Morgunblaðið - 14.01.2021, Qupperneq 16

16 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. JANÚAR 2021
Sólargangur lengist nú stöðugt og
lífið á landinu bláa lifnar við. Í dag er
birting í Reykjavík kl. 9:49 og sólin
kemur upp laust fyrir kl. 10:56. Síð-
degis er sólarlag kl. 16:18 og myrkur
kl. 17:26. Þetta er lenging í báðar átt-
ir talið um nærri klukkustund frá
vetrarsólstöðum hinn 21. desember
síðastliðinn og „aldeilis búhnykkur“
eins og gamla fólkið hefði sagt.
En þótt daginn lengi er enn ekki
komið vor. Oft er rysjótt tíð í febrúar
og mars þegar lægðirnar koma hver á
fætur annarri sunnan úr höfum að
landinu og valda því sem á góðri og
kjarnyrtri íslensku heitir einfaldlega
skítaveður. sbs@mbl.is
Sólargangur lengist
Búhnykkurinn
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Hraunkarl Kátur og glaður í sólskini. Við þekkjum öll frasann um aðslysin geri ekki boð á undansér. Í mörgum tilfellum er
það raunin en þegar hálkuslys eru
skoðuð á hann þó misvel við. Um leið
og frysta tekur að hausti eða vetri
birtast okkur fyrirsagnir í frétta-
miðlum um fleiri komur á bráða-
móttöku Landspítala í Fossvogi.
Þangað leita oft margir tugir og
jafnvel yfir 100 manns á einum sól-
arhring vegna hálkuslysa. Þá eru
ótaldir þeir sem leita á aðra staði
innan heilbrigðiskerfisins eða þurfa
ekki á þjónustu þess að halda. Þessi
slys eru algeng og geta hent alla.
Alvarleiki ráði hvert mætt er
Hvert fólki er ráðlagt að leita eftir
hálkuslys fer eftir tíma og vikudegi
sem og eftir alvarleika.
 Heilsugæslan er opin alla virka
daga frá klukkan 8:00 til 16:00
ásamt síðdegisvakt frá 16:00 til
17:00
 Læknavaktin er opin alla virka
daga frá klukkan 17:00 til 23:30.
Helgidaga og almenna frídaga er
opnað klukkan 9:00 og er opið til kl.
23:30.
 Bráðamóttaka Landspítala í
Fossvogi er opin allan sólarhring-
inn, allan ársins hring.
Í tilfelli vægra slysa er almenn-
ingi ráðlagt að leita á sína heilsu-
gæslustöð eða á Læknavaktina ef
slysið verður á ofangreindum af-
greiðslutímum. Ef slysið verður hins
vegar utan afgreiðslutíma, eða er al-
varlegt, er viðeigandi að leita á
bráðamóttöku Landspítala.
Högg og aflögun
Sem dæmi um alvarleg slys má
nefna eftirfarandi:
 Höfuðhögg sem leiðir til með-
vitundarskerðingar, taugabrottfalls-
einkenna eða einkenna sem benda
til heilahristings, til dæmis höf-
uðverkur sem hverfur ekki, minn-
isleysi, ógleði/uppköst, þreyta/
sljóleiki, sjóntruflanir og ójafnvægi.
 Aflögun á útlimum eða grunur
er um beinbrot.
 Miklir og sárir verkir eða mikil
blæðing.
 Öndunarerfiðleikar.
Algengustu hálkuslysin eru
áverkar á útlimum, helst úlnliðum
en einnig ökklum, mjöðmum og öxl-
um, sem eru sem betur fer oftast
væg. Áverkarnir geta þó verið svo
alvarlegir að framkvæma þurfi
skurðaðgerð, þar sem komið er fyrir
skrúfum og plötum til að gera
brotinu kleift að gróa á réttan hátt.
Góðir skór eru
grundvallaratriði
Til rökstuðnings á fyrstu setningu
þessarar greinar má nefna nokkur
atriði sem fyrirbyggt geta hálku-
slys. Mikilvægast er að átta sig á því
hvenær hætta er á hálkuslysum og
ana ekki út óundirbúin í slæmar að-
stæður. Góður skóbúnaður er
grundvallaratriði en undir
ákveðnum kringumstæðum er ráð-
lagt að notast við mannbrodda, sér-
staklega ef fólk stundar göngur eða
hlaup utan alfaraleiðar. Annar bún-
aður sem kann að koma að góðum
notum til þess að bregðast við ef
slys ber að er farsími, sem er nauð-
synlegur til að geta kallað eftir að-
stoð. Mikilvægt er að klæða sig eftir
veðri þar sem líkaminn er fljótur að
kólna í kyrrstöðu, sérstaklega liggj-
andi á köldu undirlagi.
Í ljósi síbreytilegs veðurfars hér á
landi getur hálka myndast á skömm-
um tíma sem að hluta til skýrir háa
tíðni hálkuslysa á Íslandi. Mikilvægt
er að benda á að slík slys henda fólk
af báðum kynjum og á öllum aldri.
