Bændablaðið - 12.05.2021, Síða 40

Bændablaðið | Miðvikudagur 12. maí 202140
Hampfélagið og Samtök smáframleiðenda matvæla skora
á ráðherra að bregðast við úrskurði Evrópudómstólsins
– Ríkjum óheimilt að hindra viðskipti með CBD – flokkast sem matvæli
Mikil verðmæti eru fólgin í
ræktun og úrvinnslu iðnað-
arhamps á Íslandi. Vinnsla
kannabínóðans CBD af blómum
og laufum plöntunnar til að nýta
í fæðubótarefni, matvæli, húð-
og snyrtivörur skapar mestu
verðmætin. Samkvæmt Grand
View Research var heimsmark-
aður með CBD árið 2020 metinn
á 2,8 milljarða Bandaríkjadala
sem eru rúmir 350 milljarðar
íslenskra króna og búist við
að hann vaxi um 20% á ári
frá 2021 til 2028, þ.e. verði um
1.500 milljarðar árið 2028.
Fyrir þá tugi bænda og framleið-
enda sem hyggja á ræktun iðnað-
arhamps á samtals a.m.k. 150 hekt-
urum í sumar – og vafalaust á ört
stækkandi landsvæði með hverju
árinu sem líður – er leyfi til fullrar
nýtingar allrar plöntunnar mikið
hagsmunamál. Af þeim sökum er
brýnt að niðurstaða komist í það
mál á allra næstu vikum svo þeir
geti gert sín plön tengd ræktuninni
í sumar og úrvinnslunni í haust.
Rétt er að rifja upp að ein af 15
aðgerðum ríkisstjórnarinnar á sviði
landbúnaðar og sjávarútvegs til að
bregðast við áhrifum COVID-19
veirunnar á þessar greinar voru
„ráðstafanir til að stuðla að rækt-
un iðnaðarhamps hér á landi“. Sú
aðgerð er til lítils á meðan ekki
er skýrt hvort bændur megi nýta
verðmætasta hluta uppskeru sinn-
ar – kannabínóðann CBD sem er
á blómum og laufum plöntunnar
– í fæðubótarefni, matvæli, húð-
og snyrtivörur. Samtök iðnaðarins
líta raunar svo á að lagalega séð sé
ekkert því til fyrirstöðu – og rétt er
að geta þess að CBD húð- og snyrti-
vörur má flytja inn og selja, en þær
eru á forræði Umhverfisstofnunar.
Fyrir þær þúsundir – og þá ekki
síst úr röðum eldra fólks – sem bíða
þess í ofvæni að viðskipti með CBD
fæðubótarefni á Íslandi verði heim-
iluð, er aðgengi að þeim einnig afar
mikilvægt.
Ástæður eftirspurnarinnar
Ástæður mikillar sóknar í CBD
fæðubótarefni eru margvíslegar.
Fólk notar það meðal annars sem
náttúrulega lausn við kvíða, streitu,
þunglyndi og svefnvandamálum.
Eins til að lina alls kyns verki,
t.d. mígreni/höfuðverk og verki
í stoðkerfinu, m.a. vegna gigtar-
sjúkdóma og annarra bólguvanda-
mála. CBD er einnig notað við
taugasjúkdómum, flogaveiki og
til að draga úr vanlíðan í krabba-
meinsmeðferðum, þá samhliða
hefðbundnum lyfjum í samráði
við lækna.
Því til viðbótar njóta CBD
krem/húðvörur – sem eru m.a.
seldar í apótekum – mikilla vin-
sælda hér á landi. Þær eru einkum
notaðar við alls kyns húðvanda-
málum, eins og exemi, psóríasis
og unglingabólum, en einnig til
að meðhöndla bólgur og verki.
Óheimilt að hindra
viðskipti með CBD
Flækjustigið tengt CBD er að ekki
hefur verið til samræmd löggjöf,
skilgreiningar eða reglur um það
milli landa, t.d. innan ESB, en
nýverið hafa orðið mikilvægar
vendingar á því sviði.
Í nóvember 2020 úrskurðaði
Evrópudómstóllinn í Lúxemborg
að ríkjum innan ESB væri óheim-
ilt að hindra viðskipti með CBD
þar sem það flokkaðist sem mat-
væli og væri hvorki vímugefandi
né skaðlegt fólki. Ef eitthvert ríki
vildi takmarka viðskiptafrelsi með
CBD vegna skaðlegra áhrifa yrði
það að færa haldbærar sönnur á
hina meintu skaðsemi.
