Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.2019, Side 10

10 – Sjómannablaðið Víkingur
Staðan um 1990
Á tímabilinu 1980 til 1990, bæði ár innifalin, var hlutur 20
stærstu útgerðanna um eða rétt undir 40% af heildar gáma flutn-
ingsgetu heimsins. Á þeim tíma stækkaði heimsflotinn 2.6 sinn-
um, frá 1.2 milljón til 3.2 milljón TEU.
Á þessum 11 árum voru 13 útgerðir á listanum öll árin.
Fyrstu 4 árin var SeaLand stærst en síðari 7 árin var Evergreen á
toppnum. Af þessum 13 útgerðum voru 7 frá vesturlöndum og 6
frá Asíu. Af þeim 6 voru allar 3 japönsku útgerðirnar, 2 frá
Taiwan og 1 frá Hong Kong.
Á þessum tíma höfðu samsiglingasamvinna þriggja hópa riðl-
ast og nýir myndast. Lengst af var t.d. Evergreen frábitin nánu
samstarfi við samkeppnisaðila, enda voru þeir á þeim tíma nægj-
anlega stórir til að bjóða upp á siglingakerfi sem mætti þörfum
kúnnanna enda vel stýrt fyrirtæki með sterka fjölskylduþáttöku
eins og við munum seinna sjá hjá öðrum. Skipin urðu stærri,
fyrstu skipin, fram til 1980 voru allt að 2.500 TEU, næsta ára-
tuginn uxu skipin upp full mál Panamax, sú stærð skipa sem
kemst í gegnum Panama skurð og hafa 17 gámaraðir í breidd og
rista minna en 13.2 metrar.
Næstu árin verða Panamax skipin lengri og eru orðin 290 m
á lengd miðað við 32 metra breidd, hlutfall lengdar milli lóðlína
og breiddar rúmir 8 sem leiðir til minni stöðugleika sem þýðir
meiri notkun kjölfestutanka sem þýðir í raun hlutfallslega minni
burðargeta á gámapláss.
Post Panamax
American President Line var fyrsta útgerðin sem komst að
þeirri, að því er virðist sjálfsögðu niðurstöðu, að stærsti hluti
flotans notaði aldrei Panama skurðinn, og létu á árinu 1988
byggja seríu skipa kölluð C-10 class þar sem President Truman
var fyrsta Post-Panamax skipið. Skipið var smíðað í Hamborg og
var 275 m á lengd og 39.4 á breidd. Hlutfall lengdar milli lóð-
lína og breiddar er 6.5 sem þykir enn vera mjög hagkvæmt með
tilliti til gangs og stöðugleika. Það bar 4.340 TEU og hafði
compindex 12. Meirihluti gámanna var á dekki og gámarnir
festir við lashing bridges.
Það liðu 8 ár þangað til Regina Maersk var hleypt af stokkun-
um. Hún var 318 metrar að lengd og 43 m á breidd, með hlut-
fallið LPP og breiddar 6,8. Burðargetan var 6.418 TEU og DWT
84.900, Compindex 12.6. Síðan fylgdu æ stærri skip og oftast
var það Maersk sem reið á vaðið með næstu stærð.
Maersk og þróun gámaskipa
Maersk var stofnað 1912 og var upphaflegt nafn félagsins Damp-
skibselskabet af 1912 (D/S 1912) og átti rætur sínar í Svendborg
á Fjóni þar sem félagið rak lengi sjómannaskóla.
Félagið hefur lengst af verið rekið sem hlutafélag þar sem A.
P. Møller fjölskyldan hefur farið með meirihluta atkvæða. Lengst
af var félagið undir stjórn Arnold Peter Møller, APM, sem var
sonur Peter Maersk Møller sem setti á stofn útgerð eftir feril til
sjós. Það félag fékk nafnið Dampskibsselskabet Svendborg. Í stað
venjulegrar skólagöngu eyddi Arnold P. Møller 8 árum sem
skipamiðlari í Englandi, Þýskalandi og Rússlandi áður en hann
helgaði sig D/S 1912 til æviloka 19651.
Sonur hans, Maersk McKinney Møller, hóf ungur störf í fyrir-
tækinu og við dauða föður síns tók hann við stjórn og leiddi
þróun þess þar til hann lét af störfum sem stjórnarformaður
orðinn níræður 1993. Hann lagði sig fram um að þjálfa unga
Dani í shipping og lengst af var hann kynntur fyrir öllum sem
fengu fastráðningu á aðalskrifstofu fyrirtækisins. Meðan hans
naut við var nær öllum skrifstofum erlendis stýrt af Dönum sem
höfðu fengið þjálfun á aðalskrifstofu. Þegar samkeppnin harðn-
aði og þegar önnur skipafélög voru yfirtekin, fækkaði Dönum,
sem voru leystir af hólmi af starfsmönnum þeirra fyrirtækja sem
Maersk tók yfir eins og SeaLand og P&O Nedlloyd og með
ódýrari heimamönnum á hverjum stað.
Maersk var með stærri fyrirtækjum í heimi í útgerð og var
framarlega í olíuskipum, stórflutningaskipum og venjulegum
línuskipum sem eins og önnur línuskip fluttu gáma á dekki. En
fyrirtækið var ekki visst um hvort framtíðin væri í gámum. Sjö
árum eftir að Fairland kom í fyrsta sinn til Rotterdam með 226
gáma í ferð sem talin er fyrsta ferð gámaskips yfir Atlantshaf2
var fundur í stjórn fyrirtækisins um gámaflutninga. Niðurstaðan
var neikvæð, allir nema einn voru á móti því að veðja á gáma,
en skömmu síðar ákvað Maersk McKinney Møller að láta byggja
9 1.200 TEU gámaskip í Þýskalandi, sem tekin voru í notkun
1975. Teningnum var kastað og Maersk stefndi hátt í gámaút-
gerð þaðan í frá.
1 Peter Suppli Benson, Jens Chr. Hansen, Maersk Billeder og historier fra 100 år, Ber-
lingske Media Forlag 2012.
2 Cudahy, Brian J. Box Boats, Fordham University Press 2006.
Páll Hermannsson
GÁMAR OG SKIP
Gámavæðingin og áhrif hennar
2. hluti
President Truman.
Lykiltölur fjögurra kynslóða Maersk-skipa.