Morgunblaðið - 10.04.2021, Blaðsíða 10

10 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. APRÍL 2021
Áttatíu ár
1941 til 2021
Gunnlaugur Snær Ólafsson
gso@mbl.is
F
ramkvæmdastjóri fyrir-
tækisins, Gylfi Þór Mark-
ússon, segir pappakassana
frá Stora Enso hafa reynst
vel.
„Þetta hefur verið hálfgert æv-
intýri frá því við byrjuðum að nota
þetta,“ segir Gylfi Þór. Hann segir
viðskiptavini hafa tekið pappaköss-
unum einstaklega vel þar sem þeir
hafi haft ríkan vilja til þess að nýta
umhverfisvænni og endurvinnan-
legar umbúðir. Spurður hvort ein-
hver vandræði hafi verið að sann-
færa kaupendur um að nota vöruna
þar sem pappi og raki eiga kannski
ekki vel saman, segir hann svo ekki
vera og bendir á að kassarnir séu
vatnsheldir. „Það var tekið mjög vel
við þessu og ef eitthvað er þá stækk-
aði kúnnahópurinn. Það voru kaup-
endur sem vildu sérstaklega koma í
viðskipti út af þessum kössum.“
Margir hafa viljað umhverfis-
vænar pakkningar og fer sífellt
stærri hluti af framleiddum afurðum
fyrirtækisins út í papakössum. Gylfi
Þór telur að um 60% af framleiðsl-
unni fari í endurvinnanlega pappa-
kassa. „Ég býst við því að með haust-
inu verðum við komin alfarið í þetta.“
Hentar best í skip
Hann segir hins vegar pappakassana
hafa í för með sér einn ágalla og er
það að notkun þeirra krefst órof-
innar kælikeðju. Þannig séu þeir
kannski ekki hentugir undir flugfisk
yfir sumartímann þar sem fiskur
kann að þurfa að standa utandyra.
„En að senda ferskan fisk í gám-
um með órofna kælikeðju, þá er
þetta alveg afbragð,“ útskýrir Gylfi
Þór. Hann kveðst mæla eindregið
með því að útflytjendur skoði kosti
pappakassanna. „Ég geri ráð fyrir
því að innan þriggja ára verði Evr-
ópusambandið búið að banna frauð-
kassa og þess vegna er full þörf fyrir
alla að finna aðrar leiðir. Þetta er
þegar byrjað og hefur til dæmis í
Bandaríkjunum verið bannað að
nota frauðplast undir skyndibita-
fæði.“
Rekstur fyrirtækisins hefur geng-
ið vonum framar, að sögn Gylfa Þórs,
er hann er spurður um hvernig hafi
gengið hjá fyrirtækinu í faraldrinum.
„Í byrjun faraldursins fundum við
fyrir miklum samdrætti þar sem að-
alviðskiptahópurinn okkar var veit-
ingahúsatengdur. Okkur tókst að
snúa viðskiptum okkar inn á stór-
markaðina sem voru enn þá opnir,
þannig að við héldum okkar striki.
Þessi skipti sem hefur opnast fyrir
veitingahúsin hefur tvöfaldast hjá
okkur, en þetta hefur verið upp og
ofan. Ástandið er til að mynda mjög
slæmt í Frakklandi.“
Pappi fjölgaði viðskiptavinum
Liðin eru tæp tvö ár síð-
an Premium of Iceland
hóf að nýta pappakassa
undir ferskan fisk í stað
frauðplastsins.
Morgunblaðið/RAX
Gylfi Þór segir endurvinnanlegu umbúðirnar úr pappa hafa slegið í gegn.
Gunnlaugur Snær Ólafsson
gso@mbl.is
M
ikið óveður virðist hafa sett
svip sinn á siglingaleiðina
milli Bandaríkjanna og Kína
yfir Kyrrahaf í vetur og er
ekkert smáræði sem flutningaskip hafa
tapað af gámum á sjó frá nóvember
2020. Heildarfjöldi er nú kominn í 3.063
gáma sem er 222% fleiri gámar en tap-
ast að meðaltali á ári hverju á heimsvísu.
Þann 30. nóvember í fyrra missti
Apus 1.800 gáma útbyrðis. Það eru um
það bil jafn margir gámar og Arnarfell
og Helgafell, skip Samskipa, geta sam-
anlagt borið. Apus, sem getur borið um
14 þúsund gáma (TEU), var á leið frá
Yantian í Kína til Long Beach í Kali-
forníu þegar óveður skall á og þurfti í
kjölfarið að leggja við bryggju í Kiobe í
Japan.
Töluvert minna atvik, en stórt þó, átti
sér stað 16. janúar síðastliðinn er skipið
Essen, sem Maersk gerir út, missti 750
gáma í sjóinn þegar það lenti í miklum
öldugangi á norðanverðu Kyrrahafi á
leið frá Xiamen í Kína til Los Angeles í
Kaliforníu.
Stærsta einstaka tilfelli þar sem gám-
ar tapast var 17. júní 2013 er skipið
Comfort sökk á indlandshafi og 4.293
gámar fóru í sjóinn. Það er nánast sami
fjöldi gáma og nýju skip Eimskips,
Dettifoss og Brúarfoss, geta samanlagt
borið.
Eftir því sem flutningaskipin verða
stærri er einnig líklegt að umfang slysa
og óhappa verði stærra. Það sást heldur
betur þegar umferð um Suez-skurðinn
stöðvaðist í kjölfar þess að 220 þúsund
tonna og 400 metra langa skipið Ever
Given festist. Hins vegar sýnir skýrsla
alþjóðasamtaka skipaflutninga (World
Shipping Council) frá júlí í fyrra að um-
fang tapaðra gáma sé ekki stórfellt, að-
eins 0,0006% af þeim sem fluttir eru yfir
hafið á ári hverju tapast.
