Morgunblaðið - 10.04.2021, Blaðsíða 18

18 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. APRÍL 2021
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Bjóðum MESTA úrval
á Íslandi af smáum
og stórum vogum
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
S
tarfsemi Hampiðjunnar er í
stöðugri þróun og þökk sé
ríkri áherslu á vöruþróun og
vöxt styrkist staða samsteyp-
unnar ár frá ári. Teygir starfsemin
sig núna allt frá fiskveiðiþorpinu
Dutch Harbour vestast í Alaska og í
austur yfir til bæjanna Timaru og
Nelson á Nýja-Sjálandi. Fyrirtækin
innan samsteypunnar eru 28 talsins í
15 löndum með 44 starfsstöðvar og
vöruframboðið mætir m.a. þörfum
sjávarútvegs, fiskeldis og hvers kyns
framkvæmda á hafi úti.
Nýlega var stofnað nýtt dótturfél-
ag, Hampiðjan Offshore, sem þjón-
ustar t.d. orkuiðnað á hafi úti. Hjört-
ur Erlendsson, forstjóri Hamp-
iðjunnar, segir mega rekja sókn
félagsins inn á þetta svið til ársins
1986 þegar ofurtógið leit dagsins ljós.
„Ofurtógið er léttara en vatn en
sterkara en stál og hentar vel sem
styrktarlínur í troll og önnur veið-
arfæri. Árið 1995 byrjuðum við að
selja olíuiðnaðinum ofurtóg, einkum
til notkunar við olíuleit á hafi úti, en
leitin fer þannig fram að skip draga á
eftir sér miklar hljóðnemalengjur
sem geta jafnvel verið allt upp í 10 km
á lengd. Reyndist ofurtógið henta
mun betur en stálvír í þessar lengjur
enda miklu léttara,“ segir Hjörtur.
„Síðan þá höfum við orðið sífellt
sterkari á þessu sviði, þróað og fram-
leitt nýjar vörur svo að úr varð sér-
stök deild innan Hampiðjunnar. Á
síðasta ári töldum við að nauðsynlegt
væri orðið að setja þessa starfsemi í
sjálfstætt félag, bæði til að veita
stjórnendum deildarinnar meira
sjálfstæði í ákvarðanatöku og til að
gera rekstrarleg skil skýrari, en líkt
og önnur félög samsteypunnar mun
Hampiðjan Offshore t.d. skila mán-
aðarlegum rekstrartölum til móður-
félagsins.“
Ómissandi við uppsetningu
vindmylla
Á síðasta ári myndaði starfsemi
Hampiðjunnar Offshore u.þ.b. 4% af
heildarveltu samsteypunnar en
Hjörtur segir áhugaverð vaxtartæki-
færi fyrir hendi. Vegna lækkunar
olíuverðs hafi dregið úr olíuleit en í
staðinn hafi orðið mikill vöxtur í upp-
setningu vindmylla á hafi úti og þar
komi ofurtógið í góðar þarfir.
„Oft skipta vindmyllurnar mörgum
hundruðum í þessum vindmyllugörð-
um en það fyrsta sem þarf að gera áð-
ur en vindmylla er reist er að undir-
búa botnlagið með því að reka niður
staura. Fara fjórir staurar undir
hverja vindmyllu og er hver þeirra
bankaður niður í sjávarbotninn með
slaghamri sem hangir í krana. Ham-
arstykkið í slaghamrinum hangir úr
stroffu sem er gerð úr þessu ofurefni
sem ofurtógið er og hentar miklu bet-
ur en stálvír. Er tógið svo létt í með-
förum að tveir menn eiga að geta tek-
ið það í fangið og borið til og frá ef
þarf t.d. að skipta um tóg,“ útskýrir
Hjörtur, en ofurtógið er líka heppi-
legt fyrir flutninga á súlum og vind-
mylluspöðum. „Byggingareiningar
vindmyllanna eru gerðar ýmist úr áli
eða stáli og verður að gæta þess að
yfirborð þeirra rispist ekki í flutn-
ingum, því annars er von á mikilli
tæringu úti á sjó, og hægt að gera
mjúka en sterka stroffu úr ofurtógi
sem rispar ekki yfirborðið.“
Þá er ofurtógið ómissandi við hvers
kyns djúpsjávarvinnu- og rannsóknir.
