Morgunblaðið - 17.03.2021, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. MARS 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það stendursvo semhvergi að
vindurinn í stjórn-
málum eigi að
stjórnast af sann-
girni. Og sú er að
auki fremur erfið í
mælingu og veldur
mestu hver á heldur. Angela
Merkel er sennilega ekki mjög
móttækileg fyrir þeirri sann-
girni sem henni er sýnd um
þessar mundir á lokametrum í
oddasæti þýskra stjórnmála.
Síðasta sunnudag var kosið í
tveimur fylkjum í vesturhluta
landsins, Baden-Württemberg
og Rheinland-Pfalz, þar sem
CDU, flokkur kanslarans, hef-
ur löngum mátt búast við góð-
um stuðningi. En kjósendur
voru nú eins og snúið roð í hund
gagnvart kanslaraflokknum.
Græningjar styrktu hins vegar
stöðu sína enn í fyrra fylkinu á
kostnað CDU og sósíal-
demókratar, samstarfsflokkur
kanslarans í ríkisstjórn, skák-
uðu flokknum í því síðara.
Nýr flokksformaður CDU,
Armin Laschet, sem fáir
þekkja enn með nafni innan-
lands og hvað þá utan land-
steina þess, kenndi málum sem
tengjast veirufaraldrinum um
útreið flokksins í fylkjunum
tveimur og þá einkum því,
hvernig stjórnvöld landsins
hefðu haldið á þeim málum sem
veirunni tengjast. Og sér-
staklega er þá nefndur vand-
ræðagangurinn í bólusetning-
armálunum. Þýska ríkis-
stjórnin getur hins vegar illa
skotið sér á bak við
það, að Evrópu-
sambandið hafi
haft mest um allt
það klúður að
segja, því það er
ekki trúverðugt.
Þar kemur tvennt
til. Þjóðverjar, rétt
eins og meirihluti annarra í
ESB-ríkjum, telja réttilega að
Þýskaland sé eina ríkið sem
ráði því sem það vill í Evrópu-
sambandinu. Og þess utan sé
leiðtogaspíra ESB, Ursula von
der Leyen, handvalinn vildar-
vinur þýska kanslarans.
Staða fyrrnefnds formanns
flokks CDU, Armins Laschets,
er talin hafa veikst verulega við
kosningaúrslitin í fylkjunum
tveimur, en hann hefur verið
talinn nánast pólitísk speg-
ilmynd Merkel, og hafði ætlað
sér að taka við leiðtoga-
hlutverki hennar í flokknum.
En horfur Laschets hafa nú
laskast verulega við síðustu
atburði.
Þá vakna eins og stundum
áður spurningar um það hvort
leiðtogi systurflokksins í Bæj-
aralandi, Markus Söder, verði
fenginn til að axla hlutverk
kanslaraefnis. Hann hefur
fram að þessu neitað hvatningu
í þá veru. Vera má að mat hans
og annarra sé það að sennilega
sé óhjákvæmilegt orðið að
CDU/CSU taki út pólitíska
refsingu eftir 16 ára kanslara-
setu Angelu Merkel. Það sé
ekki endilega spurning um
sanngirni heldur aðeins um
kaldan veruleika.
Spurning vaknar
hvort Angela Merkel
hafi í raun alltaf
verið veikburða
kanslari þrátt fyrir
ímynd annars}
Kaflaskil í Þýskalandi?
Hið opinbera,ríki og sveit-
arfélög, stundar
víðtæka samkeppni
við einkaaðila hér á
landi. Í stað þess að
opinberu fyrir-
tækin reyni að draga úr skað-
seminni og veita eigendum sín-
um sjálfsagðar upplýsingar
beita þessi fyrirtæki ýmsum að-
ferðum til að almenningur fái
ekki upplýsingar um rekst-
urinn.
Ríkisútvarpið er eitt dæmi
um þetta og beitir þeim rökum
að þetta opinbera hlutafélag sé
með skráð hlutabréf og megi
þess vegna ekki veita sjálfsagð-
ar upplýsingar.
Nýjasta dæmið um leyni-
makk hinna opinberu fyrir-
tækja er Orkuveita Reykjavík-
ur, OR, en borgarstjóri hefur
fengið samþykkt að dóttur-
fyrirtæki þessa fyrirtækis al-
mennings þurfi ekki að veita al-
menningi sjálfsagðar
upplýsingar úr rekstrinum
þrátt fyrir að starfa á
samkeppnis-
markaði.
Framkvæmda-
stjóri eins keppi-
nautarins, Ísorku,
gagnrýnir þetta í
samtali við Morg-
unblaðið í gær og bendir á að
Ísorka hafi fyrir tveimur árum
kvartað undan framferði eins af
dótturfélögum OR, sem hafi
orðið tilefni Samkeppniseft-
irlitsins til að hefja rannsókn,
sem enn sé ólokið. Og um
leyndina sem borgarstjóri hef-
ur ákveðið að skuli eiga við um
dótturfyrirtæki OR segir fram-
kvæmdastjóri Ísorku: „Ef
þetta verður niðurstaðan munu
einkafyrirtæki ekki hafa neitt
tækifæri til að reyna á háttsemi
ON og kalla eftir samningum,
af því að þetta er opinbert
fyrirtæki. Þetta mun hafa skað-
leg áhrif á samkeppni og ég
velti fyrir mér hvers vegna er
verið að gera þetta.“ Hann er
ekki sá eini sem veltir þessu
fyrir sér. Borgarbúar hljóta
einnig að gera það.
