Morgunblaðið - 02.02.2021, Síða 2

2 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. FEBRÚAR 2021
PON er umboðsaðili
PON Pétur O. Nikulásson ehf.
Melabraut 21, 220 Hafnarfjörður
Sími 580 0110 | pon.is
Við bjóðum alla Jungheinrich eigendur velkomna!
GÆÐI OG ÞJÓNUSTA
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 569 1100 Fulltrúar ritstjóra Sigtryggur Sigtryggsson sisi@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson aij@mbl.is Andrés Magnússon andres@mbl.is Fréttir Guðmundur Sv. Hermannsson ritstjorn@mbl.is Menning Einar Falur Ingólfsson
menning@mbl.is Viðskipti Stefán E. Stefánsson vidskipti@mbl.is Íþróttir Víðir Sigurðsson sport@mbl.is mbl.is Jón Pétur Jónsson netfrett@mbl.is Smartland Marta María Jónasdóttir smartland@mbl.is Umræðan | Minningar mbl.is/sendagrein Prentun Landsprent ehf.
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Bernie Sanders náði athygli minni
enda heillandi maður sem vill hafa
góð áhrif. Ég fylgdist með honum í
sjónvarpinu þegar nýr Bandaríkja-
forseti var settur í embætti og ekki
leið á löngu uns hugmynd að brúðu
fæddist með mér,“ segir Arndís Sig-
urbjörnsdóttir í Hafnarfirði. Heimili
hennar er nærri Hellisgerði, garð-
inum góða þar sem álfar og huldufólk
eiga sér bústað. Verur af ekki ósvip-
uðum stofni eru áberandi á heimili
Arndísar; brúður í hundraðatali af
öllum stærðum og gerðum sem hún
hefur útbúið. Heimilið er einstakt
persónugallerí.
Endurnýti og móta fígúrur
Listafólk um veröld víða gerir sér
nú til gamans að skapa eftirlíkingar
af bandaríska stjórnmálaskör-
ungnum Bernie Sanders. Hinn sókn-
djarfi öldungur sóttist í tvígang eftir
tilnefningu Demókrataflokksins þar
vestra til forsetaframboðs en fékk
ekki. Þegar Joe Biden tók við for-
setaembættinu á dögunum mætti
Sanders til Washington og fylgdist
með. Sat á hliðarlínunni í útilegustól,
var í kuldaúlpu og með áberandi
vettlinga sem við fyrstu sýn minna á
íslenskt lopamynstur en voru úr end-
urunnum peysum, prjónuðum og úr
flísi.
„Brúðan var fljótgerð. Búkurinn
er nælonsokkar fylltir tróði og svo
saumaði ég flíkurnar; peysu úr flís-
efni og buxurnar eru gamlar gard-
ínur. Ég er alltaf að endurnýta fatn-
að og efni og móta í fígúrur. Hvítt
hárið er úr ull og gleraugun úr plasti.
Karlinn er bara ansi flottur,“ segir
Arndís. „Ég læt ráðast hvort ég bý til
brúðu af Trump; slíkt ræðst af því
hvort forsetinn fyrrverandi heldur
sig á mottunni á næstunni og hvernig
réttarhöldunum gagnvart honum
lyktar. Í sjálfu sér er vandræðalítið
að búa til brúðu af karli með appels-
ínugult hár. Ég geri yfirleitt bara
brúður af fólki sem hefur góð áhrif.“
Fáir karlar á heimilinu
Kvenpersónur eru áberandi í
brúðuveröld Arndísar. „Sanders er
einn af fáum körlum á heimilinu,“
segir Arndís sem oft býr til brúður
sem svara til persóna í atburðum líð-
andi stundar. Ein af þeim nýjustu er
brúðan Íslenska konan; valkyrja sem
verst veirunni og hlýðir Víði. „Ef ég
fæ hugmynd að skemmtilegri brúðu
einhendi ég mér í verkið. Finnst þá
nauðsynlegt að geta einbeitt mér að
því verkefni og gleymi stað og stund.
