Morgunblaðið - 12.01.2021, Qupperneq 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. JANÚAR 2021
Í fyrstu (jóla)grein
minni hér í Morgun-
blaðinu um egypskar
rætur Biblíunnar velti
ég upp þeirri spurn-
ingu hvort frásagnir
Gamla testamentisins
væru ef til vill aðeins
skáldskapur, eða hvort
einhvers staðar í heim-
ildum fornaldarinnar
væri eitthvað að finna
sem styddi sögu Biblíunnar. Gleym-
um ekki því að við hlið sagna Gamla
testamentisins og vafið inn í hana er
að finna sögur og sagnir margra
fornþjóða við botn Miðjarðarhafs-
ins. Þar með talið sögu Egyptalands
faraóanna, sem er ríkust að heim-
ildum frá þessum fornu öldum.
Þetta er ævaforn saga er teygir sig
meira en 5.000 ár aftur í tímann.
Saga sem hefur skilið eftir sig stór-
kostlegar minjar og byggingar en er
um leið svo dularfull og óskiljanleg.
Eins og lokuð bók þeim sem ber
hana augum í fyrsta sinn. Hún er
horfinn heimur, jafn óskiljanlegur
okkur núlifandi mönnum eins og
heimur risaeðlanna var. Sem einnig
hafa skilið eftir sig stórkostleg um-
merki. En tíminn afmáði þau.
Ég gleymi því aldrei þegar ég
fyrst skreið á fjórum fótum inn í
Keops-pýramídann mikla við Kaíró.
Tilfinningin fyrir því að standa inni í
rými sem var hannað fyrir um 5.000
árum var ólýsanleg. Eða þegar ég
kom að fyrsta raunverulega pýra-
mídanum sem reistur var og stend-
ur í Saqqer í Egyptalandi. Og að
hugsa sér að vitað er hver var arki-
tekt hans. Imhotep hét hann. Svona
vel skráðu Egyptar sögu sína. En
sagan sem þeir skráðu var rituð á
híeróglýfur, myndletur, sem svo
lengi var ómögulegt að lesa, dautt
tungumál sem enginn skildi.
Ég hef einnig oft
hugsað til þessa þegar
ég hef verið á ferð í
henni Rómaborg. Þar
er að finna risavaxna
egypska einsteinunga
á torgum víða um
borgina, einsteinunga
sem Rómverjar stálu á
sínum tíma og fluttu
yfir hafið. Einstein-
ungarnir eru allir
skreyttir híeróglýfri og
lítið er vitað um hvað
margir þeirra vilja segja okkur.
Þannig standa þeir, á torgum iðandi
stórborgarinnar, berandi boð til
guða og manna sem hafa verið horf-
in og gleymd í allt að 5.000 ár.
Krýndir krossum kristninnar sem
er síðari tíma fyrirbæri – ef miðað
er við sögu Egypta. Á dögum Jesú
voru pýramídarnir jafn fornir og
sérstakir og Kólosseum er í okkar
augum í dag. Meira að segja eldri í
augum Jesú og samferðamanna
hans.
Lengi var ekkert vitað um þessa
dularfullu menningu nema það sem
hægt var að lesa sér til um í skrifum
gríska sagnamannsins Manethos er
uppi var á annarri öld fyrir Krist og
safnaði í eitt verk sögu hins forna
Egyptalands. Og ekki einu sinni
hans rit eru til í frumútgáfu, ekki
nema sem afrit. Hann gat lesið híe-
róglýfrið. En svo tapaðist sú list,
bókin hans brann þegar Júlíus Ses-
ar kveikti í bókasafninu mikla í
Alexandríu um 50 árum áður en
Jesús fæddist – og í 2.000 ár þögðu
hinir fornu textar.
Alexander mikli stofnaði Alex-
andríu þegar hann lagði Egyptaland
undir veldi sitt árið 332 fyrir Krist.
Eftir að hann féll frá skiptist hið
mikla veldi hans milli helstu hers-
höfðingja hans. Það náði frá Make-
dóníu til Egyptalands og áfram að
landamærum Indlands. Svokallaðir
Ptolomear tóku völdin í Egypta-
landi og ríktu síðan þar sem grísk
yfirstétt, allt þangað til landið féll
undir Rómaveldi nokkrum áratug-
um fyrir fæðingu Jesú. Þannig var
Kleópatra hin fagra ekki egypsk
eins og margir halda heldur grísk.