Meirihlutinn í
Reykjavík talar um
gagnsæi en lokar
á upplýsingar}
Hvers vegna?
S
tundum er sagt að svo megi illu venj-
ast að gott þyki. Það er nokkuð lýs-
andi fyrir undanfarið ár. Allan þann
tíma sem faraldurinn hefur geisað
höfum við þurft að vega og meta
stöðu ólíkra hópa í samfélaginu. Allar ákvarð-
anir í slíku ástandi eru þess eðlis að hagsmunir
og heill einhverra hafa beðið hnekki. Hjá því
varð ekki komist.
Við megum þó ekki festast í gildru þess
ástands sem skapast hefur vegna viðbragða
okkar við heimsfaraldrinum. Þess vegna er
mikilvægt að létta af þeim takmörkunum sem
nauðsynlegt hefur verið að grípa til eins fljótt
og hægt er. Það eru einmitt þau skref sem við
stígum nú. Viðurkenning bóluefnavottorða frá
löndum utan Schengen-svæðisins og tilslakanir
á banni við ónauðsynlegum ferðum eru mikil-
vægt skref í rétta átt og til þess fallið að hefja
efnahagslega viðspyrnu.
Öll höfum við þurft að færa fórnir vegna aðgerða sem
grípa varð til í því skyni að verja þá veikustu í samfélagi
okkar. Fórnirnar eru þó mismiklar eftir aðstæðum hvers
og eins. Þeir sem eiga lífsafkomu sína undir ferða-
mennsku hafa fært einna mestar fórnir. Við vitum að end-
urreisn efnahagslífsins hvílir á því hversu langan tíma það
tekur ferðaþjónustuna að ná viðspyrnu.
Bólusetningar breyta myndinni talsvert til hins betra.
Á þessari stundu er búið að bólusetja þá hópa sem eru í
mestri hættu gagnvart alvarlegum afleiðingum veirunnar.
Í vor verðum við vonandi komin á þann stað að smit á
óhægara með að breiðast út og þá í hópum
sem eru ólíklegri til að veikjast alvarlega.
Hér vegast á efnahagslegir og heilsufars-
legir hagsmunir af völdum veirunnar. En hafa
ber einnig í huga að efnahagsþátturinn getur
skapað bæði andleg og líkamleg heilsufars-
vandamál. Við verðum því að velta því fyrir
okkur hvert og eitt, sem ekki verðum bólusett
þegar landið opnast, hver ábyrgð okkar sjálfra
er við að draga úr áhættu með eigin hegðun.
Inngrip stjórnvalda í frelsi og réttindi borg-
ara með þeim hætti sem við höfum upplifað er
neyðarúrræði. Slík afskipti af lífi fólks krefjast
skýrra raka um að almannaheill verði ekki
tryggð með öðrum hætti. Heimurinn í sínu
venjulega formi býður upp á ýmsar ógnir og
þar verðum við sem einstaklingar að bera
ábyrgð á eigin hegðun og getum ekki krafið
stjórnvöld um að girða fyrir allar mögulegar
hættur. Eftir því sem hættan minnkar með bólusetn-
ingum þeirra sem eldri eru getum við stigið varfærin en
ákveðin skref í þá átt að færa lífið aftur til fyrra horfs.
Umfram allt megum við ekki festast í hugsunarhætti
faraldursins heldur verðum við að horfa með opnum huga
til bjartari og betri framtíðar. Þær breytingar á landa-
mærum sem ég lagði til í ríkisstjórn í gær hvíla á því að
við stígum varfærin en örugg skref inn í það þjóðfélag
frelsis og framfara sem við viljum búa okkur til fram-
búðar.
Áslaug Arna
Sigurbjörns-
dóttir
Pistill
Mikilvægt skref til framtíðar
Höfundur er dómsmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
M
ælingar með aðstoð
mynda úr gervitunglum
sýna að áhrifa jarð-
hræringanna á Reykja-
nesi gætir langt út fyrir upp-
takasvæði skjálftanna á suðurhluta
Reykjanesskagans. Áhrifanna gætir
á fyrirhugaðri línuleið Suðurnesjalínu
2. Landsnet heldur sig við áform um
loftlínu við hlið þeirrar eldri. Telur að
það sé öruggasti kosturinn vegna
þess að jarðstrengur þoli ekki strekk-
ingu vegna togs í jarðskorpunni.
„Raflínur eru hannaðar og
byggðar fyrir ákveðnar aðstæður.
