Morgunblaðið - 27.07.2021, Side 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚLÍ 2021
Fyrir
líkama
og sál
L augarnar í Reykjaví k
w w wsýnumhvert öðru tillitssemi
Þegar ég var við
nám í Bretlandi fengu
nemendur bók frá
Times Higher Educa-
tion sem hafði að
geyma yfirlit yfir ýmis
störf í boði að loknu
námi fyrir nemendur
hjá hinum ýmsu fyr-
irtækjum, stofnunum
og félagasamtökum.
Yfirlitið var nokkuð ít-
arlegt, mennt-
unarkröfur fyrir hvert starf, starfs-
lýsingar, upplýsingar um laun,
tengiliði og fleira. Nákvæmar upp-
lýsingar um öll laus störf til næstu
þriggja ára sem byggðu á ákveðnum
forsendum á hverjum tíma, þ.e. á
langtímaatvinnustefnu stjórnvalda.
Þannig auðveldaði atvinnustefna
einstaklingnum að taka bestu
ákvörðun fyrir sig.
Árið 2018 sendu Samtök iðnaðar-
ins frá sér skýrsluna Mótum fram-
tíðina saman – atvinnustefna fyrir
Ísland. Í skýrslunni var horft til
framtíðar og gerðar tillögur að um-
bótum sem ráðast mætti í á næstu
tveimur árum til þess að auka verð-
mætasköpun sem er grundvöllur að
velferð og bættum lífsgæðum lands-
manna. Síðustu ár hafa tilraunir
verið gerðar með mótun atvinnu-
stefnu fyrir Ísland en engin eiginleg
afurð litið dagsins ljós.
Hugbúnaðarsérfræðingur
gærdagsins – lífeinda-
fræðingur morgundagsins
Með atvinnustefnu er ekki ein-
ungis lagður grunnur að uppbygg-
ingu til að styðja við efnahagslega
velsæld heldur getur atvinnustefna
verið rauði þráðurinn í stefnumótun
hins opinbera, til að mynda ef við lít-
um á menntamálin. Frambjóðendur
í prófkjöri – nú eða ekki prófkjöri,
fóru mikinn í vor og í upphafi sum-
ars að merkja sér þau málefni.
Skrifaðar voru fjölmargar greinar
um menntakerfi framtíðarinnar og
greinar sem fjölluðu um nýsköpun
og rannsóknir og þá yfirleitt í sömu
setningunni. Greinarnar áttu þó eitt
sammerkt – hvergi var bent á nein-
ar heildstæðar lausnir og jafnvel var
á stundum erfitt að merkja af skrif-
um hvað væri að menntakerfinu
okkar, annað en að bæta mætti ár-
angur í Pisa-könnunum.
Árið 2012 las ég grein þar sem
kom fram að starf hugbúnaðarsér-
fræðingsins var talið eitt það mikil-
vægasta í heiminum – á þeim tíma.
Og hvað gerðum við nokkrum árum
seinna? Fyrir tilstuðlan mennta-
málaráðuneytisins, háskólanna og
að frumkvæði einstakra sveitarfé-
laga var farið að bjóða upp á nám til
að mæta kröfum framtíðarinnar.
Átak var sett af stað gagngert með
það að markmiði að auka áhuga
stúlkna og kvenna á forritun og
hugbúnaðargerð, þ. á m. sérstakt
átak á meðal stúlkna á miðstigi
grunnskóla, Stelpur kóða. Átak sem
þetta og önnur af svipuðum toga
hafa vissulega borið árangur og skil-
að sér í aukinni aðsókn allra kynja í
iðn- og tæknigreinar. Ísland er þó
enn eftirbátur annarra
landa í þessum efnum.
En í sömu grein var
því spáð að tíu árum
liðnum yrði starf líf-
eindafræðingsins það
allra mikilvægasta í
heiminum. Síðan eru
liðin nærri 10 ár og
spár um mikilvægi líf-
eindafræðinga hafa
reynst réttar.
Á fulla ferð áfram
inn í 4. iðnbylt-
inguna – stefnulaus
Svíar gera ráð fyrir að störfum í
landbúnaði muni fjölga um 2% á
hverju ári fram til ársins 2030, sem
gera um 41.900 ný, bein og afleidd
störf tengd landbúnaði. Á íslenskan
mælikvarða gætu það verið 1.500
störf í landbúnaði á Íslandi.
Álíka greining hefur ekki farið
fram hér á landi en Samtök iðnaðar-
ins hafa aftur á móti spáð því að árið
2050 verði um 250 þús. manns starf-
andi á vinnumarkaði hér á landi.
Það þýðir að við þurfum að skapa
60.000 ný störf fram að þeim tíma
eða 40 ný störf í hverri einustu viku
næstu 30 árin! – Og hvar ætlar land-
búnaðurinn að marka sér stöðu?