Afleiðingar slíkra slysa kunna að
vera alvarlegar, jafnvel viðvarandi
einkenni og hamlanir. Því er mik-
ilvægt að kynna sér aðstæður áður
en út er haldið og kjósa sér viðeig-
andi útbúnað til þess að fyrirbyggja
hugsanleg slys eins og mögulegt er.
Hálkuslys geta haft fyrirboða
Heilsuráð
Anna Sigurðardóttir
sérnámslæknir, Heilsugæslunni
Sólvangi í Hafnarfirði
Unnið í samstarfi við Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins.
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Að hafa íslenskuna vel ávaldi sínu er lykill að dyr-um samfélagsins og for-senda þess að draumar
fólks og óskir verði að veruleika,“
segir Helgi Gíslason, skólastjóri
Fellaskóla í Reykjavík. „Með góð-
um námsárangri eykst sjálfstraust
og þannig opnast tækifærin. Und-
irstaða þessa alls er góð íslensku-
kunnátta sem við leggjum nú allt
okkar í að efla og þar er allt skóla-
samfélagið hér í Fellunum með okk-
ur í liði.“
Íslenska tunga og sterkari
sjálfsmynd er inntak verkefnis sem
nú hefur verið hleypt af stokkunum
í Fellahverfi í Breiðholti í verkefni
sem spanna mun þrjú ár. Skólafólk
og nemendur skólanna í Fellum
vinna saman að því að efla íslensku-
kunnáttu og er mikið lagt undir.
Ráðuneyti mennta- og velferðar-
mála ásamt Reykjavíkurborg eru
jafnframt þátttakendur í þessu mik-
ilvæga starfi.
„Við munum nálgast mark-
miðin úr ýmsum áttum. Númer eitt
er að efla málþroska og læsi og
breyta starfsháttum í leik- og
grunnskólum og frístundaheimili
hverfisins. Við hér í Fellaskóla er-
um til dæmis komin í samstarf við
leikskólana Holt og Ösp og frí-
stundaheimilið Vinafell um að bæta
Efla íslenskunám í
fjölþjóðlegu Fellahverfi
Menntun! Íslenska er
okkar mál, innflytjenda
sem annarra. Boltinn
var gripinn í Breiðholti
og allt skólasamfélagið
vinnur saman.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Alþjóðlegt Reykjavík er fjölmenningarborg og samfélagið breytist hratt.
Víkurfréttir völdu nú í byrjun árs Sól-
borgu Guðbrandsdóttir mann ársins
á Suðurnesjum 2020 fyrir baráttu
hennar fyrir aukinni kynfræðslu í
grunn- og framhaldsskólum. Sólborg
er 24 ára tónlistarkona, fyrirlesari og
laganemi sem gerðist einnig bóka-
útgefandi á nýliðnu ári. Þá er hún líka
aktívisti sem lætur hlutina gerast,
segir í tilkynningu.
Bætt kynfræðsla í grunn- og fram-
haldsskólum á Íslandi er málefni sem
hefur brunnið á Sólborgu. Hún tók
því til sinna ráða og hvatti fólk til að
senda óskir í tölvupósti til mennta-
málaráðherra um bætta kynfræðslu í
skólum. Lilja Alfreðsdóttir, ráðherra
menntamála, greip þann bolta á lofti,
fékk Sólborgu og Siggu Dögg kyn-
fræðing til fundar við sig í og þar
voru lögð á ráðin um aðgerðir á
þessu sviði.
Ráðherrann hefur nú skipað Sól-
borgu formann í starfshópi sem á að
skila tillögu um kynfræðslu í skóla-
kerfinu. Sólborg hefur einnig verið
ötul baráttukona gegn stafrænu kyn-
ferðislegu ofbeldi og haldið úti síð-
unni Fávitar á Instagram sem meðal
annars hefur varpað ljósi á stafrænt
kynferðisofbeldi á netinu og vanda-
mál sem því tengjast.
Sólborg Guðbrandsdóttir Suðurnesjamaður ársins 2020
Berst fyrir bættri kynfræðslu
Ljósmynd/Víkurfréttir
Viðurkenning Sólborg Guðbrandsdóttir var valin Suðurnesjamaður ársins af
Víkurfréttum og hér er hún með ritstjóra blaðsins, Páli H. Ketilssyni.
FJÖLHÆFUR OG
FRÁBÆRLEGA HOLLUR
Vissir þú að möguleikar KEFIR í matargerð eru nánast endalausir?
Njóttu hollustunnar sem KEFIR hefur upp á að bjóða með því nota
drykkinn út á morgunkorn eða múslí, í hvers konar smúðinga,
næturhafra, brauð og bakstur, jafnvel til ísgerðar. Hann er líka
frábær einn og sér enda stútfullur af góðgerlum og margvíslegum
nauðsynlegum bætiefnum.
KEFIR - KOMDU HEILSUNNI Í JAFNVÆGI