Fræðaþing landbúnaðarins - 16.02.2007, Blaðsíða 90

88 • Fræðaþing landbúnaðarins 4, 2007
sumarhúsin eru þ.e. í Grímsnes-Grafningi eru u.þ.b. 2200 sumarhús, um 1500-2000 lóðir
tilbúnar og annar eins fjöldi lóða í skipulagsferli!! Samhliða þessari gríðarlegu aukningu
á sumarhúsum er jafnframt sama þróun í að kaupa jarðir þar sem áður var stundaður
hefðbundinn landbúnaður á. Sumar jarðir til eigin búsetu með breyttum búskaparháttum
en einnig til eignar án búsetu án hefðbundinna landnytja.
Lagaumhverfi
Þau lög sem ramma inn umhverfi sveitarstjórnarmannsins eru skipulags- og byggingarlög
nr. 73 frá 28. maí 1997 og jarðalög nr. 81 frá 9. júni 2004. Áhugavert er að bera saman
tilgang og markmið þessara laga.
Markmið skipulagslaga er m.a. að þróun byggðar og landnotkunar á landinu öllu verði
í samræmi við skipulagsáætlanir sem hafi efnahagslegar, félagslegar og menningarlegar
þarfir landsmanna, heilbrigði þeirra og öryggi að leiðarljósi. Einnig að stuðla að
skynsamlegri og hagkvæmri nýtingu lands og landgæða, tryggja varðveislu náttúru og
menningarverðmæta og koma í veg fyrir umhverfisspjöll og ofnýtingu, með sjálfbæra
þróun að leiðarljósi. Jafnframt skal tryggður réttur einstaklinga og lögaðila í meðferð
mála þótt hagur heildarinnar sé hafður að leiðarljósi og tryggja faglegan undirbúning
mannvirkjagerðar og virkt eftirlit með kröfum með öryggi, endingu, útliti og hagkvæmni
mannvirkja. í greinargerð sem fylgdi frumvarpinu kom jafnframt fram að tilgangurinn
væri að einfalda meðferð skipulags- og byggingamála og auka frumkvæði sveitarfélaga í
málaflokknum. Einnig að festa í sessi að aðalskipulag (svo og deili- og svæðisskipulög)
sem helsta stjórntæki sveitarfélagsins í að þróa og móta byggð.
Markmið jarðalaga er m.a. að setja reglur um réttindi og skyldur þeirra sem eiga land
og nýta það. Stuðla að skipulegri nýtingu lands í samræmi við landkosti, fjölþætt
hlutverk landbúnaðar og hagsmuni sveitarfélaga og íbúa þeirra. Einnig að tryggja svo
sem kostur er að land sem er vel fallið til búvöruffamleiðslu verði varðveitt til slíkra
nota. í greinargerð með frumvarpinu kom fram að verið væri að nútímavæða og breyta
mörgum úreltum ákvæðum eldri jarðalaga. Meðal annars með því að opna og slaka
á takmörkunum á ráðstöfunarrétti jarðareigenda sem voru í gömlu jarðalögunum frá
1976. Einnig kemur fram að samræma skuli eins og kostur er eignarétt og umsýslu þeim
meginreglum sem gilda um aðrar fasteignir í íslenskri löggjöf. Jafnframt er haldið í þó
nokkrar takmarkanir m.a. í 5.6. og 7. grein jarðalaga þar sem kveður á um að það þurfi
leyfi landbúnaðarráðherra til að taka land úr landbúnaðamotum til annarra nota t.a.m.
frístundabyggðar. Einnig kemur fram í greinargerðinni að í sambærilegri löggjöf á
hinum Norðurlöndunum séu enn víðtækar (sambærilegar við eldri lög hér) takmarkanir
á reglum um eignarhald, meðferð og nýtingu jarða sem eru nýttar eða nýtanlegar til
landbúnaðar.
Öll sveitarfélög eiga að vera komin með aðalskipulag samkv. lögunum (gefin var 10
ára aðlögun frá gildistíma laganna). Yfirstjóm skipulagsmála er hjá Umhverfisráðherra
en sveitarstjómir annast gerð aðalskipulaga. Landið allt er skipulagsskylt jafnt þéttbýli,
dreifbýli sem óbyggðir (sbr. lög um þjóðlendur). Yfirstjóm jarðalaga er í höndum
Landbúnaðarráðherra og gilda lögin um allt land annað en það sem hefur verið
skipulagt undir aðra starfsemi en landbúnað. Tilgangur og markmið eru skýr en stór
spuming er hvort framkvæmd laganna sé alltaf í anda þeirra? Einnig má spyrja hvort