Og talaði grísku. Hvað um það. Pto-
lomear gerðu Alexandríu að einni
mestu menningarborg fornald-
arinnar. Þar var að finna tvö af sjö
undrum veraldarinnar til forna,
bókasafnið mikla og vitann í hafn-
armynninu. Þar var Gamla testa-
mentið þýtt úr hebresku yfir á
grísku að boði konungs, enda fjöl-
margir gyðingar búandi í Alex-
andríu á öldum fyrr. Ptolomear
lögðu áherslu á það að safna skyldi
eintökum af öllum bókum verald-
arinnar í safn borgarinnar og taldi
það óteljandi eintök papýrusrita,
allt að 500.000 bækur hafa verið
nefndar. Þar á meðal örugglega
Egyptalandssögu Manethos. Því er
gjarnan haldið fram að arabar hafi
kveikt í safninu þegar herir Mú-
hameðs tóku landið kringum árið
640 e.Kr. En það var sem sagt Júl-
íus Sesar karlinn sem gerði það.
Reyndar óvart. Hann hafði fallið
fyrir Kleópötru drottningu eins og
frægt er. Hann hét henni liðveislu í
valdabaráttu hennar gegn bróður
sínum. Í orrustu um Alexandríu árið
47 fyrir Krist lét Sesar kveikja í öll-
um skipum í höfninni til að ná yfir-
höndinni í borginni. Eldurinn barst í
safnið og stór hluti þess brann. En
þrátt fyrir að allar bækur þess séu
horfnar má enn finna sumar á víð og
dreif í afriti í ýmsum ritum fornald-
arinnar sem hafa lifað af tímans
tönn. Og þar á meðal, og höggnar í
stein í sandinum í Egyptalandi, er
að finna ómetanlegar heimildir um
uppruna frásagna Biblíunnar. Sem
sagt verður nánar frá í næstu grein.
Egypskar rætur Biblíunnar
Eftir Þórhall
Heimisson
» Og þar á meðal, og
höggnar í stein í
sandinum, er að finna
ómetanlegar heimildir
um uppruna frásagna
Biblíunnar.
Þórhallur Heimisson
Höfundur er prestur og
rithöfundur.
Hvernig væri að
leyfa þorskinum að
bjarga efnahag Ís-
lands einu sinni enn?
Stjórnmálamenn á Ís-
landi ættu að reyna að
svara þessari spurn-
ingu sem fyrst áður en
skuldsetning þjóðar-
innar kreppir harðar
að almenningi og fyr-
irtækjum í formi meiri
gjaldþrota og langvarandi atvinnu-
leysis.
Vísindamenn sem vilja láta taka
sig alvarlega ættu líka að svara
þessari spurningu í staðinn fyrir að
fela sig á bak við meðaltalsafla-
reglur og dánarstuðla sem hafa frá
upphafi verið arfarugluð tæki til að
umgangast síbreytilega náttúru.
Sannleikurinn er sá að langvarandi
tilraun vísindamanna til að auka ný-
liðun og vöxt í hafinu með verndun
hefur fyrir löngu mistekist og þeir
sem ekki geta dregið lærdóm af mis-
tökum sínum ættu ekki að starfa í
nafni vísindanna.
Við sem höfum haldið því fram í
marga áratugi að smáfiskavernd
væri það vitlausasta sem hægt væri
að gera til að bæta stöðu ofurfrjó-
samra sjálfránsfiskistofna töluðum
lengi fyrir daufum eyrum. Eitthvað
virðist þó þokunni hafa létt hjá sum-
um vísindamönnum hvað þetta varð-
ar undanfarið þótt mér finnist enn
skorta verulega á skilning þeirra.
Meðaltalssýkin virðist tröllríða fiski-
fræðinni og koma í veg fyrir að
menn geri sér grein fyrir mögulegri
aðlögunarhæfni þorskstofna. Auk
þess hefur trúin á föst náttúruleg af-
föll eflaust leitt til misskilnings um
stofnform og heildarþunga sem aft-
ur hefur leitt til oftrúar á ávöxt-
unarmöguleika hafsins. Afleiðingin
er þjóðhagslegt tjón upp á margar
milljónir tonna af dýrmætum afla
þorsks og annarra tegunda sem
hann hefur þurft að éta. Hafrann-
sóknastofnun og Alþjóðafiskveiði-
ráðið sitja pikkföst í ábyrgðinni af
þessum mistökum og er því alls ekki
treystandi fyrir fiskveiðistjórnun
þjóðarinnar. Ósjálfbær vannýting
þorsks sem leitt hefur til gríðar-
legrar orkusóunar í hafinu virðist
ekki hafa opnað augu vísindamanna
fyrir þörfinni á að grisja fyrir vexti
og nýliðun. Orkan á bak við aflann
hefur aukist þótt hann hafi minnkað.
