Læknablaðið - 01.11.2021, Blaðsíða 45

L ÆKNABL AÐIÐ 2021/107 549
B R É F T I L B L A Ð S I N S
Uppgötvun sýklalyfja er ein merkilegasta
uppgötvun læknisfræðinnar og hafa þau
komið í veg fyrir milljónir fylgikvilla og
dauðsfalla vegna smitsjúkdóma. Á síðari
árum hefur ónæmi gegn sýklalyfjum
farið vaxandi í heiminum. Af þessum
sökum hafa Alþjóðaheilbrigðisstofnunin
(WHO) og fleiri stofnanir lýst því yfir
að sýklalyfjaónæmi sé ein helsta heil­
brigðisógn sem steðjar að mannkyni
í dag. Árlega er haldin alþjóðleg vika
vitundarvakningar um sýklalyfjanotkun
(World Antimicrobial Awareness Week)1
dagana 18. til 24. nóvember og sömuleiðis
evrópskur vitundarvakningardagur
(European Antibiotic Awareness Day)2 18.
nóvember. Af því tilefni er vert að staldra
við og íhuga stöðuna hér á landi.
Vitundarvakning um sýklalyfjanotkun –
viðhöldum góðum árangri
Anna Margrét Halldórsdóttir
yfirlæknir á sóttvarnasviði
Þórólfur Guðnason
sóttvarnalæknir
Þó útbreiðsla ónæmis sé minni á
Íslandi en víða erlendis er mikilvægt
að sofna ekki á verðinum. Árið 2017
skilaði starfshópur heilbrigðisráðherra 10
tillögum3 um hvernig best væri að hefta
útbreiðslu sýklalyfjaónæmra baktería
hér á landi. Þessar tillögur eru í anda
Einnar heilsu (One Health)4 sem felur í
sér heildstæða nálgun á vandamálinu.
Aðgerðir snerta því menn, dýr, matvæli
og umhverfi. Í febrúar 2019 var því lýst
yfir að fyrrgreindar tillögur mörkuðu
opinbera stefnu íslenskra stjórnvalda.
Skynsamleg notkun sýklalyfja er
lykilatriði til að stemma stigu við
útbreiðslu sýklalyfjaónæmis. Snemma
árs 2017 voru fyrst gefnar út á íslensku
Ráðleggingar um meðferð vegna algengra
sýkinga utan spítala5 á vegum Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins í samvinnu
við Embætti landlæknis. Þessar
ráðleggingar voru þýddar og staðfærðar
úr sænsku Strama­leiðbeiningunum
en Strama­verkefnið6 hefur frá 2008
leiðbeint heilbrigðisstarfsmönnum
um skynsamlega notkun sýklalyfja.
Ávísanir sýklalyfja hafa síðustu ár
verið færri í Svíþjóð en flestum öðrum
Evrópulöndum.7
Sóttvarnalæknir hefur um árabil gefið
út ársskýrslur um sýklalyfjanotkun og
­næmi hjá mönnum og dýrum í samvinnu
við Matvælastofnun, Landspítala og
Lyfjastofnun. Eins og fram kemur í
nýútkominni skýrslu fyrir árið 2020 hefur
náðst árangur við að draga úr notkun
sýklalyfja hérlendis.8 Á milli áranna 2019
og 2020 minnkaði heildarsala sýklalyfja
(ATC J01)9 hjá mönnum um 16,5% en sé
miðað við árið 2016 dróst salan saman um
30%.
Langstærsti hluti sýklalyfjasölu eru
ávísanir utan sjúkrahúsa, eða um 90%.
Á árinu 2020 var heildarfjöldi sýklalyfja­
ávísana á hverja 1000 íbúa á ári á Íslandi
505 en sýklalyfjanotkun mæld í DID
(DDD/1000 íbúa/dag) var 14,8. Ávísunum
sýklalyfja fækkaði talsvert á milli áranna
2019 og 2020, eða um 16% mælt í fjölda
ávísana á íbúa. Frá 2016 hefur ávísunum
Fjöldi ávísana á sýklalyf (ATC J01) á hverja 1000 íbúa árin 2016-2021 eftir mánuðum. Gögn fyrir árið 2021 ná til september.