Morgunblaðið - 22.01.2021, Side 2

2 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. JANÚAR 2021
STIGA
ST5266 P
40 ár
á Íslandi
Hágæða
snjóblásarar
Fjölbreytt úrval
Askalind 4 | Kópavogi | Sími 564 1864 | vetrarsol.is
VETRARSÓL er umboðsaðili
Gulltryggð gæði
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 569 1100 Fulltrúar ritstjóra Sigtryggur Sigtryggsson sisi@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson aij@mbl.is Andrés Magnússon andres@mbl.is Fréttir Guðmundur Sv. Hermannsson ritstjorn@mbl.is Menning Einar Falur Ingólfsson
menning@mbl.is Viðskipti Stefán E. Stefánsson vidskipti@mbl.is Íþróttir Víðir Sigurðsson sport@mbl.is mbl.is Jón Pétur Jónsson netfrett@mbl.is Smartland Marta María Jónasdóttir smartland@mbl.is Umræðan | Minningar mbl.is/sendagrein Prentun Landsprent ehf.
Heilbrigðisráðuneytið telur koma til
greina að hefja skimanir fyrir
krabbameinum í endaþarmi og ristli
í einhverjum mæli á næsta ári.
Krabbameinsfélagið sagði í frétta-
tilkynningu 11. janúar að krabba-
mein í ristli og endaþarmi væru á
meðal algengustu meina hér á landi,
annað algengasta meinið hjá körlum
og það þriðja algengasta hjá konum.
Í hverri viku deyi 1-2 einstaklingar
vegna þessara meina.
„Ísland er nú þegar eftirbátur
annarra Norðurlandaþjóða þegar
kemur að skimunum fyrir krabba-
meinum í endaþarmi og ristli,“ sagði
m.a. í tilkynningunni. Félagið sagði
að verkefnið hefði þegar verið und-
irbúið og lagði það áherslu á að það
kæmist þegar í framkvæmd.
Morgunblaðið sendi heilbrigðis-
ráðuneytinu fyrirspurn um hvar
þetta verkefni væri á vegi statt og
barst svohljóðandi svar í gær:
„Kostnaðarmat liggur ekki fyrir
en gert er ráð fyrir að því verði lokið
áður en ný fjármálaáætlun til fimm
ára verður lögð fram. Landlæknir
skilaði tillögum skimunarráðs til
heilbrigðisráðuneytisins í október
síðastliðnum þar sem m.a. er fjallað
um skimanir fyrir krabbameinum í
endaþarmi og ristli. Eins og þar
kemur fram eru lagðar til útfærslur
sem bjóða upp á að innleiða þessar
skimanir í áföngum. Heilbrigðis-
ráðuneytið telur því koma til greina
að hefja skimanir í einhverjum mæli
á næsta ári. Í fjárlögum þessa árs
eru verkefninu tryggðar 70 milljónir
króna sem gætu nýst til undirbún-
ings, t.d. vegna tækjakaupa.“
Í leiðbeiningum landlæknis um
slíkar skimanir mælir hann með því
að „lýðgrunduð skimun hefjist á
aldrinum 60-69 ára hjá þeim sem eru
ekki í sérstakri áhættu. Skimað verði
með leit að duldu blóði í hægðum á
tveggja ára fresti. Ef blóð finnst
verði gerð fullkomin ristilspeglun.“
Þá er gert ráð fyrir að auka aldurs-
bilið í 50-74 ára að fenginni reynslu
af 60-69 ára hópnum.
gudni@mbl.is
Mögulega skimað 2022
 Skimanir fyrir krabbameinum í endaþarmi og ristli ef til
vill innleiddar í áföngum  Ísland sagt eftirbátur annarra
Freyr Bjarnason
Guðrún Hálfdánardóttir
Vatnsleki sem kom upp í Háskóla
Íslands í fyrrinótt er einn sá mesti
sem slökkviliðið á höfuðborgarsvæð-
inu hefur þurft að takast á við um
árabil. Mikið tjón varð á byggingum
Háskólans og ljóst er að starfsemi
skólans mun raskast töluvert á
næstunni.
„Það hefur orðið gríðarlegt tjón á
mannvirkjum og húsbúnaði,“ segir
Kristinn Jóhannesson, sviðsstjóri
framkvæmda og tæknisviðs Háskóla
Íslands. Hann segir að vatn hafi
flætt inn í kjallara og jarðhæðir og
kjallarar fyllst af vatni. „Þar
skemmist allt sem fyrir verður sem
þolir ekki vatn. Veggir líka,“ segir
hann. Talið er að tjónið í Háskóla Ís-
lands nemi hundruðum milljóna
króna.
