Morgunblaðið - 22.01.2021, Qupperneq 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. JANÚAR 2021
Jakkaföt og skyrtur Gluggatjöld og áklæði Úlpur, kápur og frakkar
Rúmföt og heimilisþvottur Kjólar og blússur Servíettu- og dúkaþvottur
STOFNAÐ 1953Háaleitisbraut 58–60 • 108 Reykjavík • Sími: 553 1380 • haaleiti@bjorg.is
Ert þú með allt á hreinu 2020?
Við tökum vel á móti herðatrjám og endurnýtum
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
Óráðlegt er að gefa dreifingu á ösku
frjálsa hér á landi eins og stefnt er að
í nýju frumvarpi Bryndísar Haralds-
dóttur um kirkjugarða, greftrun og
líkbrennslu sem nú er til umfjöllunar
á Alþingi. Þetta er mat sýslumanns-
ins á Norðurlandi eystra en embætt-
ið fer með leyfisveitingar til dreif-
ingar á ösku utan kirkjugarða.
Eins og fram hefur komið felur
frumvarpið í sér nokkrar breytingar,
til að mynda þær að fallið verði frá
núverandi fyrirkomulagi um varð-
veislu og dreifingu á ösku utan
kirkjugarða og heimilað verði að
henni verði dreift án takmarkana og
sérstaks leyfis.
Í umsögn sýslumanns um frum-
varpið segir að síðustu ár hafi um-
sóknum um dreifingu ösku utan
kirkjugarða fjölgað töluvert. Þær
séu nú á bilinu 40-60 ár hvert og um
það bil helmingur komi erlendis frá.
Í þeim tilvikum komi aðstandendur
með ösku hins látna hingað til að
dreifa henni en oftast hafi viðkom-
andi engin tengsl við landið. Sýslu-
maður fellst á að rétt sé að endur-
skoða reglur enda sé núverandi
fyrirkomulag „flókið og seinlegt“ og
byggist á óljósum matsreglum. Þá
hafi viðhorf í samfélaginu breyst frá
lagasetningunni árið 2002.
Sýslumaður getur þess að útlend-
ingar vilji oft fá að dreifa ösku ást-
vina á vinsælum ferðamannastöðum,
svo sem yfir Gullfoss, undir Selja-
landsfossi, við Geysi í Haukadal og
við stuðlabergið í Reynisfjöru eða á
svæðum í einkaeign.
„Líta verður svo á að dreifing ösku
látinna sé jafnan persónuleg athöfn
og ef hún fer fram innan um marg-
menni, eins og oft er á vinsælum
ferðamannastöðum, verður að ætla
að það geti valdið viðstöddum nokkr-
um óþægindum,“ segir í umsögninni.
Að síðustu nefnir sýslumaður að hér
á landi séu strangar reglur um lík-
brennslu svo ljóst sé að aðeins aska
verði eftir en engar jarðneskar leif-
ar. Ekki sé hægt að tryggja slíkt
komi aska að utan. Að þessu sögðu
telur sýslumaður rétt að dreifing
ösku verði áfram háð leyfisveitingu
eða fari eftir nánari fyrirmælum.
Dreifa ösku við Gullfoss og Geysi
 Sýslumaður telur að veita þurfi leyfi
 Ösku útlendinga ósjaldan dreift hér
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Gullfoss Útlendingar vilja dreifa ösku ástvina við vinsæla ferðamannastaði.
Líkur eru á því að atvinnuleysi vegna
áhrifa kórónuveirufaraldursins bitni
meira á fámennari sveitarfélögum og
þeim sem eru langt frá stærstu
mörkuðunum. Er því líklegt að
tekjur þeirra skerðist meira.
Þetta kemur fram í skýrslu Vífils
Karlssonar, hagfræðings hjá Sam-
tökum sveitarfélaga á Vesturlandi, í
Hagvísi Vesturlands.
Vífill skoðar horfur um atvinnu-
leysi og áhrif á tekjur sveitarfélag-
anna á Vesturlandi út frá reynslutöl-
um eftir fall bankanna árið 2008.
Hann tekur fram að aðstæður séu að
sumu leyti ólíkar en þó komi fram
rökrétt mynstur.
Fyrst skal nefna að líkur eru tald-
ar á að áhrifin til skemmri tíma verði
vægari en til lengri tíma litið. Stafar
það af því að í mörgum sveitar-
félögum flytja menn á brott ef þeir
eru atvinnulausir. Það gerist ekki
strax en magnar upp neikvæð áhrif
atvinnuleysis á tekjur sveitarfélaga.
Líkurnar á því eru mestar í fámenn-
ari sveitarfélögum og þeim sem eru
langt frá stærstu mörkuðunum eins
og höfuðborgarsvæðinu. Af þessum
sökum er hætt við að áhrif atvinnu-
leysis á tekjur sveitarfélaga verði
mest í slíkum sveitarfélögum.
Samkvæmt þessu má búast við að
tekjur Akraneskaupstaðar lækki
minnst af sveitarfélögunum á Vest-
urlandi og Borgarbyggðar næst-
minnst. Hins vegar minnki tekjur
Dalabyggðar mest. Erfitt er að setja
tölur á þetta vegna þess hversu ólík
kórónuveirukreppan er bankakrepp-
unni á sínum tíma.
