnileika var lýsandi fyrir hópinn. Það
stýrir enginn sýnileikanum nema við
sjálf og í fjölmiðlum mæddi allt á lítilli
framvarðarsveit. Oftar en einu sinni reyndi
ég að hafa áhrif á ósýnileikann með því að
kalla fjölmiðlafólk á vettvang þegar eitthvað
var um að vera, í eitt skiptið pylsupartí með
börnum samkynhneigðra, í annað skipti
galaball. Það mæltist bæði vel og illa fyrir,
en mér fannst ástæða til að láta reyna oftar
á sýnileikann.“
Mín einstaka rós
„Eitt vill stundum gleymast í starfi
Samtakanna gegnum árin og það er
símaþjónustan. Ár eftir ár fór ómældur
tími í það að tala við fólk í síma, fólk
sem var fullkomlega einangrað með sínar
tilfinningar. Þetta var stórkostlegt starf.
Meðan ég var framkvæmdastjóri talaði ég
stundum við eldri konur sem hringdu, eins
og einar í heiminum. Eitt fimmtudagskvöld
man ég að 82 ára ekkjumaður kom á
vettvang, hann var rétt að koma úr felum
gagnvart sjálfum sér en hafði aldrei hitt
hóp af hommum og lesbíum. Svo bað hann
um að fá að greiða félagsgjald. Ég sagðist
skyldu senda honum gíróseðil og útgáfuefni,
en hann afþakkaði, sagðist ekki vilja vekja
grun hjá börnum sínum. Svo kvaddi hann
og ég sá hann aldrei meir. Það eru svona
minningar sem gera mann vitrari.
En þrátt fyrir allan félagsskapinn og
stöku ástarævintýri þá sat í mér tóm. Konan
sem hreyft hafði við mér í Fósturskólanum
lifði innra með mér, ég vissi að ég var
ástfangin af henni en hafði hegðað mér eins
og sjálfhverfur unglingur, verið óheiðarleg
gagnvart ástinni, því að athygli ungu
stúlknanna hafði kitlað hégómagirndina
meira en mér var hollt. Og svo ég vitni í
Litla prinsinn þá afhjúpast þessi þrá mín til
þessarar „einstöku rósar minnar“ kannski í
því að ég laðast að konum sem bera nafn
hennar. Þú notar lítil tákn en hugur þinn og
þrá eru einhvers staðar annars staðar. Og ég
vanrækti rósina mína. En þráin var sterk og
þótt hún væri lengi bundin karlmanni, þá
hefur samband okkar einhvern veginn aldrei
rofnað. Kannski lifir „mín einstaka rós“ bara
innra með mér, en það er mér nóg.“
Verðandi íþróttakennarar á Laugarvatni. Jónína og Nanna eru lengst til vinstri.
Fréttama
ður á Alþ
ingi.