Rétt fyrir klukkan eitt í fyrrinótt
kom upp stór kaldavatnsleki í loka-
húsi vatnsveitu sunnan við aðal-
byggingu Háskólans.
„Lekinn stóð í 75 mínútur, var um
500 l/s og runnu alls út um 2.250
tonn af vatni. Skýringin á þessu
mikla vatnsmagni er sú að stofnæð-
in sem fór í sundur er stór enda er
hún ein af meginflutningsæðum á
köldu vatni fyrir Vesturbæ Reykja-
víkur. Unnið hefur verið að endur-
nýjun hennar, sem og öðrum Veitu-
lögnum á Suðurgötu, undanfarið,“
sagði í tilkynningu frá Veitum í gær
þar sem tjónið í HÍ og afleiðingar
þess fyrir nemendur, starfsfólk og
aðra var harmað. Fram kemur í til-
kynningu að nákvæm greining á at-
vikinu sé hafin og að kappkostað
verði að niðurstaða liggi fyrir sem
fyrst. Fulltrúar vátryggingarfélags
Veitna skoðuðu aðstæður í gær.
Slökkvilið brást skjótt við og var
hafist handa við að dæla út vatni.
Þurfti að fá aukadælur til að aðstoða
við að dæla upp úr kjöllurum.
Slökkvilið lauk störfum í HÍ um
miðjan dag í gær. Tvær stöðvar
þess höfðu þá verið að störfum frá
því rétt eftir miðnætti.
Vatn flæddi inn í aðalbygginguna,
Lögberg, Árnagarð, Gimli og Há-
skólatorg. Undirgöng liggja frá Há-
skólatorgi að Veröld Vigdísar. Vatn
flæddi inn í göngin en það náði ekki
í Veröld Vigdísar þar sem gólfið
hallast upp á við að síðarnefnda hús-
inu.
Í tilkynningu frá Jóni Atla Bene-
diktssyni, rektor HÍ, kemur fram að
öll kennsla sem hafi farið fram í
húsakynnum Háskólatorgs og Gimli
verði rafræn í kjölfar vatnstjónsins.
Jarðhæð í Gimli verði ónothæf
næstu mánuði og það sama gildi um
fyrirlestrasali á jarðhæð Háskóla-
torgs.
„Það er gríðarlegt tjón, sérstak-
lega í Gimli og á Háskólatorgi. Það
þarf að fara vandlega yfir hvernig
starfsemin verður í framhaldinu,“
sagði Jón Atli við mbl.is í gær.
Tjónið í HÍ er „gríðarlegt“
 Mikill vatnsleki í byggingum Háskóla Íslands í fyrrinótt  Starfsemi skólans
mun raskast og tjón nemur hundruðum milljóna króna  Orsök lekans könnuð
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Flaumur Slökkviliðsmanna beið ærinn starfi við að dæla út vatni í bygg-
ingum Háskólans í fyrrinótt. Hreinsunarstarf stóð yfir til kl. 14.30 í gær.
Andrés Magnússon
andres@mbl.is
Stjórnarskrárfrumvarpi Katrínar
Jakobsdóttur forsætisráðherra var
dreift á Alþingi í gær, en þar er meðal
annars lagt til auðlindaákvæði, um-
hverfisákvæði og breytingar á emb-
ætti forseta Íslands.
„Ég er auðvitað ánægð með að
frumvarpið sé komið fram og vonast
til þess að geta mælt fyrir því á næstu
dögum,“ segir Katrín í samtali við
Morgunblaðið. „Þarna er tekið á mál-
um, sem hafa verið rædd mjög lengi,
eins og umhverfis- og náttúruvernd,
nú og ákvæði um auðlindir í þjóðar-
eign. Þar kemur mjög skýrt fram að
þær megi ekki afhenda með varanleg-
um hætti og að löggjafinn skuli taka
afstöðu til gjaldtöku þegar um er að
ræða nýtingu í ábataskyni. Ákvæðin
eru skýr og afdráttarlaus og taka á
málum, sem stjórnarskráin hefur
hingað til verið þögul um.“
Sérstök umræða var í þinginu í gær
um stöðu stjórnarskrármála að beiðni
Birgis Ármannssonar, þingflokksfor-
manns sjálfstæðismanna. Hann taldi
aðferð forsætisráðherra skynsamlega
með því að áfangaskipta verkinu og
breyta aðeins því sem þyrfti að breyta.
