Fréttablaðið - 01.02.2022, Blaðsíða 33

Verkið fjallar í raun um
persónuleg áföll og
átök eða jafnvel ragna-
rök þessara kvenna.
Egill Ingibergsson
Það sem er lokkar
áhorfandann til sín
með hægum en örugg-
um skrefum.
Borgarleikhúsið frumsýnir
leikritið Ein komst undan,
eftir Caryl Churchill, föstu-
daginn 4. febrúar. Egill
Ingibergsson og Móeiður
Helgadóttir eru höfundar
sviðsmyndar og lýsingar.
Egill og Móeiður eru hjón og hafa oft
unnið saman að leikmynd og lýs-
ingu. Spurð hvað tengi leikmynd og
lýsingu segir Móeiður: „Það er rými.
Staðsetningar á ljósunum hafa bein
áhrif á rýmið.“
„Þetta er svo samtengt, ljósin hafa
mikil áhrif á leikmyndina og hönn-
un leikmyndar hefur mikil áhrif
á möguleika lýsingar. Svo er hægt
að skemma fallega leikmynd með
vondri lýsingu en líka auðga hana
enn frekar með góðri,“ segir Egill.
Fyrsta skref vinnunnar er að lesa
handritið. „Þetta er verulega gott
leikrit en það er nokkuð erfitt að
lesa handritið að því leyti að þar er
svo mikið af stuttum setningum og
konurnar grípa mikið fram í fyrir
hver annarri. Eftir að hafa lesið
handritið og rýnt það ræddum við
við leikstjórann Kristínu Jóhann-
esdóttur til að vera í tengingu við
hennar sýn á verkið. Svo köstum
við hugmyndum fram og til baka,“
segir Móeiður.
Eilífðarteboð
Ein komst undan fjallar um fjórar
nágrannakonur sem sitja í bakgarði
einnar þeirrar og ræða um allt milli
himins og jarðar. Með hlutverk
kvennanna fara Kristbjörg Kjeld,
Margrét Ákadóttir, Margrét Guð-
mundsdóttir og Sólveig Arnars-
dóttir, en sú síðastnefnda hleypur
tímabundið í skarðið fyrir Eddu
Björgvinsdóttur.
„Við veltum verkinu mikið fyrir
okkur, en það má túlka á marga
vegu. Alls konar spurningar vakna
eins og: Er þetta ein og sama mann-
eskjan eða eru þetta margar mann-
eskjur? Eru þær lifandi eða dánar?
Verkið fjallar í raun um persónuleg
áföll og átök eða jafnvel ragnarök
þessara kvenna og eintöl frú Jarret í
verkinu um ragnarök í stærra sam-
hengi, “ segir Egill.
„Leikmynd okkar endurspeglar
þá hugmynd okkar að þarna sé
eilífðarteboð, konurnar hafi verið
þarna frá upphafi og verði þarna
mögulega að eilífu,“ segir Móeiður.
Mikilvægur tími
„Verkið er tvíþætt. Annars vegar
ræða konurnar ýmis mál, upplifun
sína af fortíðinni, tengsl við ætt-
menni, ótta sinn, áföll og erfiðleika
en hins vegar eru það eintöl sem
gerast eiginlega flest í öðrum heimi
eða einhvers konar undarlegum
milliheimi. Tími er mikilvægur og
sjáanlegur.
Allt er mosavaxið og ryðgað, í nið-
urníðslu en þó ekki. Eru þær í garði
Sallýjar, skrúðgarði eða kirkjugarði?
Er þetta raunverulegur staður eða
ekki? Til að komast í milliheiminn
vinna leikmynd og lýsing vel saman.
Steinveggir verða til dæmis gegn-
sæir og umbreytingin getur gerst á
svipstundu.“ segir Egill. n
Alls konar
spurningar vakna
Egill og Móeiður
eru höfundar
sviðsmyndar
og lýsingar í
verkinu Ein
komst undan.
FRÉTTABLAÐIÐ/
ANTON BRINK
LEIKLIST
Það sem er
Peter Asmussen
Tjarnarbíó
Leikari: María Ellingsen
Leikstjóri: Ólafur Egill Egilsson
Leikmynd: Snorri Freyr
Hilmarsson
Búningar: Filippía Elísdóttir
Lýsing: Björn Bergsteinn
Guðmundsson
Tónlist: Ólafur Björn Ólafsson
Sviðshreyfingar: Anna Kolfinna
Kuran
Leikgervi: Guðrún Erla
Sigurbjarnadóttir
Þýðing: Auður Jónsdóttir
Sigríður Jónsdóttir
Kona í Austur-Þýskalandi situr
við bréfaskriftir. Hún er að skrifa
dönskum elskhuga sínum í Kaup-
mannahöfn. Þau hittust bara einu
sinni í vinnuferð og kolféllu fyrir
hvort öðru. Bréfin ferðast yfir Berl-
ínarmúrinn í laumi og samskiptin
standa yfir í áraraðir. En ekki er allt
sem sýnist. Hvernig er hægt að fela
sannleikann í eftirlitssamfélagi?