Fjöldi gáma útbyrðis á skömmum tíma
Gríðarlegur fjöldi gáma hefur tapast á sjó á undanförnum þremur mánuðum og allir á Kyrrahafi. Fjöldinn er álíka mikill og tapast á
tæplega tveimur og hálfu ári að meðaltali. Þessi atvik eru sjaldgæf, en með aukinni stærð skipa kunna þau að verða umfangsmeiri.
Gámar sem hafa tapast á sjó frá nóvember 2020
Skip Félag Tapaðir gámar Dagsetning Staður
Aquila ONE 100 4. nóvember Kyrrahaf
Apus ONE 1.800 30. nóvember Kyrrahaf
Ever Liberal Evergreen Marine 36 31. desember Kyrrahaf
Samtals í nóv. og des. 2020 1.936
Skip Félag Tapaðir gámar Dagsetning Staður
E.R. Tianping ZIM 76 *Byrjun janúar Kyrrahaf
Essen Maersk 750 16. janúar Kyrrahaf
Aries MSC 41 29. janúar Kyrrahaf
Eindhoven Maersk 260 17. febrúar Kyrrahaf
Samtals það sem af er 2021 1.127
Alls frá nóvember 2020 3.063 222% af árlegu meðaltali
Árlegt meðaltal á heimsvísu 2008-2019 1.382
Stærsta einstaka tilfelli
Comfort MOL 4.293 17. júní 2013 Indlandshaf
Eimskip Burðargeta, gámar
Dettifoss 2.150
Brúarfoss 2.150
Skógafoss 698
Lagarfoss 875
Eimskip samtals 5.873
Samskip Burðargeta, gámar
Arnarfell 909
Helgafell 909
Skaftafell 518
Hoffell 502
Samskip samtals 2.838
Flutningaskip íslenskra félaga
*Dagsetning liggur ekki fyrir
Heimildir: World Shipping Council,
American Shipper, Eimskip og Samskip
Gunnlaugur Snær Ólafsson
gso@mbl.is
T
ilefnið var að búa til yfirlit yf-
ir hugsanlegrar útbreiðslu
grálúðu með tiltölulega ein-
faldri nálgun, sem sagt að
nýta mælingar á dýpi, hita- og seltu-
stigi“ segir Elvar H. Hallfreðsson,
vísindamaður við norsku hafrann-
sóknastofnunina Havforsknings-
instituttet, en hann er einn höfunda
vísinda- greinar sem birt var í vís-
indatímaritinu ICES Journal of
Marine Science í kjölfar rannsókn-
arinnar. Hann segir mælingarnar
framkvæmdar á þeim stöðum sem
grálúðan hefur verið veidd og út frá
því var reynt að kortleggja fylgni
milli ástand sjávar og útbreiðslu teg-
undarinnar. Þegar þessar niður-
stöður voru settar í samhengi við
hafstraumalíkan voru gerðar spár
um möguleg búsvæði og hvert fisk-
urinn kann að færast í framtíðinni.
„Þetta var töluvert af gögnum frá
fleiri löndum og fyrir fjölda ára. Auk
þess var séð hvar væru ekki til gögn.
Einnig var athugað hvaða breyt-
ingar hafa orðið með því að bera
saman tímabilin 1960 til 1969 og
2010 til 2015. Samkvæmt þessu eru
möguleg búsvæði, sérstaklega út af
Reykjanesskaga, sem hafa glatast
og það er ekki ólíklegt að það sé
hægt að tengja það við hitastigs-
breytingar,“ segir Elvar.
Spurður hvort það sé þannig að
tegundin færi sig norðar í kaldari
sjó, segir hann marga þætti skipta
máli í þeim efnum. „Nú er grálúðan
fiskitegund sem er á töluverðu dýpi
og á þessum köntum [í landgrunn-
inu] þá getur grálúðan brugðist við
hitastigsbreytingum, fært sig dýpra
eða á grynnri svæði. En hún getur
líka færst norðar að einhverju leyti.“
Jafnframt skipti einnig máli dreifing
með hafstraumum þar sem tegundin
lifir töluvert lengi sem egg og seiði.
„Í Barentshafi er hrygningar-
svæðið á kantinum milli Noregs og
Svalbarða, sérstaklega við Bjarna-
rey. En svo rekur eggin og seiðin
norður fyrir og í kringum Svalbarða
og enda síðan kannski milli Sval-
barða og Franz Josefslands. Ef
hrygningarsvæðin færast norður er
spurningin; hvert rekur seiðin þá?
Eru uppeldisskilyrði þar?“
Elvar segir grálúðuna sérstaka
flatfisktegund meðal annars fyrir
þær sakir að fiskurinn heldur sig
ekki alltaf nálægt hafsbotni heldur
sækir fiskurinn fæðu nær yfirborð-
inu en flestir aðrir flatfiskar. „Þá er
einnig spurning hvert þær tegundir
fara sem grálúðunni líkar að borða?
Ef þær tegundir færa sig líka getur
það haft töluverð áhrif.“ Hann segir
ljóst að þörf sé á frekari rann-
sóknum til að svara öllum þeim
spurningum sem koma upp þegar
breytingar eiga sér stað í hafinu, og
einn tilgangur rannsóknarinnar sé
að finna og skilgreina spurningar
sem enn er ósvarað um grálúðuna í
því sambandi.
Grálúðan færst til
vegna hitastigs
Niðurstöður nýrrar rannsóknar á útbreiðslu grá-
lúðu benda til að tegundin muni færast norðar á
svæði sem nú eru óaðgengileg vegna hafíss.
Elvar segir breytingar í
hafinu geta haft marg-
vísleg áhrif á grálúðuna.