Morgunblaðið - 11.12.2021, Blaðsíða 42

42 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. DESEMBER 2021
Ljósmyndir Rutar og Silju
Skipholti 31 • 105 Reykjavík • Sími 568 0150
Opið virka daga 10-17 • www.rut.is • Ljósmyndir Rutar og Silju
Gjafakort Einstök
jólagjöf
Ragnheiður Birgisdóttir
ragnheidurb@mbl.is
Hvernig hljómar síðasti dagur
mannfólksins, síðasti dagurinn áður
en veröldin ferst? Tónlistarkonuna
Sóleyju Stefánsdóttur, sem margir
þekkja sem Sóleyju, langaði að búa
til hljóðheim sem fangaði þennan
síðasta dag mannfólksins og úr varð
nýjasta plata hennar, Mother Mel-
ancholia. Hún kom út í lok október.
Platan er innblásin af vangaveltum
um heimsendi, sjálfseyðingu mann-
kyns, kapítalisma og feðraveldi og
samspil þessara þátta.
Í miðju ferlinu fór Sóley að velta
fyrir sér sambandi femínisma og
stöðu jarðarinnar og fór að kafa í
það sem á íslensku hefur verið kall-
að vistfemínismi (e. eco-feminism).
„Ég fór að pæla í því hvernig við
sjáum jörðina sem kvenkyns fígúru,
í þessum orðum „móðir náttúra“ og
í tengingunni á milli þess hvernig
við tölum um konur og hvernig við
tölum um jörðina og hvernig við
komum fram við konur og hvernig
við komum fram við jörðina.“
Hún segist hafa fengið hugmynd-
ina um samband náttúrunnar og
feðraveldisins á heilann. „Ég var
mikið að hugsa um hvernig við
mannfólkið nýtum okkur jörðina og
hreinlega beitum hana ofbeldi. Er
auðveldara að rústa jörðinni af því
að hún er kvenkyns fígúra í augum
mannfólks? Mér finnst þetta allt
ótrúlega áhugavert, hvernig við
komum fram við jörðina og þessi
rómantísering á konum og náttúr-
unni. Svo hef ég reynt að koma
þessu í þetta abstrakt form sem
tónlistin er.“
Á umslagi plötunnar, sem eigin-
maður Sóleyjar vann út frá ljós-
mynd eftir Sunnu Ben., rís hvít-
klædd kvenvera upp úr hvítu
landslagi. „Hún er þreytt og buguð
en það er mikil reisn yfir henni.
Hún er drottningin sem trónir á
toppnum sem mun svo kannski á
endanum drepa okkur öll,“ segir
hún.
„Þetta hljómar allt rosalega
dramatískt en á sama tíma finnst
mér þessar pælingar svo absúrd.
Það er líka mikill húmor í þessu út
af absúrdleikanum í þessu öllu sam-
an.“
Frelsi í formleysinu
Sóley segist hafa byrjað að semja
plötuna í kringum 2018. „Þá var ég
að vinna einhverja harmóniku-
tónlist. Mig langaði að færa mig frá
þessum eðlilega poppstrúktúr á lög-
um. Ég fann mikið frelsi í því að
semja formlausa tónlist. Mig lang-
aði að það væri einhver algjör bjög-
un. Hugmyndafræðin var sú að það
væri rosa mikið af hljóðfærum sem
eru ekki með þetta fullkomna
„pitch“, strengirnir renna mjög
mikið svona upp og niður.“ Þetta
segir hún ef til vill innblásið af aust-
urlenskri strengjatónlist þar sem
tónlistin „er aldrei alveg á réttum
tónum“. Hún segist líka hafa leikið
sér mikið með þeremín, rafmagns-
hljóðfæri sem byggist á bylgjum og
er stjórnað án snertingar.