Hvernig er hægt að afhjúpa sann-
leikann í eftirlitssamfélagi?
Einleikurinn Það sem er byggist
á skáldsögu Peter Asmussen sem
kom út árið 2012 og leynir hressi-
lega á sér. Á yfirborðinu virðist
þetta vera einföld saga um forboðna
ást en undir niðri ólga straumar
líkamlegrar hættu, persónulegra
efasemda og vænisýki. Alls ekki að
ástæðulausu. Í verkinu skarast mörk
hins raunverulega og fantasíunnar,
hið pólitíska og hið persónulega,
angurværð og örvænting. Auður
Jónsdóttir nær föstum tökum á
textanum og skilar honum skýrt á
íslenska tungu.
María Ellingsen leikur Renötu,
tveggja barna móður og eiginkonu
sem finnur óvænt ástina í öðru
landi. Hún fær útrás með því að
deila nostalgískum minningum,
hverdagslegum vangaveltum og
framtíðardraumum. Áhorfandinn
er settur í hlutverk viðtakanda
bréfanna, danska elskhugans. Hlut-
verkið er krefjandi en hún leysir
það ágætlega. Þá sérstaklega þegar
fer að þrengja virkilega að aðalper-
sónunni, þegar fantasían og raun-
veruleikinn takast á. María afhjúpar
innra sálarstríð Renötu varlega og
fer með textann eins og hún sé að
segja áhorfendum leyndarmál.
Hver nýr sannleikur færir okkur
skrefi nær skilningi á tilvist hennar.
Leikurinn einkennist þó einum of af
rómantík líkt og Renata sé blinduð
af ást, sem er ekki alveg trúverðugt
miðað við samfélagið sem hún býr
í. Sjálfsblekkinguna og afneitunina
hefði mátt kynna fyrr til leiks, enda
býður texti Asmussen svo sannar-
lega upp á slíkt. Þrúgandi andrúms-
loftið kemst ekki nægilega til skila í
leik Maríu fyrr en undir lokin.
Listræn umgjörð sýningarinnar
einkennist af naumhyggju. Leik-
stjórinn Ólafur Egill Egilsson og
leikmyndahönnuðurinn Snorri
Freyr Hilmarsson afmarka rými
Renötu við fáeina metra, þar sem
hún situr allan tímann límd við stól
á upphækkuðum palli. Fullkomlega
einangruð í angist sinni. Lýsing
Björns Bergsteins Guðmundssonar
ber af. Hann umkringir Renötu
sterkum ljóskösturum, líkt og í yfir-
heyrslu, og baklýsingu sem teiknar
upp mynd af skuggum samfélagsins.
Renata á sér enga undankomuleið,
nauðbeygð til að horfast í augu við
sjálfa sig á endanum. Búningahönn-
un Filippíu Elísdóttur og leikgervi
Guðrúnar Erlu Sigurbjarnadóttur
bera einnig einkenni afhjúpunar,
hversdagslegt fas sem molnar eftir
því sem árin líða og áföllin dynja á.
Það sem er lokkar áhorfandann
til sín með hægum en öruggum
skrefum. Með hverju bréfi, hverju
ári, sökkvum við dýpra og dýpra í
samfélag sem er gegnsýrt vænisýki,
ekki að ástæðulausu. Allir hafa eitt-
hvað að fela og í samfélagi þar sem
leyndarmál eru mögulega dauðasök
þá er allt undir. n
NIÐURSTAÐA: Einstaklega vel
skrifaður einleikur. Lausnir leik-
hópsins eru góðar en skortir
sterkari tök á sálfræðitryllinum
sem fyrirfinnst í textanum.
Hið óljósa man
María fer með textann eins og hún sé að segja áhorfendum leyndarmál,
segir gagnrýnandi. MYND/AÐSEND
Kolbrún
Bergþórsdóttir
kolbrunb
@frettabladid.is
ÞRIÐJUDAGUR 1. febrúar 2022 Menning 13FRÉTTABLAÐIÐ