Morgunblaðið - 14.01.2021, Qupperneq 57

MENNING 57
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. JANÚAR 2021
karlinn hrökkvi upp af. Frásögnin
hverfist um sjónarhorn aðalpersón-
unnar en fljótlega fara mörk
ímyndunar og raunveruleika að af-
mást. Pása er myndræn og vel út-
færð listræn frásögn af evrópska
skólanum. Persónugerðir sögunnar
eru allt að því tvívíðar en myndin
bætir það upp með óvæntum beygj-
um fléttunnar, sem ganga þvert á
væntingar áhorfenda, og hressi-
legri íronískri lausn.
Stingray Sisters (2016) er
heimildarmynd sem greinir frá
þremur systrum af frumbyggjaætt-
bálki í afskekktum hluta Ástralíu.
Þetta er heillandi fjölskyldusaga
sem varpar ljósi á samfélag sem á
undir högg að sækja í nútímanum.
Gaddaskötusystur var upphaflega
sjónvarpssería í þremur hlutum en
hér er þeim skeytt saman án þess
að forminu sé breytt á nokkurn
máta. Bygging og fagurfræði frá-
sagnarinnar hentar ekki kvik-
myndaforminu en ef áhorfandi er
meðvitaður um þessa annmarka
veitir hún engu að síður fræðandi
innsýn í líf fólks.
Aragrúa íslenskra kvikmynda
er að finna á skránni. Lengri kvik-
myndir eftir þekkta leikstjóra eins
og Höllu Kristínu Einarsdóttur,
Hrafnhildi Gunnarsdóttur og Sól-
veigu Anspach hafa áður hlotið út-
gáfu og umfjöllun. Þó nokkuð er af
stuttum myndum, bæði heimildar-
myndum og leiknum, sem færri vita
af en því miður er ekki hægt að
gefa öllu gaum. Anna Karín Lárus-
dóttir er nýlega útskrifuð úr Kvik-
myndaskóla Íslands og á hér tvær
leiknar stuttmyndir, Milli tungls og
jarðar (2019) og XY (2020), sem ein-
kennast af miklu valdi á formi og
stílrænum þáttum. XY er sérlega
sterk og einföld sjálfsmyndarfrá-
sögn intersex-unglingsstelpu. Haf-
rún Arna Jóhannesdóttir leikur
aðalhlutverkið frábærlega en leik-
ur og leikaraval er almennt til
fyrirmyndar og gefur góð fyrirheit
um framtíð Önnu Karínar sem leik-
stjóra.
Heimildarmyndir Magneu
Bjarkar Valdimarsdóttur Helgi á
Prikinu (2018), Kanarí (2018) og
Amelie, Dóra, Zohra (2019) bregða
upp tilgerðarlausum hversdags-
myndum af fólki. Klipping og kvik-
myndataka og samþættingu þeirra
er á köflum ábótavant (þó aðallega
í síðastnefndu myndinni) en það
skiptir ekki svo miklu máli. Verkin
eru blátt áfram og skína af virðingu
fyrir viðfangsefninu. Kanarí er
áhugaverðust, bregður upp mynd
af skringlegu og skemmtilegu sam-
félagi Íslendinga á Kanaríeyjum og
er hiklaust nægur efniviður í mynd
í fullri lengd. Einnig skal nefna net-
seríuna Norms í leikstjórn rithöf-
undarins Júlíu Margrétar Einars-
dóttur, sem er frumsýnd á
hátíðinni. Þættirnir eru gerðir af
miklum vanefnum og ræður pönkið
ríkjum – einfaldlega að gera hlut-
ina. Þættirnir eru sex og allir undir
tíu mínútum, sem er sniðugt form
fyrir framleiðslu sem þessa. Sagan
fjallar um þrítuga stelpu sem
djammar mikið, flosnar upp úr
föstu sambandi og flytur til Berl-
ínar í leit að lausnum. Fjallað er um
hugarheim ungs fólks í léttum dúr
og tekst það ágætlega. Leikurinn
er á köflum í stirðara lagi en auka-
persónurnar eru ögn liðugri en
söguhetjan Sara. Í heildina eru
þetta fjörugir þættir og gott mót-
vægi við alvörugefið hátíðarbíó.