„Hugmyndin var að það væri
enginn fullkominn dúr-hljómur eða
eitthvað, þetta væri allt dálítið erf-
itt. Það er svona aðalpælingin.“ Hún
vann með upptökur af eigin rödd og
breytti henni mikið, stundum hljóm-
ar hún jafnvel eins og skrímsli.
Sóley hefur verið að fikra sig í átt
að tilraunakenndari tónlist. „Mér
þykir það alltaf meira og meira
spennandi hvernig ég get potað að-
eins í popptónlistina.“ Henni þykir
áhugavert að gera tilraunir með
poppformið, hvernig hægt sé að
teygja á því og víkka rammana sem
þar eru settir.
„Þetta er fyrsta platan sem ég
geri sem er ekki hjá útgáfufyrirtæki
og ég fann fyrir miklu frelsi, þótt
gamla útgáfufyrirtækið mitt hafi
ekki verið að segja mér hvað ég ætti
að gera. En bara það að vera ein og
gera það sem ég vildi var frelsandi.
Vera ekki að reyna að þóknast nein-
um og reyna að koma þessu til skila
eins skýrt og ég gat.“
Ýmsir komu að gerð plötunnar.
Albert Finnbogason hjálpaði til við
hljóðblöndun og spilaði á gítar og
bassa. „Ég pródúseraði sjálf en
hann kom með sína listrænu hljóð-
blöndunarsýn svo hann á alveg stór-
an þátt í plötunni líka.“ Kristín Þóra
Haraldsdóttir útsetti strengi og Jón
Óskar Jónsson spilaði á trommur.
Eiginmaður Sóleyjar, sem gengur
undir nafninu Íbbagoggur, er ekki
tónlistarmaður en þó mikill áhuga-
maður um verkefnið. Hún segir það
hafa verið mjög gott að fá sýn hans
á tónlistina. „Hann gerði líka plötu-
umslagið og allan þann sjónræna
heim.“
Margir óvissuþættir
Sóley kom nýlega heim úr tón-
leikaferðalagi um Evrópu þar sem
hún ferðaðist til átta landa. Það
voru bæði kostir og gallar við það
að ferðast á þessum tíma. „Það var
mjög, mjög gaman að spila aftur.
Það að spila fyrir fólk á ný var ólýs-
anleg tilfinning. En Covid er ekki
búið. Það var mikið stress og marg-
ir óvissuþættir á hverjum degi.“
Hún nefnir sem dæmi að það hafi
verið óvissa með takmarkanir í
borgunum, stundum hafi þau rétt
náð að spila tónleika áður en skellt
var í lás. Þau hafi auðvitað þurft að
passa vel upp á sóttvarnir, ef ein-
hver hefði orðið veikur hefði lítið
orðið úr tónleikahaldi.
„Þannig að þetta var ekkert eðli-
legur túr. En við náðum að spila alla
tónleikana, sem er eiginlega bara
kraftaverk, og við komumst heim.
Við bara rétt náðum þessu. Ég
hugsa að ég bíði með að fara aftur í
svona langan túr.“
Hún er þó ekki alveg hætt ferða-
lögum. „Ég er á leið til Lettlands að
spila með strengjakvintett. Vonandi
kemst ég heim fyrir jól. Svo er ég
að spila á Myrkum músíkdögum í
janúar þar sem ég er einmitt að
spila harmónikutónlistina sem varð
svolítið uppsprettan að þessari tón-
list. Svo ég er svolítið að loka
hringnum.“
Morgunblaðið/Unnur Karen
Tónlistarkonan „Er auðveldara að rústa jörðinni af því að hún er kvenkyns fígúra í augum mannfólks?“ spyr Sóley
þegar hún segir frá efnivið plötunnar Mother Melancholia. Henni voru hugmyndir vistfemínisma hugleiknar.