Í bréfi framkvæmdastjórnar
ESB eftir dóminn segir: „In light of
the comments received from app-
licants and of the recent Court’s
judgment in case C-663/184,
the Commission has reviewed
its preliminary assessment and
concludes that cannabidiol should
not be considered as drug within
the meaning of the United Nations
Single Convention on Narcotic
Drugs of 1961 in so far as it does
not have psychotropic effect. As
a consequence, cannabidiol can
be qualified as food, provided
that also the other conditions
of Article 2 of Regulation (EC)
No178/2002 are met.“
Í fyrravor var gerð reglu-
gerðarbreyting sem heimilaði
ræktun iðnaðarhamps, en það
var tímabundin ráðstöfun. Nú
liggur fyrir Alþingi stjórnar-
frumvarp um breytingu á lögum
um ávana- og fíkniefni (iðnað-
arhampur) sem færir stjórnsýslu
og verkefni í tengslum við mál-
efnið, þ.e. leyfi til innflutnings á
fræjum tegundarinnar Cannabis
Sativa, frá Lyfjastofnun til
Matvælastofnunar sem er skyn-
samleg breyting og gott að ráð-
stöfunin sé orðin endanleg.
Leyft sem fæðubótarefni
fram til 2018
Innflutningur og sala á CBD til
inntöku, s.s. í formi hylkja og olíu
eða sem innihaldsefni í matvælum,
er hins vegar ekki leyfð á grund-
velli afstöðu Lyfjastofnunar, þ.e.
ekki á grundvelli neinna laga eða
reglugerðar.
Þess má geta að innflutningur á
CBD fæðubótarefnum var heimill
og á forræði Matvælastofnunar
fram til ársins 2018, þegar
Lyfjastofnun ákveður að flokka
CBD sem lyfjaefni á þeim
forsendum að á markað væri
komið lyf sem innihéldi CBD og
þar með væri CBD orðið lyfjaefni.
Sú afstaða er einkennileg.
Þýðir það að ef lyfja fram-
leiðandi ákveður sem dæmi
að setja D-vítamín í lyf, yrði
D-vítamín þá endurskilgreint sem
lyfjaefni og bannað sem fæðu-
bótarefni?
Gríðarstór grár markaður
Á meðan þessi afstaða Lyfja-
stofnunar ræður för hér á landi
leita þúsundir krókaleiða til að
nálgast efnið í örvæntingu sinni
til að lina alls kyns þjáningar.
Af þeim sökum þrífst hér gríðar-
stór grár markaður með CBD, að
stórum hluta á opnum síðum og
hópum á samfélagsmiðlum og
jafnvel í fjölmiðlum.
Brýnt er að þau lög og reglur
sem við förum eftir í samfélaginu
endurspegli raunveruleikann og
að stjórnvöld bregðist við ákalli
almennings þegar þær gera það
ekki.
Með því að færa viðskipti með
CBD af gráa markaðinum yfir á
hinn löglega aukast ekki aðeins
tekjur íslenskra bænda, framleið-
enda og ríkissjóðs, heldur færist
hann undir eftirlit opinberra aðila
sem um leið geta gert eðlilegar
kröfur um gæði og áreiðanleika,
neytendum til hagsbóta.
Núverandi flokkun Lyfja-
stofn unar á CBD er augljóslega
í andstöðu við úrskurð Evrópu-
dómstólsins og ákvörðun fram-
kvæmdastjórnar ESB. Því gerum
við þá kröfu að ráðherrar heil-
brigðismála (Lyfjastofnun) og
landbúnaðar (Matvælastofnun)
ráðist í þá vinnu að skýra þær
reglur sem gilda um framleiðslu,
innflutning, sölu og markaðs-
setningu á vörum sem innihalda
CBD, án tafar. Íslenskir bændur,
framleiðendur, neytendur og ríkis-
sjóður eiga heimtingu á því.
Sigurður Hólmar
Jóhannesson
Formaður Hampfélagsins
Oddný Anna Björnsdóttir
Framkvæmdastjóri Samtaka
smáframleiðenda matvæla og
stjórnarmaður í Hampfélaginu
Á FAGLEGUM NÓTUM
Oddný Anna Björnsdóttir.
Sigurður Hólmar Jóhannesson.