Mér finnst skemmtilegt að skapa,“
segir Arndís sem hefur átt handa-
vinnu sem sitt hálfa líf. Föndrar
margt heima og var í 36 ár leiðbein-
andi í ýmiss konar handverki í þjón-
ustumiðstöð aldraðra við Dalbraut í
Reykjavík. Hún hefur haft gaman af
því að kynna verkin sín, sem eru
margvísleg, og haldið sýningar víða.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Handverk Arndís Sigurbjörnsdóttir hér með brúðuna og ekki þarf að velkjast í vafa um hver fyrirmyndin er.
Bjó til brúðu af Bernie
 Skörungurinn Sanders nú í Hafnarfirði  Notaði nælon-
sokka, flís og gardínur  Heillandi maður og góð áhrif
AFP
Washington Vettlingarnir góðu
vöktu athygli víða um veröldina.
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Mikill viðsnúningur varð í rekstri
Karólínska háskólasjúkrahússins í
Stokkhólmi á nýliðnu ári. Náðist að
skila afgangi upp á 73 milljónir
sænskra króna, sem er umfram það
sem að var stefnt, og veita tæplega
6% meiri þjónustu en samið hafði
verið um. Björn Zoëga, forstjóri
sjúkrahússins, segir að breytingar
sem gerðar voru þegar hann tók við
vorið 2019 séu að skila sér.
Karólínska sjúkrahúsið hefur ver-
ið í fjárhagserfiðleikum á undan-
förnum árum. Þegar Björn tók við í
apríl 2019 stefndi í óefni. Hann byrj-
aði á því að segja upp 550 starfs-
mönnum úr skrifstofu- og stjórnun-
arstöðum með það að markmiði að
einfalda stjórnun, draga úr skrif-
ræði og færa völdin nær fagstétt-
unum. Engum læknum, hjúkrunar-
fræðingum eða
sjúkraliðum var
sagt upp. Gripið
var til ýmissa
annarra sparnað-
araðgerða.
Rekstur spítal-
ans var neikvæð-
ur um 1,9 millj-
arða króna á
árinu 2019 sem
svarar til nærri 30 milljarða ís-
lenskra króna. Spítalanum var gert
að skila 54 milljóna króna afgangi á
árinu 2020, til þess að greiða upp í
tap fyrri ára.
Aukin afköst skila tekjum
Það markmið náðist með um-
ræddum sparnaði sem metinn er á
5% af rekstrarkostnaði. Starfsfólk
er nú 700 færra en það var þegar
gripið var til fyrstu aðgerða og
launakostnaður stóð í stað þrátt fyr-
ir launahækkanir og mikla yfirvinnu
í kórónuveirufaraldrinum.
Önnur stór ástæða fyrir því að
markmið náðust í rekstri er að af-
köst sjúkrahússins jukust. Fjár-
magnið sem spítalinn fékk miðaðist
við 100% afköst. Hlutfallið fór niður
í 95% á árinu 2019 en á síðasta ári
urðu afköstin 106%, eða talsvert yfir
markmiði. Fyrirkomulagið er þann-
ig í Svíþjóð að spítalarnir fá greitt
fyrir lækningu eða umönnun hvers
sjúklings. Vegna afkastanna jukust
tekjurnar talsvert.
Umönnun sjúklinga með Covid-19
í kórónuveirufaraldrinum telst til
aukinna afkasta. Björn tekur fram
að faraldurinn hafi raskað annarri
starfsemi. Til dæmis hafi rúm verið
lögð undir Covid-19-sjúklinga auk
þess sem þurft hafi að hafa auð rúm
til að geta alltaf tekið við sjúkling-
um. Ekki hafi verið hægt að sinna
öðrum sjúklingum á meðan og erfitt
að stjórna starfseminni á besta hátt.
Segir Björn að árangur breyting-
anna hafi verið farinn að koma fram
áður en kórónuveirufaraldurinn
gekk yfir Svíþjóð. Reksturinn hafi
verið á réttri leið. Þannig hafi fyrstu
tveir mánuðir ársins 2020 verið þeir
bestu í mörg ár.
Kynna sér starfsemina
Árangur Karólínska hefur vakið
athygli í Svíþjóð og víðar og ætla
stjórnendur spítala að kynna sér
reksturinn og reyna að læra af hon-
um.
