Fréttablaðið - 25.09.2021, Blaðsíða 32

Staðan í
dag er sú
að fólk vill
fá að sinna
börnunum
sínum. Það
er ekki
lengur til í
að vinna
myrkranna
á milli og
taka á sig
endalausa
aukavinnu.
Sigríður
Sigríður Björk Guðjónsdóttir
og Fjölnir Sæmundsson eru
sammála um að starf lög-
reglunnar hafi breyst mikið
og hlúa þurfi sérstaklega að
einstaklingum innan hennar,
ekki síst eftir að heimsfar-
aldur þandi starfið út.
Í vikunni skrifuðu þau Sig-ríður Björk Guðjónsdóttir ríkislögreglustjóri og Fjölnir S æmu nd s s on , for maðu r Landssambands lögreglu-
manna, undir samkomulag um
samstarf gegn kulnun í starfi á
meðal lögreglumanna.
Markmiðið með samkomulag-
inu er að koma á fræðsluátaki um
vinnutengda kulnun meðal lög-
reglumanna og eru þau Sigríður og
Fjölnir sammála um að engin van-
þörf sé þar á og þó ýmis úrræði séu í
boði fyrir lögreglumenn til að létta
á sér vanti mögulega fræðslu til að
þeir nýti sér þau.
Sjálfsvíg annað hvert ár
Fjölnir bendir á að allavega annað
hvert ár falli lögreglumaður fyrir
eigin hendi en gera megi því skóna
að talan sé hærri, enda séu sjálfsvíg
almennt vantalin hér á landi.
„Við hjá Landssambandinu fórum
að velta þessari staðreynd fyrir
okkur af því að lögreglumönnum
eru boðnar ýmsar leiðir, svo sem
sálfræðiþjónusta og félagastuðning-
ur. Af hverju er þetta ekki að virka?“
Fjölnir segist hafa farið að velta
fyrir sér hvort ekki þyrfti að gera
eitthvað til að lögreglumenn nýti
sér það sem er í boði. „Hugmyndin
er því að setja af stað þetta verkefni
til að láta þessi úrræði virka,“ segir
hann og bendir á að vitað sé hvers
lags hjálp þurfi, þetta snúist um að
hún sé nýtt.
Vildi brjóta þennan múr
Sigríður bendir á að vandinn liggi í
menningunni sem lengi hefur verið
við lýði innan lögreglunnar.
„Ég byrjaði til dæmis á Suðurnesj-
um fyrir margt löngu og þar sögðu
mér eldri lögreglumenn að þegar
þeir hættu í starfi, hefðu gömlu
draugarnir og öll erfiðu útköllin
skyndilega læðst aftan að þeim.
Við ákváðum því að passa betur
upp á þá sem voru að ljúka störfum.
Við sáum líka ungt fólk sem var að
fara í gegnum erfiðar upplifanir hjá
okkur, eins og útköll þar sem börn
eru í vanda, deyja jafnvel, sjálfsvíg
og annað slíkt, þetta tekur gríðar-
lega á. Ég skyldaði því yfirmennina
til að fara til sálfræðings,“ segir Sig-
ríður, enda fannst henni ekki hægt
að búast við því að starfsfólkið leit-
aði sér hjálpar á meðan yfirmenn-
irnir forðuðust það. „Mér fannst við
þurfa að brjóta þennan múr.“
Sigríður var því ein þeirra sem
þurftu að ganga fram með góðu
fordæmi og lýsir hún fyrsta sál-
fræðitímanum sínum: „Ég byrjaði á
að segja: Jæja, ég er nú bara hingað
komin til að sýna gott fordæmi.
Hann spurði þá á móti hvort ég vildi
nú ekki ræða málin fyrst ég væri nú
mætt og ég svaraði að það væri nú
allt í lagi hjá mér,“ rifjar hún upp í
léttum tón. „Svo nær hann að tala
mig til og ég byrja að tala og það
endaði með því að hann þurfti að
ýta mér út því tíminn var búinn.
