Austurglugginn - 18.11.2004, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 18. nóvember
AUSTUR • GLUGGINN
7
Austfirskur
menningaraðall
Öll sveitarfélög þurfa að hafa menningarvita og bless-
unarlega eru nokkrir menningarvitar hér eystra. Austur-
glugginn ákvað að tína til nokkra sem hafa vit á menn-
ingu og eru jafnvel að sýsla eitthvað við hana sjálfir.
Að vera menningarviti er ekki auðvelt hlut-
skipti. Orðið er oft notað í niðrandi merkingu
af menningarsnauðu fólki og úti á landi hafa
þessir menn oft ekki verið hátt skrifaðir enda
fylgir það þessari nafnbót jafnframt að menn
eru ekki taldir miklir menn verka - þeir tala
fremur. En með aukinni velmegun og aukn-
um frítíma hefur virðing manna fyrir menn-
ingarvitum vaxið því eftirspurn eftir menn-
ingu og afþreyingu vex sífellt. Sveitarfélög
hafa jafnvel tekið upp á því að ráða til sín
menningarvita til að sinna þessum málaflokki
en ímynd sveitarfélaga á landsbyggðinni er
að miklu leyti metin út frá því hvernig menn-
ingarmálum er sinnt.
Menningarviti þarf ekki endilega að vera
listamaður. Án þess að hér verði farið í djúpa
og nákvæma skilgreiningu á þessu fyrirbæri
má segja að menningarviti sé sá sem eitthvað
veit um listir og menningu - hann geti sumsé
greint milli þess sem telst gott og þess sem
telst slæmt. En það út af fyrir sig er samt ekki
nóg því menningarvitinn verður líka að vilja
koma listinni - og þá ekki bara sinni eigin - á
framfæri.
En nóg komið af hjali. Segjum bara að við
þekkjum menningarvita þegar við sjáum
hann.
Opinberir menningarvitar
Nokkur nöfn koma strax upp í hugann þegar
maður spyr sig að þessu og það fyrsta er auð-
vitað Aðalheiður Borgþórsdóttir á Seyðisfirði
eða Alla Borgþórs eins og hún er jafnan köll-
uð. Alla vinnur hjá sveitarfélaginu að menn-
ingarmálum og dylst engum að hún hefur
gert kraftaverk í þeim efnum. Seyðisfjörður
er bóhemía Austurlands og þangað koma rit-
höfundar og listamenn til að iðka sína list og
allir segja þeir hið sama: Það er eitthvað við
Seyðisfjörð sem fyllir mann andagift. Það
þarf enginn að segja manni það að fjöllin á
Seyðisfirði séu eitthvað öðruvísi en ann-
ars staðar eða að gömlu húsin séu eitt-
hvað meira sjarmerandi en önnur gömul
hús á Austurlandi. Þarna ríkir vissulega
sérstakur andi en umfram allt hefur
Seyðfirðingum sjálfum - með Öllu í farar-
broddi - tekist að koma þessari hugmynd
að hjá öllum íslendingum að Seyðisfjörð-
ur sé hipp og kúl eða 101 Austurland.
Þá má nefna Sigriði Dóru Sverrisdóttur á
Vopnafirði. Hún situr í menningarmála-
nefnd Vopnafjarðar en það var að henn-
ar frumkvæði sem sótt var um styrk til
Menningarráðs Austurlands vegna
skáldakvölda sem haldin voru í sumar.
Svo hefur hún verið potturinn og pann-
an í Vopnaskaki, bæjarhátíð Vopnfirð-
inga, sem vakið hefur athygli um allt
land.
Guðmundur R. Gislason á Norðfirði er for-
maður menningarnefndar Fjarðabyggðar og
er óumdeilanlega einn mesti menningarviti
þar í bæ. Hann hefur staðið fyrir ótal tónlist-
aruppákomum og nú berast þær fregnir að
hann sé að fara að sjá um skemmtanir og af-
þreyingu fyrir þá 1800 íbúa sem munu búa í
starfsmannaþorpinu á Reyðarfirði í tengslun
við byggingu álversins.
Séra Davíð Baldursson á Eskifirði og frændi
hans Ágúst Ármann Þorláksson á Norðfirði
verða báðir að teljast til menningarvita.
Séra Davíð hefur undanfarin ár boðið Aust-
firðingum upp á heimsklassa listasýningar í
Kirkju- og menningarmiðstöðinni á Eskifirði
og Ágúst Ármann hefur í nokkra áratugi
gegnt mikilvægu hlutverki í tónlistarlífi
Norðfirðinga, bæði sem skólastjóri tónskól-
ans, organisti og sem performer, en Norð-
fjörður er frægur um allt land fyrir öflugt
tónlistarlíf.
Þá er rétt að geta Signýjar Ormarsdóttur,
framkvæmdastjóra Menningarráðs Austur-
lands, en embættið gerir hana í raun og
veru að menningarvita Austurlands númer
eitt en ekki má gleyma því að Signý er mik-
ill listamaður sjálf. Skúli Björnsson á
Skriðuklaustri er auðvitað menningarviti
líka svo maður minnist ekki á skjalavörðinn
víðlesna Hrafnkel A. Jónsson.