Ólík þróun búferlaflutninga
Vífill segir að vægi ferðaþjónustu
og sjávarútvegs í atvinnulífi sveitar-
félaganna hafi einnig áhrif. Nefnir að
tekjur Snæfellsbæjar hafi hækkað í
bankakreppunni þar sem laun sjó-
manna hafi hækkað í kjölfar mikillar
veikingar krónunnar. Hins vegar
geti erfiðleikar ferðaþjónustunnar nú
aukið á vanda sveitarfélaga sem mik-
ið hafi stólað á þá grein en veiking
krónunnar nú væg. Þá segir Vífill að
ný þróun virðist í gangi um flutninga
til og frá höfuðborgarsvæðinu. Í síð-
ustu kreppu hafi straumurinn legið
til höfuðborgarinnar eða útlanda en
nú sé meira áberandi uppbygging í
sveitarfélögum á Suðurlandi og víðar
í kringum höfuðborgina. Þar muni
sjálfsagt líka mikið um gjörólíka
stöðu og þróun á fasteignamark-
aðnum. helgi@mbl.is
Bitnar meira á ein-
angraðri byggðum
 Kreppan hefur misalvarleg áhrif
BAKSVIÐ
Þóroddur Bjarnason
tobj@mbl.is
Forsvarsmenn Samtaka fyrirtækja
á veitingamarkaði áttu í gær fund
með Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdótt-
ur dómsmálaráðherra til að ræða til-
lögur sem samtökin lögðu fram í síð-
ustu viku, og sagt var frá í Morgun-
blaðinu, um aðgerðir vegna áhrifa
kórónuveirufaraldursins á veitinga-
geirann.
Hrefna Sverrisdóttir eigandi veit-
ingastaðarins ROK á Skólavörðu-
holti, og annar talsmaður samtak-
anna, segir í samtali við Morgun-
blaðið að samtökin hafi fengið góð
viðbrögð frá ráðherra við tillögum
sínum þó svo að „þetta liggi í raun
hjá sóttvarnalækni“.
„Við höfum ekki fengið bein við-
brögð en þó mætt skilningi hjá ráða-
mönnum um erfiða stöðu greinar-
innar. Þá höfum við fengið nokkuð
jákvæð viðbrögð við hugmynd okkar
um endurgreiðslu virðisaukaskatts,
svo við bindum vonir við að það verði
skoðað af fullri alvöru“ segir Hrefna.
Þrjú úrræði í boði
Virðisaukaskattstillagan gerir ráð
fyrir að hið opinbera hjálpi endur-
reisn veitingageirans með skatta-
ívilnunum í framtíðinni með tíma-
bundinni endurgreiðslu virðisauka-
skatts í tólf mánuði, frá júlí 2021 til
júlí 2022, til að aðstoða greinina til
viðspyrnu.
Emil Helgi Lárusson, eigandi
Serrano og annar talsmanna Sam-
taka fyrirtækja á veitingamarkaði,
segir að veitingahús í Svíþjóð fái
talsvert meiri hjálp frá yfirvöldum
en þau íslensku. Emil Helgi kemur
að rekstri 12 veitingastaða á Íslandi
og fimmtán veitingastaða í Svíþjóð
og Danmörku. „Í Svíþjóð, sem
dæmi, eru þrjú úrræði í boði. Í
fyrsta lagi hlutabætur sem fela í sér
að hið opinbera greiðir 60% launa-
kostnaðar. Þetta úrræði nýtist öllum
starfsmönnum óháð starfshlutfalli
þeirra meðan hér heima nýtist þetta
einungis starfsmönnum í meira en
70% starfshlutfalli. Nú í vikunni
voru þeir úti að bæta um betur og
hækka hlutfallið í 80% fyrir janúar
til mars.“
Í annan stað bjóðast styrkir til að
aðstoða fyrirtæki með fastan kostn-
að, s.s. leigu, rafmagn o.s.frv. að
sögn Emils. „Þetta er útfært með
einfaldri reikniformúlu sem tekur
mið af tekjutapi og föstum rekstr-
arkostnaði fyrirtækisins. Þriðja úr-
ræðið er að veitt er lán í gegnum
fjármálastofnun, sem Seðlabankinn
ábyrgist að 75% hluta meðan rekstr-
araðilinn útvegar tryggingar fyrir
því sem eftir stendur. Svipað úrræði
er vissulega í boði hérlendis en að-
almunurinn felst í því að Seðlabank-
inn ákveður vextina þar ytra meðan
vaxtakjörin eru sett í hendur fjár-
málastofnananna hér. Við höfum
heyrt af afar fjörlegum vaxtatilboð-
um þessu tengt hér heima.“
Emil segir einnig að bæði í Sví-
þjóð og Danmörku séu viðmið við
tekjutap umtalsvert lægri en á Ís-
landi og þannig geti fleiri fengið að-
stoð. Hér heima þurfi fyrirtæki að
sýna fram á a.m.k. 40% tekjutap fyr-
ir tekjufallsstyrk og a.m.k. 60%
tekjutap fyrir viðspyrnustyrk. „Báð-
ir styrkir eru svo tengdir við stöðu-
gildi sem eðlilega hefur fækkað um-
talsvert þegar 40-100% tekna eru
tímabundið horfnar.“
Ræddu við
ráðherra
Morgunblaðið/Eggert
Úrræði Sænsku hlutabæturnar fela í sér að ríkið greiðir 60% launa.
 Veitingahús í Svíþjóð fái
talsvert meiri hjálp frá yfirvöldum