Morgunblaðið - 08.05.2021, Qupperneq 32

32 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. MAÍ 2021
Yfir 90% fyrirtækja á
Íslandi eru lítil og með-
alstór og þar starfa um
80% launþega. Það eru
einstaklingar sem reka
þessi fyrirtæki sem
skapa verðmæti fyrir
samfélagið okkar og
halda uppi atvinnustig-
inu. Ábyrgð á rekstri
þeirra hvílir oft á herð-
um fárra og róðurinn
getur verið þungur. Mýmörg dæmi
eru hér um fjölskyldufyrirtæki.
Það er lærdómsríkt að heimsækja
þessi fyrirtæki okkar og eiga samtal
við fólkið sem þau rekur. Í Grafarvogi
þar sem ég bý er t.d. að finna ára-
tugagamla leiktækjaframleiðslu, líf-
ræna mjólkurvöruframleiðslu og tré-
smíðaþjónustu. Það er hins vegar
sorglegt að hlusta á söguna sem fólk-
ið hefur að segja. Það upplifir veru-
lega neikvæð viðhorf og að framlag
þeirra til samfélagsins sé ekki metið
að verðleikum.
Það sem einna helst hefur vakið at-
hygli mína í þessum samtölum er að
þessu fólki líður eins og komið sé
fram við fyrirtækin eins og einhvers
konar sníkjudýr í staðinn fyrir burð-
arása í efnahagslífinu. Regluverkið er
alltof flókið án sýnilegrar ástæðu og
rekstrarumhverfið er afar þungt í
vöfum. Fyrir vikið líður fólkinu að
baki þessum fyrirtækjum eins og
kerfið sé hannað til þess torvelda
þeim reksturinn en ekki auðvelda
hann. Er ekki hlutverk kerfisins að
auðvelda fyrirtækjunum að skapa
verðmæti og atvinnu fyrir íslenskt
samfélag?
Afar þungar álögur eru líka of-
arlega í huga rekstr-
araðila, ekki síst þeirra
sem starfrækja fyrir-
tæki sín í Reykjavík.
Þar virðist af ókunnum
sökum vera rekin sú
einkennilega stefna að
flæma fyrirtækin burt
úr sveitarfélaginu og
yfir til nágranna þess.
Kannski þarf það ekki
að koma svo á óvart á
stað í þar sem borg-
arstjórn telur sig eiga
að ráða því hvað venju-
legt fólk hefur á pallinum hjá sér, en
það er önnur saga.
Þessi viðhorf til íslenskra fyr-
irtækja eru mjög furðuleg. Efnahags-
leg velferð okkar, atvinnustig og
verðmætasköpun, er grundvölluð á
framtaki einstaklinga, einna helst
þeirra sem vinna hjá litlum og með-
alstórum fyrirtækjum. Það ætti því
að vera í forgangi að einfalda reglu-
verk og minnka álögur í rekstrar-
umhverfi þeirra. Fyrirtæki í afmörk-
uðum og einföldum rekstri eru að
sligast undan formkröfum varðandi
persónuvernd og hvers kyns vott-
unum. Skrifræðið er að kæfa þau. Af-
leiðingin verður sóun og minni fram-
leiðni sem leiðir til atvinnuleysis og
lakari lífskjara.
Hver er ástæða þess að margir
hafa misst tengslin við þennan veru-
leika? Hvers vegna hafa þau augljósu
sannindi gleymst á Íslandi að það er
fólkið í atvinnulífinu sem skapar
verðmætin sem byggja síðan upp
samfélagið?
Eftir Diljá Mist
Einarsdóttur
»Hvers vegna hafa
þau augljósu sann-
indi gleymst á Íslandi að
það er fólkið í atvinnulíf-
inu sem skapar verð-
mætin sem byggja síðan
upp samfélagið?
Diljá Mist Einarsdóttir
Höfundur er hæstaréttarlögmaður,
aðstoðarmaður utanríkis- og þróun-
arsamvinnuráðherra og frambjóðandi
til 3. sætis í prófkjöri Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík.
Fyrirtækin sem
skapa verðmætin
ÁR
1921-2021
Í Y
KKA
R ÞJÓNUSTU
10%
afsláttur
fyrir 67 ára
og eldri
HURÐIR
Tunguháls 10, 110 Reykjavík, sími 567 3440, vagnar@vagnar.is, vagnar.is
• Stuttur afhendingartími
• Hágæða íslensk
framleiðsla
• Val um fjölda lita í
RAL-litakerfinu
• Vindstyrktar hurðir
Bílskúrs- og iðnaðarhurðir
Iðnaðarhurðir
Iðnaðarhurðir með gönguhurð
Bílskúrshurðir
Hurðir í trékarma
Tvískiptar hurðir
Smíðað eftir máli
Fyrsta flokks þjónusta og ráðgjöf
Nú í maí skilar Ís-
land af sér for-
mennsku í norður-
skautsráðinu sem er
mikilvægasti vett-
vangur samstarfs og
samráðs um málefni
norðurslóða. Viðeig-
andi er að Alþingi
marki sérstaka stefnu
í málefnum svæðisins.
Stefnan kveður á um
að Ísland muni sem
friðsamt smáríki, miðja vegu milli
norðurskautsríkja, taka virkan
þátt í alþjóðlegri samvinnu um
málefni norðurslóða sem hefur
fest sig farsællega í sessi.
Ísland situr við sama borð og
hin ríkin sjö í ráðinu, auk fulltrúa
frumbyggja, og hefur tekið virk-
an þátt í starfi ráðsins. Aðild-
arríki skiptast á að fara með for-
mennsku og hefur Ísland gegnt
því hlutverki tvisvar. Núverandi
formennska Íslands hófst vorið
2019 og lýkur með ráðherrafundi
í Reykjavík 19.-20. maí 2021.