Orkusóun lífríkisins vegna vaxandi
samkeppni um fæðu sér um afgang-
inn. Gríðarlega miklar hrygningar
vel þroskaðs hrygning-
arstofns verða að lé-
legri nýliðun af sömu
ástæðu.
Nú stendur þjóðin
frammi fyrir ákvörð-
unum þar sem áræðis
er þörf og ekki er pláss
fyrir neitt hálfkák. Til
að aukin þorskveiði geti
leitt til marktækra nið-
urstaðna þarf að auka
sóknina um helming og
gera það í minnst fimm
ár svo hægt verði að greina aukið
nýliðunarhlutfall og vöxt í stofn-
inum. Mín skoðun er sú að sóknin
gæti orðið örlítið dýrari á hvert kíló
en útgerðin gerir meira en að bæta
sér það upp með auknu magni. Þjóð-
hagslegur ávinningur af þorsk-
veiðum mun vaxa um þriðjung til að
byrja með og síðan bætist við aukin
veiði í öðrum tegundum sem þorsk-
urinn hefði annars étið. Hægt og ró-
lega mun sóknin færast neðar í
stofninn og hann mun svara því með
aukinni nýliðun og vexti (ekki auknu
goti). Auk þess mun þetta losa okk-
ur við hina ósjálfbæru verndunar-
fræði sem stórskaðað hefur íslensk-
an þjóðarhag undanfarna áratugi.
Ég tel að ástæða þess að vísinda-
menn hafa ekki fyrir löngu lagt til
breytingu í þessa átt sé mjög ein-
föld. Þeir eru hræddir um að breyt-
ingin afhjúpi örlagarík mistök
þeirra við fiskveiðistjórnun undan-
farna áratugi. Þess vegna verða ís-
lenskir stjórnmálamenn nú að gyrða
upp um sig buxurnar og taka af
skarið fyrir almenning og þjóð-
arhag. Á tímum sem þessum er ekk-
ert pláss fyrir gungur, hvorki í
stjórnmálum, vísindum né atvinnu-
rekstri. Þörfin fyrir aukna verð-
mætasköpun og aukið vinnuframboð
hlýtur að verða óttanum við breyt-
ingar yfirsterkari. Veiðum meiri
þorsk og drögum úr þörfinni til að
skuldsetja þjóðina.
Lifið heil.
Getur þorskurinn
bjargað?
Eftir Sveinbjörn
Jónsson
Sveinbjörn Jónsson
» Afleiðingin er þjóð-
hagslegt tjón upp á
margar milljónir tonna
af dýrmætum afla
þorsks og annarra teg-
unda sem hann hefur
þurft að éta.
Höfundur er sjómaður og
ellilífeyrisþegi.
svennij123@gmail.com
Atvinna
Þegar komið er í bæinn, í alla umferð-
ina, þá líður manni eins og Pírata með
sjóræningjamerkið á brjóstinu og
spyr: Hvert er allt fólkið að fara?
Er ekki kreppa, er ekki atvinnu-
leysi? Er ekki samkomubann og fjar-
vinna? Er ekki búið að „lockdána“
ræktina og rakarann og ekki bankar
fólk upp á hjá gömlum skólabræðrum
eða skólasystrum. Það eru engir túr-
istar á ferli og lundabúðirnar tómar.
Fjarkennsla í efri skólum og margir
hinna í hægagangi.
Samt er umferðin á fullu eins og
bensínið sé á útsölu. Ekki í eina átt
heldur inn í bæinn og út úr bænum
vinstri hægri og stefnir að úr öllum
áttum eins og vindurinn í gamalli pre-
dikun.
Og þegar þér svo er öllum lokið
eins og skógarhöggsmanni á aðvent-
unni þá grípur þú kannski hátalarann
frá Ferðamálastofu, ferð fram í dyr,
hneppir frá þér jakkanum, svo merk-
ið sjáist, og öskrar.
Sunnlendingur.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12.
Hvert er fólkið að fara?