Drifkraftar
En menningarvitar þurfa ekki allir að vera í
vinnu hjá hinu opinbera sem menningarvitar.
Alla Borgþórs: Hefur gert kraftaverk.
Þannig eru menningarvitar oft fengnir til að
stýra áhugamannaleikfélögum eða öðru
slíku. í Austurbyggð er t.d. einn sem heitir
Magnús Stefánsson, formaður Félags
Ijóðaunnenda á Austurlandi. Félagið hefur
staðið í öflugri bókaútgáfu síðustu misserin
og eflaust fáir lagt jafn mikið af mörkum til
að varðveita austfirskan skáldskap eins og
Magnús. Þá er þar í bæ annar menningarviti
sem heitir Garðar Harðarson, blúsari og gítar-
Magnús Stefánsson: Stendur fyrir öflugri bókaútgáfu.
leikari og ekki má gleyma Aðalheiði Birgis-
dóttur á Stöðvarfirði en hún stóð fyrir Hey-
dalahátíðinni í sumar og svo hefur hún verið
dugleg að skrá austfirskan menningararf á
stafrænt form.
Guðmundur Hraunfjörð í Fjarðabyggð og
formaður Leikfélags Reyðarfjarðar er mikill
menningarviti og hann ber að miklu leyti
ábyrgð á kraftmiklu kombakki leikfélagsins
að öðrum leikfélögum ólöstuðum kraftmesta
leikfélag Austurlands.
Hér hefði líka verið gaman að hafa Keith
Reed hjá Óperustúdíói Austurlands en fáir
hafa lagt jafn mikið af mörkum til menning-
arlífs á Austurlandi og Keith sem er nú flutt-
ur til Reykjavíkur. Ekki leikur nokkur vafi á
því að erfitt verði að fylla hans skarð.
Þá má hér líka nefna Albert Eiríksson frá Fá-
skrúðsfirði en hann hefur verið afar duglegur
að kynna fyrir Islendingum þann arf sem
franskir sjómenn skildu eftir sig eystra. Þetta
birtist okkur í Frönskum dögum sem haldnir
eru árlega á Fáskrúðsfirði.
Þeir eru það bara
Þá eru nokkrir einstaklingar sem bera það
beinlínis utan á sér að þeir eru menningar-
vitar. Fyrstan ber að nefna dr. Sigurð Ing-
ólfsson á Egilsstöðum en það sést í mörg
hundruð metra fjarlægð að þar er menn-
ingarviti á ferðinni, taglið (sem reyndar er
farið) og hið litla en snyrtilega yfirvara-
skegg kemur upp um hann. Listagagnrýni
hans í svæðisútvarpi Rúv er líka til vitnis
um að hann hefur talsvert vit á þessu. Svo
er hann líka skáld og hefur gefið út nokkr-
ar bækur.
Sama má í raun segja um Guðjón Sveinsson
rithöfund á Breiðdalsvík en hann hefur í
mörg ár fengist við skriftir en hefur að vísu
ekki vakið þá athygli sem hann svo sannar-
lega á inni. Ekki má gleyma sveitunga Guð-
jóns, Njáli Torfasyni, en hann hefur á sinn
frumstæða hátt verið ein aðalsprautan í
menningarlífi Breiðdalsvíkur. Vissulega er
umdeilt hvort kraftakeppnirnar og fjöl-
breytilegir gjörningar Njáls séu list en þeir
hljóta að teljasttil menningarviðburða.
Ríkharður Valtingojer á Stöðvarfirði en einn
okkar fremstu grafíklistamanna og hann og
kona hans, Sólrún Friðriksdóttir myndlistar-
maður, eru vissulega bæði menningarvitar.
í lokin skal svo nefna Þjetur nokkurn Hall-
grímsson í Neskaupstað. ( tæpa tvo áratugi
Njáll Torfason: Umdeildur menningarviti.
en eins og allir vita setti leikfélagið nýlega
upp Álagabæinn, metnaðarfullt leikrit sem
gerist í austfirskum samtíma. Geir Sigurpáll
Hlöðversson, formaður tónlistarklúbbsins í
Neskaupstað, er annar menningarviti í
Fjarðabyggð enda hefði hann aldrei fengið
formannsdjobbið öðruvísi.
Björgvin Gunnarsson eða Lubbi Klettaskáld
er yngsti menningarvitinn á Austurlandi
þessa daganna. Hann er efnilegt skáld og
gegnir nú embætti formanns Leikfélags
Fljótsdalshéraðs sem hefur sett upp margar
metnaðarfullar sýningar undanfarin ár og er
hefur hann rekið verslunina Tónspil, eina öfl-
ugustu tónlistarverslun landsins, og með
henni hefur hann án nokkurs vafa haft heil-
mikil áhrif á tónlistarsmekk Austfirðinga.
Þessi upptalning er langt í frá tæmandi og
vafalítið eiga margir að vera þarna sem ein-
hverra hluta vegna gleymdust. Svo er reynd-
ar líka til hópur fólks sem telur sig vera
menningarvita en er það ekki. Sú upptalning
yrði ekki síður löng en verður að bíða að
sinni.
JKÁ
Siguröur Ingólfsson: Það þarf bara að horfa á hann.