Skólablaðið - 01.04.1979, Qupperneq 6

POP-LIST
UPPHAFIÐ.
Fyrsta raunverulega tilhneiging til pop-listiðkunar átti
sér stað 1 Englandi 1950. Það var Francis Bacon sem var
svo frumlegur. I myndum sínum notar hann ýmsar samsetning-
ar, úr verkum annarra listamanna, s.s. af æpandi andlitum,
upphaflega í kvikmyndinni » Einn-
eginn notaði hann teikningar 19.aldar málarans Muybridge,
með að skeyta þeim saman á ýmsa vegu. Hugirynd hans um notk
un ljosmyndar, sem skirskotun til neysluþjoðfélagsins, er
samsvarandi við eftirkomandi listamenn. Francis Bacon var
eini ný-listamaðurinn sem virtur var á þessum tíma í Bret-
landi. HugiTynd hans um ljósmyndina sem skjal raunveruleika
og ímyndunar átti eftir að hafa meiri áhrif en hann hefði
grunað.
Veturinn 1954 komu saman nokkrir listamenn í. ICAdnsti-
tute of Contemporary Arts), sem þá var aðalsamkomustaður
ungra, þenkjandi listamanna í London. Listamennimir,sem
síðar kölluðu sig "The Independent Group", voru Eduardo
Paolozzi(f.l924) skoskur höggmyndari, neo-ljósmyndarainn
Nigel Hendersoníf. ca.1926) og Richard Hamiltcn (f.1922)
sem frægur var fyrir frumleg rryndverk sín. Markmið þeirra
var að kanna stöðu listarinnar, því nú var hún í straum-
hvörfum. Hinn áður ríkjandi abstract-expressionismi var að
lotum kominn, og æ meir bar á tilraunum ungra listamanna
til nýrrar stefnumótunar. Fjölmiðlar mótuðu menningarlegu
vitund almennings mikið. Því akváðu þeir að taka til neð-
ferðar samtímann og fjölmiðlunina: auglýsingar, pop-tónlist
vísindaskáldsögur og kvikmyndir. Listin, hin eina sanna,
hafði fjarlægst raunveruleikann, var orðin n.k. stærðfræði-
leg þraut fárra útvaldra. Brúa bæri bilið milli listamanna
og neytanda, færa listina út á götumar.
Ærangur umþenkinga listamannanna var svo sýning, sem
haldin var í ICA 1955, og bar heitið "Samsíður lífs og list
ar, MAN, MACHINE,M0TI0N." Aðallega voru þama verk Richart
Hamiltóns, sem flest voru mjög sérkennileg að gerð. 0r-
klippur úr tímaritum, auglýsingar sem og hlutar úr kvikmynd-
um voru uppistaða verkanna. Þetta mótaði hann á ýmr.a vegu
og vildi þannig lýsa andúð sinni á fjölmiðlum, og stöðu
hins almenna í vélvæddu þjóðfélagi nútínans. Verk Hamilton
bera keim dadaisma, en líkt og þeir t.a.m. Duchamp er þetta
andóf gegn staðlaðri list. Raunar má segja fyrimryndir
listamannanna séu aðallega Marcel Duchainp og Fernard Léger,
en hugsunarháttur þeirra er svipaður. List þeirra síðamefn
du var tilgangsleysi og tómatilfinning skein út úr verkum
þeirra. Léger hafði reyndar fyrr á öldinni lýst vandlæt-
ingu sinni á allsnægtarþjóðfélagi anerískra og hinum "pass-
íva" neytanda þess.
Sýning félaganna þriggja fékk drærtBr viðtökur hjá rót-
gronum listamönnum höfuðborgarinnar. Var álitin ódýr og
auðvirðileg. En hjá yngri listamönnum hlaut hún hljómgrunn
og fékk síðar nafnið "pop" (popular), sem útlistun á fjöl-
miðlun og skemmtan núdagsins.
Iðkun listforms þessa hneigðist til að vera helsti óbeir
hjá listanönnum meginlandsins. Má þar nefna Svíann Oyvind
Fahlström (f.1928), Martial Raysse (f.1936) í Frakklandi
og Bretann Peter Blake, sem skar sig að nokkru útúr hvað
pop-hugarfar snerti. Myndir hans bera keim "nostalgíu",
bæði í áköfu dálæti á tálcnum fortíðarinnar s.s. boxurum,
og tilvitnunum til „gömlu góðu daganna".
Pop-list og hugarþel var ádeila á bandarískt neyslu-
þjóðfélag. Snemma hófu listamenn vestursins listsköpun í
þessum anda, þó upphaflega í blóra við breska forvera sína
En breskir sem aðrir nýlistamenn, hófu reyndar störf í
New York seinni hluta sjötta áratugsins. Nægir þar að
nefna Richard Smith (f.1931), en hann yfirgafCBretland
um 1960 og starfaði síðan í Bandaríkjunum.
POP í USA.
Ungir listamenn Vesturheims iðkuðu ýmsa list á þessum
tím. Mikið bar á svokölluðum gjömingum (performance) ,
þar sem kyrr og kvik list runnu saman í eitt. Var þetta
allt mjög frjálslegt og skemmtilegt, bæði geranda og
glápanda til yndisauka. Listin skyldi vera hrein og bein,
komast beint til áhorfenda, sem oft tóku þátt í leiknum.