Samt má búast við að eitthvað gefi sig
óvænt. Þá er ekki nóg að líta á ein-
stakar einingar heldur allt kerfið.
Tvær línur sem tengja einn stað eru
betri en summan af tveimur línum því
litlar líkur eru á að tvennt bili ná-
kvæmlega á sama tíma,“ segir Sverr-
ir Jan Norðfjörð, framkvæmdastjóri
þróunar- og tæknisviðs Landsnets.
Hann bendir í þessu sambandi á
höfuðborgarsvæðið. Það sé tengt með
mörgum línum. Þar bili línur, eins og
annars staðar, en fólk verði sjaldnast
vart við rafmagnsleysi af því að kerfið
ráði við bilunina.
Hann segir að fleiri svæði séu í
ágætismálum, meðal annars stór
hluti Suðurlands. Verið sé að bæta
annarri tengingu við til Norðfjarðar
og Sauðárkróks sem gjörbreyti stöð-
unni í þessum byggðarlögum.
Þarf varaleið á Suðurnes
Eftir sitja Suðurnes og raunar
fleiri fjölmenn svæði með aðeins eina
tengingu við raforkukerfi landsins.
Þar eru nærri 28 þúsund íbúar, mikið
atvinnulíf, gagnaver, tvær virkjanir
og alþjóðaflugvöllur landsins. Mikil-
vægi raforkuöryggis er ótvírætt.
Þá þarf varaleið þegar unnið er
að eðlilegu viðhaldi á tengingunni.
Tekist hefur að reka Suðurnesin sem
sjálfstæða einingu þegar Suðurnesja-
lína 1 er tekin úr rekstri. Slíkt stýrt
ferli dugar þó ekki þegar bilanir
verða.
Landsnet hefur lengi haft á
stefnuskrá sinni að styrkja flutnings-
kerfið til Suðurnesja með nýrri og öfl-
ugri línu, að mestu við hlið núverandi
línu. Enn hefur ekki tekist að hefja
framkvæmdir. Ferlið stöðvaðist
vegna dómsmála og voru áformin
endurmetin frá grunni. Hefur Lands-
net nú sótt um framkvæmdaleyfi hjá
öllum fjórum sveitarfélögunum og
hafa þrjú þeirra samþykkt að veita
framkvæmdaleyfi en Sveitarfélagið
Vogar er enn með málið til umfjöll-
unar.
Vegna jarðhræringanna á
Reykjanesi hefur Landsnet fengið Ís-
lenskar orkurannsóknir (Ísor) til að
gera athugun á möguleikum þess að
nota gögn úr gervitunglum til að
mæla aflögun af völdum jarðskjálfta-
hrinunnar. Með þessari tækni er
hægt að sjá tilfærslu á mörgum árum
og einnig skammtímabreytingar sem
tengjast stórum skjálftum. Í skýrsl-
unni má sjá að áhrif umbrotanna nú
teygja sig langt út fyrir upptaka-
svæði jarðskjálftanna á suðurhluta
skagans.
Sverrir segir að niðurstaða
Landsnets sé sú að áfram sé öruggast
að miða við að leggja loftlínu á þeim
stað sem áætlað hefur verið og betra
heldur en að leggja línuna sunnar. Þá
bendi allt til þess að loftlína sé örugg-
ari en jarðstrengur við þessar að-
stæður. Jarðskjálftar hreyfi jörðina
og togi hana aðeins til. Loftlínur þoli
ákveðna hreyfingu, megi línurnar
strekkjast um nokkra sentimetra án
þess að straumur rofni. Jarðstrengir
þoli mjög litla togáraun eftir að þeir
hafi verið lagðir. Sú flutningsaðferð
tryggi því síður afhendingaröryggi
raforku.
Jarðstrengir þola
ekki strekkingu
Teikning/Ísor
Hreyfing Jörðin á Reykjanesi gliðnaði um tvo sentimetra á ári frá 2015 til
2018. Jarðskjálftarnir að undanförnu hafa víkkað sprungurnar um 20 sm.
Rafmagns-
leysi hefur
orðið á nokkr-
um fjölmenn-
um stöðum í
þessum mán-
uði; Grinda-
vík, Suður-
landi og
Hafnarfirði og
nágrenni.
Grindavík og Hafnarfjörður eru
á vegum HS veitna og treystir
Sverrir Jan sér ekki til að skýra
út ástæður rafmagnsleysis þar.
Komið hefur fram að ástæðan
fyrir langvarandi straumleysi á
viðkvæmum tíma í Grindavík er
bilun í búnaði á fleiri en einum
stað á sama tíma. Ástæðan fyrir
straumleysinu á Selfossi og
fleiri bæjum og sveitum var hins
vegar skriða sem olli skemmd-
um á flutningslínu Landsnets.
Ekki er hægt að tengja neinar af
þessu bilunum beint við jarð-
skjálftana á Reykjanesi.
Ekki tengt
hræringum
VÍÐA STRAUMLEYSI
Sverrir Jan
Norðfjörð