Hjörtur segir stálvíra m.a. hafa þann
ókost að þeir ná ekki lengra en 6 km
niður í sjó áður en þeir slitna undan
eigin þyngd. Ofurtóg Hampiðjunnar
nær niður á allt að 12 km dýpri en til
samanburðar er dýpsti punktur jarð-
ar, Challenger Deep í Kyrrahafinu,
röskum 11 kílómetrum undir sjávar-
Gæði og vöru-
þróun skapa
forskotið
Búnaður fyrir olíu-
vinnslu látinn síga of-
an í sjó með ofurtógi.
Vörur Hampiðjunnar koma í góðar þarfir við smíði
vindmyllugarða á hafi úti. Tilraunir með tóg með ljós-
leiðara sýna að hanna þarf heppilegri kapalvindur.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Hjörtur Erlendsson og Jón Oddur Davíðsson í einni af starfsstöðvum Hampiðjunnar. Þær eru nú orðnar 44 talsins.
máli. „Þar sem olía finnst á sjávar-
botni þarf að setja upp alls konar
búnað við borholuna og er nánast eins
og verksmiðja neðansjávar. Eru sum-
ir partarnir um 2-300 tonn að þyngd
og þarf því mjög sterkar línur til að
láta búnaðinn síga niður. En þegar
verið er að koma búnaðinum fyrir
lyftist skipið sem verið er að nota upp
og niður í takt við ölduganginn og
þarf að nota sérútbúna krana sem
bæði hífa og slaka í takt við hreyfingu
öldunnar. Við þetta skapast mikill hiti
í línunni og erum við núna að þróa
vindu- og kranatóg sem er sér-
staklega hita- og beygjuþolið fyrir
svona notkun.“
Ljósleiðarabylting í vændum
Gott er að heyra að kórónuveiru-
faraldurinn olli ekki mikilli röskun á
starfsemi Hampiðjunnar. Var velta
samstæðunnar sú sama árið 2020 og
2019 og segir Hjörtur að um allan
heim hafi verið reynt að tryggja að
sem minnst röskun yrði á fiskveiðum
í faraldrinum.
Samkeppnin er hörð en Hampiðjan
stendur vel að vígi. „Við etjum kappi
við nokkur stór fyrirtæki sem fram-
leiða svipaða vöru en erum væntan-
lega í dag stærsti veiðarfærafram-
leiðandi heims. Eru það gæðin og
vöruþróunin sem veitir okkur sam-
keppnisforskot og þykja trollin okkar
þau tæknilega fullkomnustu sem völ
er á.“
Upplýsir Hjörtur að vöruþróun og
rannsóknum sé svo vel sinnt hjá
Hampiðjunni að félagið er með sér-
staka deild mannaða sérfræðingum í
hugverkarétti sem hafa það hlutverk
að halda utan um einkaleyfismál á
heimsvísu.
Af þeim nýjungum sem Hjörtur
bindur hvað mestar vonir við er vara
sem sameinar eiginleika tógs og
gagnaflutningsgetu ljósleiðara.
Hampiðjan kynnti DynIce Optical
Data-kapalinn til sögunnar árið 2019
og að undanförnu hefur hann verið
prófaður um borð í Beiti NK, skipi
Síldarvinnslunnar. „Það sem við höf-
um lært er að kapalvindurnar sem
draga inn höfuðlínukapalinn henta
ekki fyrir tóg sem hefur að geyma
brothættan ljósleiðara og því er
næsta skref að hanna betri vindur.
Við erum með mjög spennandi vöru í
höndunum en þurfum að skapa rétta
útbúnaðinn til að nota megi vöruna
sem skyldi.“
Samstarfsaðili Hampiðjunnar
vinnur að þróun flokkunartækis sem í
framtíðinni yrði hluti af veiðarfærum
skipa, og myndi greina aflann í raun-
tíma og sleppa t.d. smáfiski eða með-
afla. Segir Hjörtur að þegar þessi
tækni verður komin í almenna notkun
muni það marka kaflaskil í botn-
fiskveiðum. „Fiskurinn er myndaður í
trollinu bæði ofan frá og frá hlið og
upplýsingarnar sendar upp í skip
gegnum ljósleiðarann þar sem tölva
þyngdar- og tegundargreinir fiskinn.
Á sama augnabliki tekur tölvan
ákvörðun um hvort fiskurinn eigi að
halda áfram leið sinni inn í trollið eða
vera sleppt og gerist þetta svo hratt
að fiskurinn er enn fyrir framan
myndopið.“
Þjónusta við íslenskan sjávarútveg
og rekstur netaverkstæða í Reykja-
vík, Vestmannaeyjum, Neskaupstað,
Akureyri og Ísafirði er í höndum
dótturfélagsins Hampiðjan Ísland
ehf. og er Jón Oddur Davíðsson þar
framkvæmdastjóri.