Góð aðsókn er í Landbúnaðarhá-
skóla Íslands næsta haust og sóttu
yfir 200 framtíðarnemar um nám á
háskólabrautum eða í búfræði.
Flestar umsóknir bárust í BSc-nám
í búvísindum og næstflestar í lands-
lagsarkitektúr, auk þess sem mikil
aðsókn var í búfræðinám. Þessi
mikla ásókn kann að skýrast af
áherslum stjórnvalda í umhverfis-
og loftslagsmálum. Þá hafa ný hug-
tök eins og „fæðuöryggi“ og „fæðu-
sjálfstæði“, rutt sér til rúms í orða-
forða landans í kjölfar
heimsfaraldurs, því margir trúa því
að við eigum að vera „sjálfum okkur
nóg með fæðu“. En þýðir það að við
eigum að rækta allt sjálf?
Höfðum til skynsemi
einstaklingsins
Engir draumar eru of stórir og
áherslan til framtíðar á að vera á
nýsköpun til eflingar atvinnu á Ís-
landi. Hver veit hvað framtíðin ber í
skauti sér fyrir landbúnað á Íslandi?
Nýsköpun byggir nefnilega ekki
eingöngu á því að gera eitthvað
nýtt. Nýsköpun í framleiðslugrein
eins og til dæmis landbúnaði gæti
falist í því að innleiða og aðlaga nýj-
ar aðferðir og tækni að íslenskum
aðstæðum.
Ég tel að höfða þurfi til skynsem-
innar – tryggja að einstaklingurinn
hafi valið en jafnframt að við göng-
um úr skugga um að ekki verði við-
varandi skortur á fólki með ákveðna
fagþekkingu þannig að hætta skap-
ist af og fæðuöryggi þjóðarinnar
verði ógnað – t.a.m. eins og staðan
er núna með skort á dýralæknum á
landsbyggðinni. Væri ekki tilefni að
tryggja samlegð innan há-
skólabrauta? Fáir lögfræðingar eru
t.d. sérfræðingar í málefnum land-
búnaðarins og sjávarútvegs. Gera
þarf fleirum kleift að sérhæfa sig í
hinum ýmsu greinum – þvert á
fræðasvið. Væri ekki áhugavert að
vera útskrifaður búfræðingur með
nokkra þekkingu í hollustuháttalög-
gjöf og umhverfisrétti?
Eftir Vigdísi
Häsler
Vigdís
Häsler
» Væri ekki áhugavert
að vera útskrifaður
búfræðingur með
nokkra þekkingu í
hollustuháttalöggjöf
og umhverfisrétti?
Höfundur er framkvæmdastjóri
Bændasamtaka Íslands.
Stefnulaus á
stefnumóti við
framtíðina
Nú hefur þorri
þjóðarinnar verið
bólusettur gegn Co-
vid-19. Ég held þó að
fæstir hafi fengið þau
skilaboð að þetta væri
þátttaka í bóluefnatil-
raun. Fólk hefur bara
bitið á jaxlinn og vilj-
að klára þetta „hel-
víti“, opna samfélagið
aftur og komast til
útlanda án vandræða.
Það er búið að gefa út markaðs-
leyfi fyrir Pfizer til þess að bólu-
setja börn frá 12 ára aldri hér á
landi. Þótt ekki hafi komið tilmæli
sóttvarnayfirvalda um slíkt enn.
Það er samt boðað að opnað verði
fyrir bólusetningar eftir sumarfrí.
Það virðist því vera stefnan að
bólusetja börnin sama hvað hver
segir. Ég hef ekki heyrt nein við-
vörunarorð frá hérlendum vís-
indamönnum eða læknum varðandi
Covid-19-tilraunabólusetningar
barna svo ég leyfi mér að þýða orð
kanadísks vísindamanns, doktors
Byrams Bridle sem er prófessor
við Háskólann í Guelph. Sérsvið
hans er ónæmiskerfið og bólusetn-
ingar svo hann ætti að hafa sitt-
hvað til síns máls og óþarfi að
taka það fram að hann er enginn
andbóluefnasinni. Þessi orð hans
eru fengin úr leiðbeiningarbækl-
ingi sem hann samdi fyrir foreldra
og sendi kanadískum yfirvöldum:
Það er ekki við hæfi að nota „til-
rauna“-bóluefni á mannfjöldahóp
nema gagnsemi bólusetning-
arinnar yfirstígi hættuna við bólu-
setninguna í mannfjöldahópnum.