„Við stjórnarskrárbreytingar þarf
að fara af meiri varfærni en við aðrar
lagabreytingar […] tilraunastarfsemi
og ævintýramennska í þeim efnum er
ekki af hinu góða.“
Auðlindaákvæðin munu eflaust
vera talsvert til umfjöllunar í meðför-
um þingsins, en þó kunna umhverf-
isákvæðin að reynast meiri ásteyting-
arsteinn samkvæmt þingmönnum
sem blaðið ræddi við.
Breytingar á forsetaembætti
Í tillögunum er jafnframt endur-
skoðaður kafli um forseta og fram-
kvæmdavald. Þar er m.a. lagt til að
við forsetakjör verði viðhöfð
forgangsröðunaraðferð, að kjör-
tímabil forseta verði 6 ár og að hann
megi ekki sitja nema tvö kjörtíma-
bil samfellt. Ný aðferð við kosn-
inguna leggst misvel í menn og ekki
sjá allir þörfina á takmörkun á emb-
ættissetu.
Meiri deilur kunna hins vegar að
rísa um að forseti fái allt frumkvæði
við myndun ríkisstjórna, en þó ekki
síður að þingrofsvaldið verði hjá hon-
um en ekki forsætisráðherra eins og
raunin hefur verið. Með því kynni for-
setaembættið að blandast inn í stjórn-
málin með afdráttarlausari hætti en
verið hefur, einmitt þegar mestur hiti
er í þeim.
Þá er að finna í tillögunum ákvæði
um íslenska tungu og táknmál, sem
talið er að njóti víðtæks stuðnings.
„Ég er ánægð með þessar tillögur
og þykir þær góðar, en þær hafa
vissulega verið mismikið ræddar á
hinu pólitíska sviði,“ segir Katrín. „En
ég tel mikilvægt að við ræðum þetta
og bind vonir við góða og gagnlega
umræðu um tillögurnar í þinginu.“
Vonast eftir góðri umræðu
 Þingmannafrumvarp Katrínar Jakobsdóttur um stjórnarskrárbreytingar komið fram  Umdeild
auðlinda- og umhverfisákvæði í tillögunum  Breytingar á kosningu og kjörtímabili forseta Íslands
Birgir
Ármannsson
Katrín
Jakobsdóttir
Stefna Viðreisnar í stjórn-
arskrármálum er óbreytt, segir
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,
formaður flokksins. Hann vilji
gera skynsamlegar breytingar á
stjórnarskránni, ekki umbylta
henni. Athygli vakti á þingi í gær,
að Hanna Katrín Friðriksson,
þingflokksformaður Viðreisnar,
lýsti sig fylgjandi „nýju stjórn-
arskránni“, stjórnarskrár-
frumvarpi stjórnlagaráðs.
Stefnan
óbreytt
VIÐREISN
Áfram er spáð snjókomu og vindi
næstu daga á Norðurlandi og segir í
tilkynningu frá almannavarnadeild
ríkislögreglustjóra og lögreglustjór-
anum á Norðurlandi eystra að af þeim
sökum verði áfram í gildi óvissustig
vegna snjóflóðahættu á Norðurlandi
og hættustig á Siglufirði með rým-
ingum. Þá féll snjóflóð í Héðinsfirði,
en ekki bárust tilkynningar um fleiri
flóð.
Elías Pétursson, bæjarstjóri í
Fjarðabyggð, segir hugarfar bæjar-
búa á Siglufirði gott. „Hér býr fólk
sem hefur lengið búið við þær að-
stæður sem eru, þannig að fólk tekur
þessu af æðruleysi og stillingu.“ Gert
er ráð fyrir áframhaldandi samgöngu-
truflunum til og frá bænum vegna
snjóflóðahættunnar og segir Elías ein-
angrunina vera hins vegar þungbær-
ari nú en var fyrir hálfri öld og að fólki
finnist ástandið vera óásættanlegt til
lengri tíma. „En menn bera þetta.“
Varðskip Landhelgisgæslunnar,
Týr, er úti fyrir Eyjafirði og verður til
taks á meðan hættuástand varir.
sgs@mbl.is
Áfram
hættustig
á Siglufirði
 Snjókomu spáð
áfram á Norðurlandi