Morgunblaðið - 09.11.2021, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. NÓVEMBER 2021
Höfðatorg Turninn á Höfðatorgi ber hátt við himin og nýtur hann sín ekki síst í haustblíðunni, jafnvel þótt napurt sé úti við. Kuldinn bítur þó ekki á turninum sjálfum, þótt fólkið flýti sér inn.
Kristinn Magnússon
Nýlega kom út bók
sem skríður hratt
upp metsölulistann en
vekur hjá mér vondar
minningar í hvert
sinn sem ég sé hana
auglýsta. Bókin er
„Kristinn og Þóra:
Rauðir þræðir“.
Það eru vissar
staðreyndir um Krist-
in E. Andrésson sem
er ekki getið í bók-
inni og ég finn mig knúna til að
segja frá, staðreyndir sem hafa elt
mig allt lífið þó að ég hafi sem bet-
ur fer ekki látið það eyðileggja
fyrir mér meira en nauðsynlegt er
þegar barn ber leyndarmál sem
ekki einu sinni mamma og pabbi
mega vita um.
Kristinn var einn helsti bók-
menntafrömuður Íslands á síðustu
öld. Pabbi minn var bókmennta-
maður sem átti undir högg að
sækja, það vissi ég þótt ung væri,
kannski þess vegna þagði ég.
Þegar ég var níu ára fékk ég
boð frá Kristni og Þóru um að
koma heim til þeirra að lesa Sálm-
inn um blómið. Þau voru vinahjón
foreldra minna og þessi bók var
ekki til á mínu heimili. Ég fór því í
heimsókn þangað enda hvött til
þess af foreldrum mín-
um. Þegar ég var búin
að koma mér fyrir í
stóra sófanum í fínu
stofunni hjá Kristni og
Þóru lét Þóra sig
hverfa fram en Krist-
inn varð eftir í stof-
unni. Áður en ég vissi
af færði hann sig að
mér, tók bókina af
mér og lét mig standa
upp þétt að sér. Hann
þuklaði mig alla og
rak tunguna upp í
munninn á mér. Þetta
ætlaði engan enda að taka. Hann
hélt áfram drykklanga stund,
stundi þungan, talaði um hve falleg
augu ég væri með og nuddaði
bringuna og klofið á mér. Þegar
hann loks sleppti mér fór ég fram
þar sem ég sá að Þóra var að
skipta á rúmum og ég sagðist
þurfa að fara heim. Þá kom ekkert
annað til greina en að Kristinn æki
mér heim og undan því komst ég
ekki. Á leiðinni stöðvaði Kristinn
bílinn á Sogaveginum, andaði
þungt, ótt og títt og spurði hvort
ég vildi koma með sér upp í Heið-
mörk. Þótt ég væri hrædd gat ég
stunið því upp að ég vildi fara
heim og þannig slapp ég í það
skiptið. Þegar heim var komið
sagði ég ekki frá þessu. Ég veit að
ég skammaðist mín og var eins og
lömuð. Það eru víst þekkt viðbrögð
barna sem lenda í slíku.
Ég þarf ekki að taka það fram
að ég fór aldrei aftur heim til
þeirra hjóna. Það varð ekki meira
úr lestri á Sálminum um blómið.
Kristinn og Þóra ítrekuðu heimboð
og mömmu fannst ég vanþakklát
að þiggja það ekki.
En sagan er ekki alveg búin.
Nokkrum mánuðum síðar gekk ég
beint í flasið á Kristni á mínu eigin
heimili þar sem ég taldi mig
óhulta. Ég var að koma að utan og
opnaði dyrnar að íbúðinni, sem
alltaf var ólæst. Inni var allt
slökkt, enginn heima en á gang-
inum stóð Kristinn, sem hafði
gengið inn óboðinn. Ég upplifði
mikla skelfingu um leið og hann
greip mig og viðhafði sömu hegðun
og heima hjá honum eins og áður
er lýst. Þegar hann var búinn að fá
nóg fór hann og skildi eftir bók
sem hann ætlaði að gefa okkur.
Það var opinbert tilefni heimsókn-
arinnar.
Mér er minnisstætt í eitt skipti
þegar Kristinn og Þóra litu inn
heima og ég var á leiðinni út í
strætisvagn til að fara vestur í bæ.
Þau tóku ekki annað í mál en
Kristinn myndi keyra mig. Meðan
fullorðna fólkið talaði saman laum-
aðist ég út og tók strætisvagn, því
ein í bíl með Kristni vildi ég ekki
vera. Eftir dágóðan akstur stopp-
aði vagninn á biðstöð og inn kom
yngri bróðir minn og sagði:
„Guðný, komdu.“ Ég elti hann for-
viða út og þar stóð Kristinn og
beið eftir að ég settist inn í bílinn
hans. Ég gleymi ekki talandi
augnaráði hans og hvað mér leið
illa. Þetta var ógnandi hegðun en
sem betur fer var grunlaus bróðir
minn með í ferðinni.
Ég sá Kristin síðast í jólaös í
bókabúð Máls og menningar. Við
mamma vorum þar staddar og þau
ræddu saman. Ég stóð hjá fegin að
vera utan seilingar. Þegar þau
kvöddust og við gengum burtu
sagði mamma við mig: „O, ég sá
hvernig Kristinn horfði á þig. Það
var eins og hann langaði til að
kyssa þig.“ Ég sagði ekkert. Mað-
ur spyr sig nú hvort þetta sé í lagi,
að móður minni hafi ekki þótt neitt
athugavert við þessa hugmynd
hennar, en svona var tíðarandinn
og kannski snobbið fyrir Kristni.
Árið 1965 fluttist fjölskylda mín
til Noregs og ég sá þennan mann
aldrei aftur. Löngu síðar umgekkst
ég Þóru vegna tengsla hennar við
foreldra mína og tengdamóður.
Ég þagði yfir þessu og skamm-
aðist mín í áratugi. Skammaðist
mín fyrir minningu sem ég bað
ekki um og gat ekkert að gert. Ég
sagði maka mínum frá þessu en
aldrei foreldrum mínum. Ég ákvað
að þau fengju að deyja án þess að
heyra þetta.
Síðan liðu árin og þjóðfélagið
tók breytingum. Metoo-bylgjan
skall á, móðir mín dó 100 ára göm-
ul í fyrra og þessi bók kemur nú
út. Ég hef ekki lesið hana (og ætla
mér ekki) en mér skilst að hún
fjalli aðallega um óforbetranlegan
kommúnisma þeirra hjóna. Ef ég
væri spurð myndi ég segja að
Kristni hafi verið alveg sama um
þjáningar allra þeirra milljóna sem
týndu lífi í Gúlaginu, svo lengi sem
hann fengi sínar rúblur. Höfundur
bókarinnar hefur hlustað á mína
frásögn og tekið mér vel og fyrir
það er ég þakklát.
Sjálf vona ég að mér takist nú
að skila skömminni frá mér, nú
loksins þegar ég kem mér að því
að skrifa um þessa lífsreynslu, sem
ég hefði svo sannarlega viljað vera
án þegar ég var níu ára gömul, nú
sextíu árum síðar.
Að skila skömm 60 árum síðar
Eftir Guðnýju
Bjarnadóttur
Guðný
Bjarnadóttir
» Það eru vissar stað-
reyndir um Kristin
E. Andrésson sem er
ekki getið í bókinni og
ég finn mig knúna til að
segja frá.
Höfundur er móðir, amma
og læknir.