Hann segir starfsemina hafa
gengið nokkuð vel á liðnu ári.
Loðnuleysi hafi þó haft áhrif á tekjur
félagsins og eins hafi kórónuveiru-
faraldurinn torveldað prófanir á nýju
kolmunnatrolli. „Að hanna ný veið-
arfæri er langt ferli sem m.a. felur í
sér prófanir í sérstökum tanki í Dan-
mörku auk tilrauna í samvinnu við
útgerðir,“ útskýrir Jón Oddur. „Far-
aldurinn tafði þetta allt saman og
þar sem veiðar á kolmunna eru
bundnar við tiltekinn árstíma misst-
um við af þeim glugga sem við hefð-
um viljað nota til að sjá hvernig
trollin reynast við veiðar.“
Það var Beitir NK sem tók að sér
fyrstu prufuveiðar með nýja trollinu
í janúar síðastliðnum. Segir Jón
Oddur að reynslan af veiðarfær-
unum lofi góðu; að trollið virðist
smala vel og skila því sem kemur
inn aftur í poka. Hann bendir á að
velgengni Hampiðjunnar megi ein-
mitt ekki síst þakka hve viljug ís-
lensk útgerðarfyrirtæki og skip-
stjórar hafa verið að aðstoða við
þróunarstarfið. Hafa félög á borð við
Brim, Samherja og Síldarvinnsluna
verið þar fremst í flokki og oft þurft
að kosta miklu til. „Það er alls ekki
sjálfgefið að tilraunirnar gangi alltaf
að óskum. Þegar útgerðir leggja
okkur lið eru þær að leggja mikið að
veði, viðbótarálag á öllum sem að
veiðunum koma, og ljóst að við er-
um ótrúlega heppin að njóta þessa
stuðnings frá greininni.“
Einnig er verið að þróa sterkari
kolmunnapoka sem vonir eru
bundnar við að henti vel fyrir veiðar
norður af Írlandi. „Þar geta veður
verið vond en að sama skapi má
vænta þess að mikið komi af fiski í
trollið. Þessar aðstæður kalla á
sterkbyggð veiðarfæri enda álagið
mikið,“ segir Jón Oddur.
Hampiðjan Ísland ehf. sinnir líka
viðskiptavinum í Rússlandi og segir
Jón Oddur að þar hafi faraldurinn
valdið meiri flækjum en á Íslandi.
Varð þannig töluverð röskun á sölu
á rússneskum fiski af austurströnd-
inni í gegnum borgina Búsan í Suð-
ur-Kóreu, þaðan sem hefðbundnar
flutningaleiðir liggja. „Það þýddi að
viðskiptin færðust meira inn á
innanlandsmarkað og hefðbundnar
viðskiptaleiðir urðu miklu flóknari.“
Allt annað líf í Neskaupstað
Þá er það að frétta úr rekstrinum að
í febrúar í fyrra var tekið í notkun
nýtt og fullkomið veiðarfæraverk-
stæði í Neskaupstað. Hampiðjan,
áður Fjarðanet, hefur lengi verið
með netaverkstæði þar í bæ en hús-
næðið var komið til ára sinna og
segir Jón Oddur að umgjörðin sé allt
önnur á nýja staðnum. „Vinnuað-
staðan er miklu betri og húsið vel
búið tækjum. Vinnusvæðið er miklu
stærra og því hægt að breiða
veiðarfærin út á einu stóru gólfi í
stað þess að vera á þremur hæðum.
Margar blakkir eru í loftinu og því
auðvelt að færa þau til og frá meðan
á viðgerð stendur, sem flýtir fyrir
vinnunni. Mun auðveldara er að
þjónusta skip sem geta lagst fyrir
utan hjá okkur. Veiðarfæri eru tekin
í land og sett um borð með mun
skjótari hætti. Loks fjárfestum við í
vírastrekkitæki og bættum þannig
við þeirri nýju þjónustu í Neskaup-
stað að geta spólað vírum um borð í
skip undir átaki. Húsnæðið felur í
sér algjöra byltingu í þjónustu okkar
við viðskiptavini. Á næstu vikum
munum við svo opna verslun með
útgerðarvörur og lyftibúnað í hús-
næði okkar að Skarfagörðum í
Reykjavík.“
„Mun auðveldara er að þjónusta
skip sem geta lagst fyrir utan hjá
okkur,“ segir Jón Oddur um nýja
netaverkstæðið.
Heppin að njóta
stuðnings greinarinnar