Brú vísinda og stjórnmála
Ráðið er hvorki alþjóðastofnun
né setur almennt bindandi reglur.
Því er ætlað að skapa samræður
um málefni svæðisins, brúa vís-
indi og stjórnmál, skila tillögum
að samstarfi og pólitískri stefnu-
mótun sem farvegi fyrir samráð
og samstarf við aðila utan svæð-
isins.
Aðildarríki norðurslóðaráðsins
eru, auk Íslands, Bandaríkin,
Kanada, Rússland, Noregur, Sví-
þjóð, Finnland og Danmörk sem
fer með málefni Grænlands á
norðurslóðum. Alls eiga þrettán
önnur ríki áheyrnaraðild að
ráðinu, auk stofnana og samtaka.
Samstaða um mikilvægi
Akureyrar
Þverpólitískur starfshópur,
sem ég átti sæti í, skilaði nýverið
tillögum um eflingu Akureyrar
sem miðstöðvar norðurslóðamála
á Íslandi. Þær tillögur
hafa síðar skilað sér í
þingsályktun sem ut-
anríkisráðherra lagði
fram og verður von-
andi samþykkt á
næstu vikum. Í þeim
felast mikilvæg og já-
kvæð skilaboð til Ak-
ureyrar og Norður-
lands og þeirra mörgu
sem hafa starfað þar
að norðurslóðamálum í
allt að aldarfjórðung.
Staðfesting og viður-
kenning á faglegu
starfi þeirra og treystir áframhald-
andi forystu þeirra í þessum mik-
ilvæga málaflokki. Á það sann-
arlega við um bæjarfélagið
Akureyri, því norðurheimskauts-
baugur liggur í gegnum nyrsta
byggðakjarna þess, Grímsey.
Þekkingarklasinn um norður-
slóðamál á Akureyri samanstendur
af skrifstofum á vegum norður-
skautsráðsins, stofnunum og fyrir-
tækjum og býr yfir sérhæfingu í
málefnum norðurslóða, bæði í inn-
lendu og alþjóðlegu samhengi. Má
þar nefna Stofnun Vilhjálms Stef-
ánssonar sem hefur frá árinu 1997
unnið að málefnum norðurslóða,
skrifstofu Alþjóðlegu norð-
urskautsvísindanefndarinnar
(IASC) og skrifstofur tveggja af
sex vinnuhópum norðurskautsráðs-
ins, um verndun lífríkis norð-
urslóða (CAFF) og um málefni
hafsins (PAME). Þá hefur Háskól-
inn á Akureyri verið virkur hluti af
háskólaneti norðurslóða (UArctic)
og er einn stofnaðila þess. Háskól-
inn hefur til fjölda ára starfrækt
Heimskautaréttarstofnun og þver-
faglegt meistaranám í heim-
skautarétti. Þar er staða gestapró-
fessors í norðurslóðafræðum sem
styrkt er í sameiningu af utanrík-
isráðuneytum Íslands og Noregs
og kennd er við Fridtjof Nansen.
Norðurslóðasamstarf
á Norðurlandi
Í klasanum er einnig Norður-
slóðanet Íslands sem er vettvangur
stofnana, fyrirtækja, félagasam-
taka og annarra hagsmunaaðila.
Þá hafa norðlensk fyrirtæki sam-
tök sín á milli, „Arctic Services“,
sem þjónusta meðal annars Græn-
land á sviði iðnaðar og tækni. Ak-
ureyrarbær hefur tekið virkan þátt
í samtökum um eflingu byggðar á
norðurslóðum, „Northern Forum“,
og vettvangi borgar- og bæjar-
stjóra á norðurslóðum, „Arctic Ma-
yors“.
Að auki hefur byggst upp á
Norðurlandi samstarf um rann-
sóknir norðurslóða með þátttöku
erlendra aðila svo sem Rannsókna-
stöðin á Kárhóli í Þingeyjarsveit,
„China-Iceland Arctic Observa-
tory“ og norðurljósarannsóknastöð
japönsku Pólrannsóknastofnunar-
innar og Raunvísindastofnunar
Háskóla Íslands á Tjörnesi. Að
auki eru á Rannsóknastöðinni Rifi
á Melrakkasléttu stundaðar alþjóð-
legar rannsóknir á áhrifum lofts-
lagsbreytinga á norðurslóðum og
vöktun viðkvæmra vistkerfa.
Ég er sannfærður um að í þess-
um þekkingarklasa um norður-
slóðamál á Akureyri felast mikil
tækifæri til uppbyggingar.
Norðurslóðamiðstöð Íslands styrk-
ir stöðu Akureyrar til langrar
framtíðar um leið og verkefnið
sjálft laðar fólk til bæjarins í
margvíslegum tilgangi, hvort sem
er vísindastarfs, ráðstefnuhalds
eða annars. Styrkir það aðrar at-
vinnugreinar í bænum og skapar
tækifæri sem við sjáum mörg ekki
í andránni.
Norðurslóðamiðstöð
Íslands á Akureyri
Eftir Njál Trausta
Friðbertsson
Njáll Trausti
Friðbertsson
» Á Akureyri er sterk-
ur þekkingarklasi
um norðurslóðamál,
sem samanstendur af
skrifstofum á vegum
norðurskautsráðsins,
stofnunum og fyrir-
tækjum.
Höfundur er alþingismaður
Norðausturkjördæmis.
ntf@althingi.is
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS
VANTAR ÞIG
PÍPARA?