Formleysi, náttúruvá og feðraveldi
- Ný plata tónlistarkonunnar Sóleyjar nefnist Mother Melancholia - Femínismi og vangaveltur
um stöðu jarðarinnar mætast - Teygir á popptónlistarforminu - Óvenjulegt tónleikaferðalag
Æ
visaga Gunnars Þórð-
arsonar, skráð af Óm-
ari Valdimarssyni, er
lipurlega skrifuð bók
og fróðleg. Þótt hvert mannsbarn
þekki lög Gunnars og geti raulað þau
á góðum stundum vitum við minna
um manninn; gaur með gítar sem í
viðtölum segir fátt, en veit hvað hann
syngur! Svipurinn
er sposkur, en
dularfullur.
Já, Gunnar er
forvitnilegur mað-
ur og mörgu er
um manninn svar-
að í bók Ómars.
Ekki fer á milli
mála að Ómar
þekkir vel til mála
og er söguefninu og öllu umhverfinu
vel kunnugur. Hvergi er tómarúm í
textanum.
Skrásetjari fer þá leið að vinna
texta sinn úr mörgum þráðum. Bæði
byggir hann á frásögn Gunnars, en
bætir svo við lýsingum samferðafólks
sem til þekkir. Þar er meðal annars
sótt í frásagnir blaða og tímarita fyrr
á tíð.
Allt þetta er til fyrirmyndar og
eykur heimildagildi bókarinnar, þar
sem segir frá vinsælum hljóm-
sveitum, dægursmellum, litríkum
persónuleikum og alls konar bralli
upp og niður tónstiga tilverunnar.
Lífið er alls konar.
Hljómar, Trúbrot, Brimkló, Lónlí
Blú Bojs, Lummur, Ríó Tríó. Tón-
leikar, stórsýningar á Brodway,
Eurovision og óperur. Útsetningar á
óteljandi lögum og stefjum. Listinn
er langur og staðfestir að Gunnar
Þórðarson er ótrúlegur maður.
Skemmtilegar sögur og góðar mynd-
ir, sem hefðu mátt vera fleiri og njóta
sín betur. Allur frágangur í bókinni
er til fyrirmyndar og hnökralaus; og
textinn lesvænn og þægilegur.
„… hann heyrir hvern hljóm innra
með sér og getur séð fyrir sér hvern-
ig sá gengur upp með þeim næsta eða
þeim á undan“ (bls. 220) segir á ein-
um stað um Gunnar. Listfengi og
eljusemi kemur í hugann. Innsæi og
tilfinning fyrir því hvað virkar í mús-
íkinni, sem halda mun nafni Gunnars
á loft um langa framtíð. En bókin
góða bætir mörgu við – í frásögnum
um forvitnilegan mann.
Tónstigar tilverunnar
Ævisaga
Gunni Þórðar – Lífssaga bbbbn
Eftir Ómar Valdimarsson.
Skrudda 2021. 240 bls. innbundin.
SIGURÐUR BOGI
SÆVARSSON
BÆKUR
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Frumherjar Gítarleikarinn Gunnar Þórðarson, lengst til hægri, leikur
ásamt félögum sínum í Hljómum fyrir íbúa á elliheimilinu Grund árið 1964.
Myndlistarmaðurinn Lukas Bury opnar í sýningar-
salnum Rýmd í Völvufelli 13-21 í Breiðholti í dag,
laugardag, kl. 14 sýningu sem hann kallar „They have
no pictures on the walls“. Á sýningunni er röð málverka
sem vísa í heimili pólskra innflytjenda á Íslandi. Í til-
kynningu segir Lukas kveikjuna að verkunum hafa ver-
ið þá að íslensk kunningjakona sín hafi verið hissa á því
að innflytjendur frá Póllandi, sem hafa jafnvel búið hér í
mörg ár, séu ekki með myndir á veggjunum hjá sér. Orð
hennar vöktu Lukas til umhugsunar og út frá þeim vann
hann þessi nýju málverk.Lukas Bury
Sýnir málverk um heimili innflytjenda