Abstraksjónin má fara lönd og leið, er einungis til að
torvelda skilning neytandans.
Jasper Johns (f.1930) ásamt Robert Rauchenberg (f.1925)
voru helstu mótendur poppsins í New York. A sýningu hald-
inni í Leo Castelli Gallery 1958 kom fram sá tjáningarmáti
°em algengastur varð meðal nýlistarmanna svæðisins, á
þessu tímabili. Johns , sem var undir nokkrum áhrifum frá
Switters og félögum, lýsti skoðun sinni á neysluþjóðfélag-
inu á sinn persónulega máta. Hann notar, líkt og hinir
bresku, auglýsingar og vörumerki algeng í verkum sínum.
Veltir fyrir sér mörkum ínyndunar og raunveruleika, neð
því að afskræma þekktar neysluvörur. Frægt er t.a.m. verk
hans "Bjórdollur", en það eru tvær dollur sem búið er
að mála. Mynnir þetta óneitanlega á slíkar, en í raun eru
þetta aðeins tvær rfóbreyttar" dollur.
Félagi hans, Rauchenberg, er enn sérstæðari í list*-
sköpun sinni. Hann notar hluta úr verkum annarra, sem hann
festir síðan klessir saman innbyrðis. A yfirborð nyndar-
innar festir hann ýmsa hluti s.s. úttroðna geit, rafnagns-
klukku, útvarp, til að nynda neiri vídd í verkinu. Þannig
rýfur hann málverk tvívíddarinnar, á svo mjög sérstæðan
hátt. Listsköpun hans mótaðist mjög af kunningsskap við
lagasmiðinn og zen-buddistann John Cage. Trú hans á af-
stillun hugar áhorfandans og gera hann neðvitaðan um nán-
asta umhverfi, kom af stað margs kyns gjömingum.
Tom Wesselmann (f.1931) braut endanlega múr tvívíddar-
innar. Myndir hans eru ekki eiginleg málverk, heldur
í senn áþreifanleg og lifandi. Myndir hans úr amerísku
heimilislífi eru frægar, svo og nýstárlegar. Þær eru
málverk, en á beim er komið fyrir ýmsum hlutum s.s. klóset-
setu , sturtutjaldi eða síma, sem síhringjandi ruglar á-
horfendur í ríminu.
Claes Oldenburg (f.1929) gekk lengst í skírskotun til
neysluþjóðfélags nútímans. Hann setur á svið algeng fyrir-
bæri t.d. líf í stórverslun, og tileinkar sýningar sínar
einhverju ákveðnu þema. Á uppákomu (happening) sem hann
og Jim Dine (f.1935) héldu var stræti stórborgarinnar
tekið fyrir. Sýningin bar heitið "Strætið", og á henni
voru táknrænir hlutir strætisins s.s. rusl, limlest fómar-
lömb(gínur), bílflök, aur o.fl. Dine þessi hafði raunar
áður haldið svipaða sýningy. "Bílslys" , líka að sniði.
Sýningar Oldenburgs eru mjög nýstárlegar. Á sýningunni
"Stórverslunin" stillir hann upp kunnuglegum hlutum úr
amstri verslunarlífsins t.d. matvörum,fötum og rafrrBgns-
tækjum. Hlutimir liggja á borðum og hillum, alveg eins
og í verslun, og innan um er framinn gjömingur, sem eru
leikin atriði o.fl.
Hann kom reyndar með ággstis tillögu um hvað pop-list
vasri:
£g er fyrir list sem rýkur úr reykháfnum, eins og
svart hár og dreyfist út í loftið.
Ég er fyrir list, sem fellur úr pyngju gamals manns,
þegar hann dettur vegna bxls sem ekur á hann.
Ég er fyrir list úr hundskjafti, sem dettur fimm hæðir
niður af húsi.
Ég er fyrir list, sem krakki sleikir, eftir að hafa
tekið umbúðirnar af.
Ég er fyrir list, sem titrar eins og fætur farþega
alnenningsvagns, þegar hann fer yfir holóttan veg.
Ég er fyrir list, sem er reykt eins og sígaretta,
lyktar eins og par af skóm.
Ég er fyrir list, sem lafir eins og flagg, eða hjálpar
manni að snýta sér.
Ég er fyrir list, sem er farið er í eins og buxur, sem
æær göt á sig eins og sokkar, sem er étin eins og kaka,
sem er yfirgefin neð fyrirlitningu eins og rtannaskítur.
Ég er fyrir blikkandi list, sem lýsir upp nóttina.
Ég er fyrir list sem dettur, klessist, iðar,stekkur,
sem fer á og af.
Ég er fyrir list, sem er eins og breið dekk eða svört
augu.
Ég er fyrir Kool-list, Pepsi-list, Sunshine-list, 39
senta-list, Vatronal-list, Menthol-list, I.&M-list, Exlax-
list, Venida-list, Heavenhill-list, Rx-list, 99.9-list,
nú-list, ný-list, hvemig-list, brunasölu-list, "last
chanoe " -list, demanta-list, á morgun-list, Franks-list.
©