Þarna var ég að tala um hluti sem ég
hafði ekki hugmynd um að hvíldu
þungt á mér,“ segir Sigríður og bætir
við að bæði hafi það verið atriði úr
starfi og einkalífi.
„Mér er alveg sama hvað menn
tala um. Svo lengi sem þeir mæti.
Þannig ryðja þeir brautina.“
Tuttugu milljónir árlega
Sigríður bætir við að Embætti ríkis-
lögreglustjóra greiði í kringum 20
milljónir á ári í sálfræðiþjónustu
og hún sjái ekki eftir krónu þó í
raun samsvari kostnaðurinn heilu
stöðugildi. „Þetta á bara að vera eitt
tækjanna í tækjabeltinu okkar og
ekki síst fyrir þá aðila sem vinna að
viðkvæmum málum eins og barna-
Verðum að brjóta
þennan múr
Björk
Eiðsdóttir
bjork
@frettabladid.is
níði, kynferðisbrotum og öðrum
alvarlegum brotum.“
Sigríður segir að embættið hafi
nýlega gert svefnrannsókn á starfs-
fólki sem sýnt hafi að talsvert marg-
ir væru á hættumörkum sökum
svefnskorts. Á hverju ári séu jafn-
framt gerðar ítarlegar heilbrigðis-
skoðanir og alltaf séu einhverjir
sem greinist þar með lífsstílstengda
kvilla.
„En það sem við höfum virki-
lega áhyggjur af er að þegar fólk fer
í kulnun missum við sjónar á því
og það missir um leið skjólið frá
félögunum, en hjá lögreglunni eru
félagarnir svolítið hin fjölskyldan
þín,“ segir hún og Fjölnir bætir við:
„Eins og þeir sem eru í fíkniefnamál-
unum, þeir lifa í öðrum heimi en við
hin og mörkin þeirra geta færst. Þú
ert alltaf á grensunni sem er erfitt og
mjög erfitt fyrir heimilislífið.
Þegar starfsmenn mínir segjast
ekki nenna að fara til sálfræðings
til að ræða vinnuna bendi ég þeim
á að þeir þurfi ekkert að tala um
vinnuna: Talaðu bara um konuna
þína – eða börnin,“ segir Fjölnir.
„Tengdó selur alltaf,“ skýtur Sig-
ríður inn í. „Segðu þeim að tala um
tengdó,“ segir hún og hlær.
Samviskubit tengt vaktavinnu
„Vaktavinna eykur mjög álagið á
heimilislífið og það er kannski álag-
ið sem þú tekur með þér í vinnuna,
áhyggjurnar af því að þú sért ekki
að sinna heimilinu sem skyldi.
Samviskubitið yfir því að vera
alltaf á vöktum og vera mögulega
sofandi þegar aðrir eru vakandi,“
lýsir Fjölnir.
„Til að bæta gráu ofan á svart
þá erum við undirmönnuð,“ segir
Sigríður og bendir á að um 50 lög-
reglumenn séu útskrifaðir árlega.
„En þörf er á mun fleiri menntuðum
lögreglumönnum á landsvísu og
stytting vinnuvikunnar jók enn á þá
þörf. Við erum komin í talsvert mik-
inn mínus og það vantar menntaða
lögreglumenn. Þetta verður til þess
að við þurfum að bæta á aukavinnu.
Sem er algjörlega í andstöðu við það
sem verkefnið gengur út á.“
Þurfum að hlusta á okkar fólk
Sigríður bendir jafnframt á að sam-
félagið hafi breyst mikið.
„Staðan í dag er sú að fólk vill fá
að sinna börnunum sínum. Það er
ekki lengur til í að vinna myrkr-
anna á milli og taka á sig endalausa
aukavinnu. Þetta er bara ekki gert
lengur og við sjáum mjög mikinn
mun á yngri og eldri kynslóðinni
þegar kemur að þessu, rétt eins og
alls staðar annars staðar í samfélag-
inu. Yngri kynslóðinni finnst ekkert
eðlilegt að vera alltaf með símann
við höndina og tilbúin að stökkva af
stað þegar kallið kemur. Við getum
ekki ætlast til þess að það geri það,
við þurfum að hlusta á okkar fólk.“
Sigríður bendir einnig á að ekki
megi gleyma því hvaða áhrif Covid
hefur haft á lögreglumenn. Hún
lýsir því sem þeir hafi verið á flæði-
línunni lengi og litið á Covid sem
eins konar tímabundin uppgrip
sem takast þurfti á við, en svo hafi
sannarlega lengst í því og það sé
farið að taka sinn toll.