Björn svarar neitandi spurningu
um það hvort Landspítalinn í
Reykjavík sé einn af þeim. Segir
hann Landspítalann í annarri stöðu
því hann sé á föstum fjárlögum og
geti ekki aukið tekjur með því að
auka afköst. Í skýrslu sem heilbrigð-
isráðuneytið kynnti undir lok síðasta
árs kom fram að framleiðni starfs-
fólks á íslenskum sjúkrahúsum hafi
minnkað undanfarin fimm ár en
starfsmannakostnaður aukist á
sama tíma.
Björn var forstjóri Landspítalans
um tíma og segist hafa reynt að
koma á hvötum til að auka fram-
leiðni og verið kominn áleiðis með
það verk. Hann hafi ekki fylgst nógu
vel með framhaldinu til að geta tjáð
sig um það.
Sjúkrahúsin í Stokkhólmi voru í
gærmorgun færð af viðbúnaðarstigi
niður á undirbúningsstig vegna
kórónuveirufaraldursins. Álagið á
sjúkrahúsin náði hámarki skömmu
fyrir jól þegar 840 sjúklingar voru á
sjúkrahúsunum en nú eru 340 inni-
liggjandi. Vonast Björn til að nú sé
hægt að snúa sér í meira mæli að því
að veita öðrum sjúklingum betri
þjónustu en hægt hefur verið um
tíma og stjórna spítalanum á besta
mögulega hátt.
Viðsnúningur í rekstri Karólínska
 1,9 milljarða tapi Karólínska sjúkrahússins snúið í hagnað  Breytingar sem Björn Zoëga forstjóri
greip til skila sér  Spítalinn fékk auknar fjárveitingar þar sem framleiðni var meiri en samið var um
Björn Zoëga
Svandís Svavarsdóttir heilbrigðis-
ráðherra ræddi við Þórólf Guðnason
sóttvarnalækni í gær um möguleika
á því að boða tilslakanir á sóttvarna-
aðgerðum áður en 17. febrúar renn-
ur upp.
„Við erum að skoða það að leggja
til varfærnar afléttingar fyrir 17.
febrúar,“ sagði Svandís í samtali við
mbl.is í gærkvöldi.
Þórólfur Guðnason sagði á upp-
lýsingafundi almannavarna í gær að
hann myndi skila tillögum að tilslök-
unum til ráðherra síðar í vikunni.
Hann sagði einnig að ekki væri tími
til að slaka of mikið á þótt gleðjast
mætti yfir þeim árangri sem hefði
náðst til þessa.
Samkvæmt núgildandi sóttvarna-
reglum, sem tóku gildi 13. janúar og
gilda til 17. febrúar, mega 20 manns
koma saman. Á öllum vinnustöðum
og í allri annarri starfsemi, svo sem
kennslu, fyrirlestrum og kirkju-
athöfnum, verður að tryggja tveggja
metra fjarlægðarmörk á milli fólks
sem ekki er í nánum tengslum.
Skemmtistaðir, krár, spilakassar
og spilasalir hafa verið lokuð um
nokkurt skeið en
heilsu- og líkams-
ræktarstöðvum
var nýverið leyft
að hafa opið að
ákveðnum skil-
yrðum uppfyllt-
um.
Þá hefur verið
grímuskylda í
gildi síðustu vik-
ur þar sem ekki
er unnt að tryggja tveggja metra
nálægðarmörk milli einstaklinga
sem ekki eru í nánum tengslum.
Skylt er að nota grímu í
almenningssamgöngum, verslunum
og á öðrum þjónustustöðum.
Veitingastaðir mega hafa opið til
22 alla daga vikunnar en þurfa að
fylgja 20 manna fjöldatakmörkun-
um og tveggja metra nálægðartak-
mörkum milli ótengdra einstak-
linga.
Þá mega ekki fleiri en 50 manns
koma saman á sviði í sviðslistum og
ekki fleiri en 100 gestir koma saman
á leiksýningum, kvikmyndasýning-
um og öðrum menningarviðburðum.
Skoða „varfærn-
ar afléttingar“
 Svandís og Þórólfur ræddu tilslakanir
Svandís
Svavarsdóttir