Hættan á alvarlegu Covid-19 í
börnum, unglingum og ungu fólki
á barneignaraldri er nú þegar svo
lítil, að gagnsemi þess að bólusetja
þessa hópa með bóluefni með
óþekktri langtímaverkun getur
ekki yfirstigið hættuna sem fylgir
bólusetningunni. Með öðrum orð-
um, hættan á alvarlegu Covid-19
er svo lítil í börnum, unglingum og
ungu fólki á barneignaraldri að
krafa um öryggi verður að vera
mun hærri fyrir þau
en fyrir aðra hópa. [1]
Sama viðhorf kem-
ur fram í opnu bréfi
40 lækna í Bretlandi
sem telja slíkar bólu-
setningar barna bein-
línis siðferðilega rang-
ar. [2]Um allan heim
má sjá sama ákall
lækna og vísinda-
manna. Klappstýr-
urnar öflugu fyrir
bólusetningu barna og
jafnvel fyrir þriðja
skammti hinna full-
bólusettu hafa þó ekki gefist upp.
Það eru nefnilega sumir sem
græða svakalega mikið á þessu
trúboði. Bóluefni sem eru unnin
með hraði ættu að vekja varkárni
okkar. Skaði af bóluefnunum er
þegar viðurkenndur í samfélaginu.
Það er jafnvel kominn sérstakur
dálkur á heimasíðu Sjúkratrygg-
inga Íslands þar sem fram kemur
að Sjúkratryggingar bæti „tjón
þeirra sem fá bólusetningu á Ís-
landi gegn Covid-19-sjúkdómnum
á árunum 2020-2023 með bóluefni
frá íslenskum heilbrigðisyf-
irvöldum.“ [3] Dapurlegar sögur
fólks sem hefur fundið fyrir skað-
vænlegum aukaverkunum eru fjöl-
margar. [4] Nú þegar þetta er
skrifað eru tilkynntar 147 alvar-
legar aukaverkanir vegna bólu-
setninga til Lyfjastofnunar Ís-
lands. [5]
Fordæmi um
takmarkalausa græðgi
Við þurfum að gera okkur ljóst
að bóluefnin færa lyfjaiðnaðinum
óþekktan billjónagróða. Þegar
beinharðir peningahagsmunir eru í
boði er stundum skautað yfir
hættumerkin. Það ættum við að
hafa í huga þegar heilsa og fjör
barna er í húfi. Sérfræðingum og
læknum og vísindamönnum getur
skjátlast, þeir eru mannlegir og
geta látið undan þrýstingi mark-
aðsaflanna og gert mistök. Hægt
er að minna á skaðann af töflunum
„góðu og hættulausu“ sem voru
m.a. markaðsettar fyrir ógleði
kvenna á meðgöngu fyrir 60 árum.
Þar var lyfinu talídómíð framvísað
í ofurtrú á visku „sérfræðinganna“
sem þar stóðu að baki. Afleiðing-
arnar voru hörmulegar, fósturlát
og börn sem fæddust með mikla
vansköpun. Annað dæmi sem
stendur okkur nær í tíma er ávís-
un á sterkum verkjalyfjum til
fólks, svokölluðum ópíóðum. Lyfja-
fyrirtækið markaðssetti þessa
vöru af harðfylgi og margir heim-
ilislæknar ávísuðu þessum lyfjum
til ungra sem aldinna, vitanlega í
þeirri trú að „sérfræðingarnir“
væru traustsins verðir. Afleiðing-
arnar hafa verið blóðugar, árlega
leggja þessi lyf fjölda manns í
gröfina. Látum ekki afvegaleiðast
af markaðsherferð lyfjaiðnaðarins.
Hlustum á óháða sérfræðinga og
vísindamenn sem telja Covid-19-
bólusetningar barna óþarfar og
siðferðilega rangar. Tökum þá
góðu og upplýstu ákvörðun að af-
þakka tilraunabólusetningar
barna.
[1] https://www.canadiancovidc-
arealliance.org/wp-content/uploads/2021/
06/2021-06-15-children_and_co-
vid-19_vaccines_full_guide.pdf
[2] https://www.hartgroup.org/open-
letter-child-vaccination/
[3] Bætur vegna bólusetningar gegn Co-
vid-19-sjúkdómnum – Bætur vegna Co-
vid-19-bólusetningar – Sjúkratryggingar
Íslands – Icelandic Health Insurance
(sjukra.is)
[4] Allmikið safn af slíkum sögum er að
finna á bloggi Þórdísar Bjarkar Sig-
urþórsdóttur „Var sjaldan veik, en eftir
sprautuna fæ ég allar pestir “ … – thor-
disb.blog.is
[5]Fjöldi aukaverkanatilkynninga vegna
Covid-19-bóluefna – Lyfjastofnun
Börn sem tilraunadýr –
hugsum okkur um
Eftir Auði
Ingvarsdóttur »Hér er fjallað um
boðaðar tilrauna-
bólusetningar barna
gegn Covid-19. Fólk
þarf að vera upplýst um
mögulegar og hættu-
legar aukaverkanir sem
þegar hafa verið skráð-
ar og staðfestar.
Auður
Ingvarsdóttir
Höfundur er sagnfræðingur.
Matur