Segja fólki að fara að sofa
„Ég var að hlusta á ræðu Víðis Reyn-
issonar á dögunum þar sem hann
nefndi hina ýmsu starfsmenn emb-
ættisins, skrifstofufólk, lögfræðinga,
tæknifólk og lögreglufólk í ýmsum
ólíkum verkefnum. Allt þetta fólk
hafði tekið að sér auka verkefni
tengd Covid. Það er svo margt sem
gerist á bak við tjöldin. Rakningar-
teymið var til að mynda mannað
af fólkinu sem fyrir var. Öll þessi
verkefni sem þöndust út lögðust á
fólkið sem var fyrir. Ég held að það
sé gríðarlega mikilvægt að við séum
tilbúin að grípa fólk ef það brennur
yfir eða þarf utanaðkomandi aðstoð
eftir þessa erfiðu tíma,“ segir hún.
„Lögreglan gerir allt sem enginn
annar gerir, alveg sama hvaða verk-
efni það er,“ segir Fjölnir og lýsir
því hvernig starf lögreglumannsins
breyttist í heimsfaraldri.
„Við vorum farin að banna fólki
að borða og senda það heim til sín
að sofa,“ segir hann með tilþrifum
og viðurkennir að það hafi verið
farið að reyna á taugarnar. „Að vera
sífellt að segja fullorðnu fólki að fara
heim að sofa því klukkan væri orðin
tíu. Maður fór að hugsa með sér: Er
þetta hlutverk lögreglunnar? Að
segja fólki að fara að sofa?“
Hann bendir á að þessi útvíkkun
lögreglustarfsins hafi ekki verið til
að auka á vinsældir löggunnar.
„Ég lokaði til að mynda líkams-
ræktarstöð. Þú getur ímyndað þér
hvernig það var að senda fólk út
með þeim skýringum að það væri of
nálægt hvert öðru að svitna í hóp.“
Fjölnir og Sigríður eru sammála
um að þolinmæði fólks sé á þrotum
og þau finni fyrir því.
Enginn undir þetta búinn
„Það sem við höfum líka áhyggjur
af er að hlutfall ómenntaðra lög-
reglumanna er að aukast og er talið
að þeir séu allt að 40 prósent þeirra
sem eru á götunni. Það er meðal
annars vegna styttingar vinnuvik-
unnar, við erum ekki að útskrifa
nægilega marga lögreglumenn og
oft er erfitt að fá lögreglumenn út
á land,“ segir Fjölnir og útskýrir að
á landsbyggðinni verði lögreglu-
menn að ganga í öll störf, auk þess
sem ómögulegt sé fyrir þá að hverfa
í fjöldann.
„Þetta eykur auðvitað álagið á
alla. Ef ég til dæmis er á vakt með
fjórum en er eini lærði lögreglu-
maðurinn, þá ber ég einn ábyrgð-
ina ef eitthvað klikkar. Við erum
kannski að senda unga, óundirbúna
menntaskólakrakka í sumarvinn-
unni sinni beint í banaslys. Það er
enginn undir þetta búinn.“
Eins og fyrr segir eru ýmsir val-
kostir fyrir lögreglumenn til að létta
á sér en samkvæmt Fjölni og Sigríði
snýst verkefnið nú um að kynna þá
kosti betur og fræða lögreglumenn
um kosti þess að leita sér aðstoðar.
„Það eru alltaf viðrunarfundir
eftir stór slys en það nægir ekkert
öllum,“ segir Fjölnir, en viðrunar-
SIgríður Björk og Fjölnir ætla að vinna markvisst í því að lögreglumenn sæki sér frekari aðstoð. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
30 Helgin 25. september 2021 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