Fræðaþing landbúnaðarins - 16.02.2007, Side 174

172 • Fræðaþing landbúnaðarins 4, 2007
í dag þekur birki rúmlega 1% landsins eða um 120.000 ha (1200 km2) en talið er að við
landnám hafl það þakið um 25% (Ása L. Aradóttir 2006). Birkiskógar eru mikilvæg
vistkerfi á norðurslóðum og var áður útbreiddara og lykilvistkerfi á þurrlendi (Aas og
Faarlund 2001). Árið 2005 þöktu ræktaðir skógar um 28.900 ha og árlega er plantað í
1500-2000 ha landsvæði (Bjami D. Sigurðsson o.fl. 2007). Því er ljóst að barrskógar em
famir að setja svip á landið en einnig má gera ráð fyrir því að birkiskógar muni breiðast
út hér á landi á næstu áratugum vegna hlýnunar, minna beitarálags og við skógrækt.
Niðurstöður rannsókna okkar sýna að trjátegundir hafa mismikil áhrif og að botngróður
þéttra barrskóga er mun fábreyttari og einsleitari en botngróður opnari birkiskóga. Því er
mikilvægt að huga að markmiðum og hvaða trjátegundir em valdar þegar land er tekið
til skógræktar.
Lokaorð
Þegar skógur vex upp á skóglausu landi verða miklar breytingar á gróðurfari sem einkum
má rekja til breyttra birtuskilyrða á skógarbotni en einnig breytist nærviðri, framleiðni,
vatnsbúskapur og hringrás næringarefna (Peterken 2001). Eitt af markmiðum stjómvalda
hér á landi í náttúmvemd er að viðhalda líffræðilegum fjölbreytileika og vemda búsvæði
(Umhverfisráðuneytið og Náttúrafræðistofnun Islands 2001). Því er nauðsynlegt að
vaka yfir þeim breytingum sem verða á landi af manna völdum og er skógrækt og
önnur ræktun þar ekki undanskilin. Einn megintilgangur skógræktar undanfama áratugi
hefur verið timburframleiðsla (Ása L. Aradóttir og Þröstur Eysteinsson 2005). Við þess
konar skógrækt er nauðsynlegt að gróðursetja tré þétt og þvi verða miklar breytingar á
gróðurfari viðkomandi svæðis eins og rannsóknir okkar sýna. Sé tilgangur skógræktar
hins vegar að koma upp skógum til útivistar ætti að planta mun gisnar og þar með
viðhalda betur þeim gróðri sem fyrir er og fjölbreytileika hans. Einnig er mikilvægt að
huga vel að því hvemig land er tekið undir skógrækt. I tilvikum þar sem gróðursett er
í gróin svæði er æskilegt að heilplanta ekki í allt landið heldur skilja eftir víðáttumikil
opin svæði og viðhalda þannig opnu landi í bland við skógana sem vaxa upp. Á þann hátt
má auka fjölbreytileika landslags og viðhalda búsvæðum fyrir lífvemr opins lands sem
leiðir til þess að fjölbreytni viðkomandi landsvæðis verður meiri.
Niðurstöður rannsóknanna sýna hægt er að stýra talsvert áhrifum skógræktar á gróðurfar
með þéttleika skóganna. Þéttleiki gróðursetningar í upphafi og grisjun þegar fram líða
stundir skipta þar höfuðmáli. Hafa verður í huga að vinna við grisjun er tímafrek og
kostnaðarsöm. Að ofansögðu er ljóst að mikilvægt er að þekking sé fyrir hendi hjá
skógræktendum á þeim breytingum sem verða á landi í kjölfar skógræktar. Það er
von okkar að niðurstöður úr rannsóknum sem hér hafa verið kynntar komi að notum í
skógrækt, landgræðslu og náttúmvemd í landinu.
Þakkir
Verkefnið var styrkt af Tæknisjóði RANNIS, Framleiðnisjóði landbúnaðarins,
Héraðsskógum og Suðurlandsskógum. Inga Dagmar Karlsdóttir, Karolína Guðjónsdóttir
og Kristbjöm Egilsson fá þakkir fýrir aðstoð við vettvangsvinnu. Bergþór Jóhannsson og
Hörður Kristinsson fá þakkir fyrir greiningu mosa og flétta.