Hafi áhorfendur fengið nóg af
hefðbundnum frásagnarmyndum
er vert að gefa gáskafullum verk-
um norsku myndlistar- og kvik-
myndagerðarkonunnar Lene Berg
gaum. Myndir hennar eru á mörk-
um vídeólistar og kvikmynda og
einkennast af kaldhæðinni afstöðu
og áhuga á lista- og mannkynssög-
unni. Að raka greifynjuna (2010)
setur á svið goðsagnakennda, dada-
íska stuttmynd frá 1921, Elsa,
Baroness von Freytag-Loringhov-
en, Shaving Her Pubic Hair eftir
Man Ray, Marchel Duchamp og
greifynjuna sjálfa. Óvíst er hvort
upprunalega myndin hafi í raun og
veru verið til. Hér er hún sköpuð á
ný og er flakkað milli fjar- og nær-
myndar af kynfærum aðalleikkon-
unnar á meðan raksturinn á sér
stað. Stælar og skeytingarleysi list-
ar Berg eru frískandi – einnig er
mælt með Stalín eftir Picasso
(2008).
Hér er aðeins gert grein fyrir
brotabroti af efnisskrá hátíðar-
innar en höfundur hlakkar til að
horfa meira um helgina. Málstað-
urinn er auðvitað brýnn – nefna má
að aðeins 10% leikinna frásagnar-
mynda frá árunum 1949 til 2017
var leikstýrt af konum á Íslandi
(bent er á pistla Guðrúnar Elsu
Bragadóttur, kennara í kvik-
myndafræði, um efnið í Víðsjá á
RÚV síðastliðið haust). Kynjahall-
anum ber að breyta og er aukinn
sýnileiki og tækifæri kvenna innan
kvikmyndaheimsins liður í því.
Vonandi nær hátíðin kjölfestu í æ
fjölbreyttari flóru kvikmynda-
hátíða hér á landi. Góða skemmtun
og áfram stelpur!
Veisla í faraldrinum
Pása Úr kýpversku kvikmyndinni Pásu frá árinu 2018 eftir Toniu Mishiali.
Kanarí Úr heimildarmynd Magneu Bjarkar Valdimarsdóttur.
»Kynjahallanumber að breyta og
er aukinn sýnileiki
og tækifæri kvenna
innan kvikmynda-
heimsins liður í því.
AF KVIKMYNDUM
Gunnar Ragnarsson
Reykjavík Feminist FilmFestival fer nú fram í annaðsinn og stendur yfir næstu
fjóra sólarhringa. Herlegheitin
fara að mestu fram á netinu en
áhorfendum stendur til boða mikill
fjöldi íslenskra og alþjóðlegra kvik-
mynda af ýmsum stærðum og gerð-
um, allt að kostnaðarlausu. Fjörið
felst ekki síst í fjársjóðsleitinni en
rýnir fékk að taka örlítið forskot á
sæluna.
Opnunarmyndin Port Autho-
rity (Danielle Lessovitz, 2019) frá
Bandaríkjunum er hluti af
LGBTQI+ áherslu hátíðarinnar.
Paul er hvítur og tvítugur gaur frá
miðvestrinu sem er á reynslulausn
eftir fangelsisvist þegar hann
freistar gæfunnar í New York. Þar
kynnist hann transstelpunni Wye
(en hann veit ekki í fyrstu að hún sé
trans) og með þeim takast ástir.
Wye þrífst í „kiki ballroom“-
senunni en „vogue“-dansarnir og
hinsegin samfélagið sem þeir til-
heyra hafa orðið æ fyrirferðar-
meiri í meginstraumsmenningu
undanfarin ár, ekki síst í gegnum
raunveruleikaþáttinn gríðar-
vinsæla Rupaul‘s Drag Race,
dísætu dramaþáttaröðina Pose og
snilldarlegu heimildarmyndina
Paris Is Burning (Jennie Living-
ston, 1990). Port Authority er eilít-
ið hefðbundin frásögn þar sem sís-
karlmaður er fulltrúi gagnkyn-
hneigða áhorfandans í framandi
söguheimi – og hinsegin ballheim-
urinn er grunnstoð þroskasögu við-
kvæma gæjans. Þó er mikill kostur
að Wye er leikinn af Leynu Bloom,
sem er trans í raun og veru, en því
hefur yfirleitt verið öfugt farið í
kvikmyndasögunni. Hún og ball-
bræður hennar eru öll óneitanlega
stórfengleg í þessari sæmilegu
ræmu.
Söguhetja kýpversku myndar-
innar Pása (Tonia Mishiali, 2018)
gengur í gegnum breytingarskeið,
líkamlegt sem og andlegt. Karl
hennar er alversti skarfur og nirfill
– skítseiði hálfgert. Meinfyndin
besta vinkonan færir léttleika inn á
heimili Elpídu og óskar þess að
Nánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
SÝND MEÐ ÍSLENSKU TALI.
TRYGGÐU ÞÉR
MIÐA INNÁ
SÝND MEÐ ÍSLENSKU TALI
THE HOLLYWOOD REPORTER
CHICAGO SUN-TIMES