Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.2016, Page 31

S
amkvæmt 6. gr. sjómannalaga nr. 35/1985 er útgerðar-
manni gert skylt að gera skriflegan ráðningarsamning við
skipverja, þar sem meðal annars komi fram til hvaða
ferða eða hvaða tímabil viðkomandi er ráðinn, ef um tíma-
bundna eða vertíðarbundna ráðningu er að ræða. Að öðrum
kosti telst ráðningin vera ótímabundin. Tímabundin ráðning
skipverja er undantekning á meginreglunni varðandi fastráðn-
ingu í starf á sjó, en á síðustu misserum hefur þó færst í vöxt,
að gerðir séu tímabundnir ráðningarsamningar við sjómenn,
þar sem hver samningurinn er látinn taka við af öðrum, jafn-
vel misserum saman.
Fastráðning er meginreglan
Með lögum nr. 139/2003 um tímabundna ráðningu starfsmanna
voru lögfestar reglur EES samningsins varðandi evrópsk ákvæði
um þetta efni. Kemur skýrt fram í texta laganna og
greinargerð þeirra, hvert meginmarkmiðið með lögun-
um sé, sem er að koma í veg fyrir misnotkun, sem
byggist á því að einn tímabundinn ráðningarsamning-
ur taki við af öðrum. Til að koma í veg fyrir misnotk-
un, þá verði tímabundnir ráðningarsamningar að eiga
sér stoð í hlutlægum ástæðum. Tímabundinn ráðn-
ingarsamningur er ráðningarform sem geti hentað
vinnuveitendum og starfsmönnum við ákveðnar
ástæður t.d vegna tilfallandi afleysinga, en mikilvægt
sé að tryggt að verði, að starfsmönnum sé ekki mis-
munað á grundvelli þeirra miðað við þá sem ráðnir
eru ótímabundið. Þá er víða í greinargerðinni með
lögunum áréttuð sú meginregla laganna, að ráða skuli
starfsmenn ótímabundið og lögð sú skylda á vinnu-
veitendur, að þeir leitist við að gera það. Jafnframt er
lögð áhersla á mikilvægi þess að frumvarp þetta verði
ekki til þess að breyta þeirri meginreglu sem hefur
lengi tíðkast hér á landi í ráðningum starfsmanna,
sem er fastráðning. Hefur það líka verið meginreglan á
fiskiskipum lengst af og tímabundnar ráðningar því
alger undantekning, og þá venjulega vegna afleysinga
í forföllum eða fríum. Þetta hefur því miður verið að
breytast undanfarið og er ekki í samræmi við það sem
vera skal.
Það er þó ekki tilviljun, að sumar útgerðir eru farnar að ráða
sjómenn til tímabundinna starfa í stað ótímabundinna. Ástæð-
urnar geta að sjálfsögðu verið ýmsar og efnislega lögmætar.
Því miður þá virðist oftar en ekki hinn raunverulegi tilgangur
vera fyrst og fremst sá að skerða rétt sjómanns til launa vegna
óvinnufærni, hafi óvinnufærni hans átt sér stað í frítíma hans,
enda sjómaðurinn þá ekki lengur í ráðningarsambandi við út-
gerðina. Á sama hátt að svipta sjómanninn rétti til uppsagnar-
frests og um leið til starfsöryggis með því að vita aldrei fyrir-
fram, hvort hann fái ráðningu í næstu veiðiferð eða yfirhöfuð
einhvern tíman síðar.
Megintilgangur laganna er eins og áður sagði að koma í veg
fyrir misnotkun á tímabundnum ráðningarsamningum. Kemur
skýrt fram í lögunum, að alger forsenda þess að tímabundin
ráðning geti átt sér stað, er að málefnalegar og hlutlægar ástæð-
Misnotkun tímabundinna
ráðningarsamninga
Jónas Haraldsson
„Liggur í augum uppi að sú framkvæmd sumra útgerða að gera skip út mánuðum og misser-
um saman á grundvelli rað- og tímabundinna ráðningarsamninga varðandi alla áhöfn skips
eða hluta hennar er ólögmæt, hvað sem tveggja ára þakið segir.“ Mynd: Davíð Már Sigurðsson
„Er það fráleit niðurstaða að háseti, sem starfað hefur
stöðugt á sama skipi í mörg ár, hafi þrátt fyrir það ekki
náð að vinna sér inn 7 daga uppsagnarfrest.“
Mynd: Bergþór Gunnlaugsson
Sjómannablaðið Víkingur – 31