Fréttablaðið - 01.02.2022, Blaðsíða 9

Ég var búsettur í Noregi þegar út
kom bókin Den svarte vikingen
eftir Bergsvein Birgisson. Sagan er
í bland byggð á fræðilegum grunni
og jafnframt skáldskapur. Bókina
las ég í einni samfellu af áhuga og
hallast mjög að því að Bergsveini
hafi tekist að segja einkar trúverð-
uga sögu þótt auðvitað geti verið
skiptar skoðanir þar um. Bókin
var síðan ágætlega þýdd á íslenskt
mál undir heitinu Leitin að svarta
víkingnum. Í stuttu máli um sögu-
þráðinn.
Hjör konungur á Ögvaldsnesi í
Noregi siglir leiðangur norður með
Noregi og til Bjarmalands (Síberíu)
og gerir félag við innfædda um rost-
ungsveiðar. Fær innfæddrar konu
Ljúfvinu og eignast með henni tvo
syni, Geirmund og Hámund, sem
voru sagðir bæði svartir og ljótir.
Sögusviðið berst einnig til Írlands
og Íslands, þar sem Geirmundur
verður ríkasti maður landsins.
Efni sögunnar tók áratugi að safna,
smábrot frá sagnfræði, fornminja-
fræði, Íslendingasögum og skyn-
samlegum ályktunum, sannkallað
stórvirki. Hvet ég alla sem ekki hafa
lesið söguna að gera svo.
Það var nokkuð ritað um að gera
ætti sjónvarpsmynd eftir sögunni
árið 2017 en ekki veit ég hvort verð-
ur af því. Allavega er sagan vel þess
virði að kvikmynda hana, en verk-
efnið stórt með víðlent sögusvið en
hvar er hægt að komast í vöður af
rostungum til að kvikmynda veiðar
og síðan vinnslu hinna verðmætu
svarðreipa? Hugsanlega hægt með
nútíma tölvutækni.
Á einum stað í sögunni segir
frá Snorraskjólum nálægt Skarði
á Skarðströnd. Á þessum stað er
… yfirnáttúrulegt seiðmagn eða
útgeislun í loftinu sem veldur því að
að hver sá karl eða kona sem á leið
hjá verður gripin óskýranlegum
losta; körlum rís hold en konum
slaknar skaut ... eins og ritað er í
íslensku þýðingunni. Höfundurinn
Bergsveinn reyndi þetta á sjálfum
sér og holdrisið kom yfir hann.
Ekki truf laði þessi frásögn mig
við lestur sögunnar en norskir
fræðimenn tóku upp þetta atriði
þegar þeir voru spurðir um sann-
fræði sögunnar enda ljóst að höf-
undur gefur þarna færi á sér.
Ekki truf laði það heldur lífs-
kúnstnerinn og Íslandsvininn
Håkon Karlsen jr. sem býr við
Lyngs pollinn í Norður-Noregi,
því hann sigldi með félaga sínum
siglingaleið Hjörs frá Ögvaldsnesi
norður allan Noreg og finnst sagan
af siglingunni trúverðug. Håkon er
stofnandi svokallaðra FabLab-verk-
stæða sem nú eru um allan heim.
Í bókinni Leitin að svarta vík-
ingnum er vísað í heimild varðandi
frásögnina um Snorraskjól, tilvísun
númer 477 Steinólfur Lárusson og
Finnbogi Hermannsson 2003.
Svo bar til í jólabókaflóði síðasta
árs að Bergsveinn Birgisson bar upp
á Ásgeir Jónsson sem ritaði bókina
Eyjan hans Ingólfs ritstuld. Ekki
hef ég lesið bók Ásgeirs og fjalla því
ekki beint um þann áburð.
Jafnframt kom í fréttum frásögn
Finnboga Hermannsonar um sam-
skipti hans og Bergsveins vegna
ævisögu Steinólfs Lárussonar þar
sem ritað er um ofannefnd Snorra-
skjól og lýsingu Bergsveins í bók-
inni Svar við bréfi Helgu þar sem
lýst er sama náttúrufyrirbrigði án
þess að geta heimildar og Finnbogi
taldi jafnvel að um ritstuld væri að
ræða.
Um Svarta víkinginn og Einræður Steinólfs
Þetta vakti áhuga minn og varð
ég mér úti um bækurnar Einræður
Steinólfs sem var gefin út 2003 og
endurútgáfu með inngangi, Skarð-
strandarrolla og einræður Stein-
ólfs, en þær bækur hafði ég ekki
lesið fyrr. Báðar eru bækur þessar
uppseldar í bókabúðum en fáan-
legar til láns á bókasöfnum. Bækur
þessar eru áhugaverðar lestrar og
Steinólfur Lárusson (1928-2012)
sem ævisagan fjallar um var merkur
maður með hæfileika og kímni-
gáfu. Ævisagan sem Finnbogi Her-
mannson skráði að beiðni Steinólfs
kom út árið 2003. Bæði Finnbogi og
Steinólfur eru skráðir saman sem
höfundar enda verkið unnið í sam-
starfi þeirra.
Nú er það svo að Bergsveinn
skráir heimildina í bókina Leitin
að svarta víkngnum en hafði ekki
gert það í Svari við bréfi Helgu.
Bergsveinn segist hafa haft heim-
ildina beint frá Steinólfi sjálfum
með þessu orðalagi löngu áður en
Finnbogi heyrði hana. Það breytir
því ekki að þetta orðalag fór á prent
hjá Finnboga og Steinólfi 2003
meðan Svar við bréfi Helgu er ritað
2010 og fullkomlega eðlilegt að geta
heimildar þar jafnt sem í Leitinni að
svarta víkingnum síðar.
Við endurútgáfu á Einræðum
Steinólfs ritar Finnbogi ágætan
formála sem hann kýs að nefna
Skarðstrandarrollu. Ekki sé ég
neitt athugavert við þetta og fyllir
formálinn út í söguna sem kom út
mörgum árum fyrr. Yfirlýsingar
Bergsveins og f lestra Steinólfs-
barna sem birst hafa í dagblöðum,
finnst mér ekki viðeigandi og snúa
þar menn upp á sig en lítillæti fyrir-
finnst ekki þótt Finnbogi hafi ekki
sagst hafa ætlað í siðanefnd eða
dómstóla.
Hvers vegna þessi hörðu við-
brögð?
Eru þau ef til vill vegna ásakana
Bergsveins á hendur Ásgeiri Jóns-
syni um ritstuld? n
Hallgrímur
Axelsson
verkfræðingur
Markaðurinn
miðvikudaga kl. 19.00
Vikulegur þáttur um íslenskt viðskiptalíf þar sem
farið er yr helstu viðskiptafréttir vikunnar ásamt
öðru því sem hæst ber í efnahagslínu hverju
sinni. Þættinum stýra þau Helgi Víll Júlíusson,
Magdalena Anna Torfadóttir og Elín Hirst.
ÞRIÐJUDAGUR 1. febrúar 2022 Skoðun 9FRÉTTABLAÐIÐ