Fréttablaðið - 13.10.2022, Blaðsíða 10

Ég myndi frekar vilja
deyja en að lifa þennan
vetur.
Atli
Sæmundsson
Það er erfitt að geta
ekki fest rætur neins
staðar.
Ragnar Erling
Hermannsson
Viðmót, samtök um mannúð-
lega vímuefnastefnu á Íslandi,
hélt setuverkfall í neyðarskýl-
inu á Granda í gær. Samtökin
krefjast þess að sett verði á
laggirnar úrræði þar sem karl-
menn án heimilis geti verið á
daginn. Ragnar Erling Her-
mannsson og Atli Sæmunds-
son eru heimilislausir og
kvíða vetrinum.
birnadrofn@frettabladid.is
SAMFÉLAG „Við erum bara að kalla
eftir hjálp, það er það sem þetta
snýst um,“ segir Ragnar Erling Her-
mannsson, meðlimur í Viðmóti,
samtökum um mannúðlega vímu-
efnastefnu á Íslandi. Samtökin
héldu í gær setuverkfall í neyðar-
skýlinu á Granda sem er úrræði fyrir
heimilislausa karlmenn á vegum
velferðarsviðs Reykjavíkurborgar.
Þar er opið frá klukkan fimm
seinnipartinn og til tíu á morgnana
alla daga.
Félagar í Viðmóti krefjast þess að
Reykjavíkurborg taki ábyrgð á því
að það sé ekki starfrækt dagsetur
fyrir heimilislausa karlmenn á dag-
inn og komi slíku á laggirnar strax,
annað hvort sjálf eða í samstarfi við
aðra. Þá fara samtökin fram á það að
öllum neyðarskýlum í Reykjavík sé
ekki lokað yfir daginn sé veðurvið-
vörun gul eða hærri. Nú er miðað
við að loka ekki ef viðvörun vegna
veðurs er appelsínugul eða rauð.
Vantar fjármagn
Hrafnhildur Ólöf Ólafsdóttir, deild-
arstýra í málaflokki heimilislausra
með miklar og f lóknar þjónustu-
þarfir hjá velferðarsviði Reykja-
víkurborgar, segir kröfur Viðmóts
skiljanlegar. Eins og svo oft áður
sé fjármagn vandamálið. „Þetta
snýst um peninga, því miður,“ segir
Hrafnhildur. „Það er nú þegar ekki
til fjármagn fyrir því að hafa opið
þegar það er appelsínugul eða rauð
viðvörun en við gerum það samt.
Það þarf að manna vaktina og það
kostar peninga,“ bætir hún við.
Hrafnhildur bendir á að dagsetur
fyrir konur sé rekið af Hjálparstarfi
kirkjunnar.
Ragnar og Atli Sæmundsson, voru
meðal þeirra sem tóku þátt í setu-
verkfallinu í gær. Þeir segjast báðir
bjartsýnir á að hlustað verði á kröf-
ur þeirra, annað væri ómannúðlegt.
„Við vitum alveg að það vill enginn
að við séum úti í kuldanum en við
spyrjum okkur samt af hverju það
er ekkert gert, hverjir eru það eigin-
lega sem taka þessar ákvarðanir?“
segir Ragnar.
Hrafnhildur segir mikinn vilja
hjá velferðasviði og borginni til að
bregðast við og það sé verið að meta
stöðuna. Ákvarðanir byggi á stefnu
og stefnan sé að leggja áherslu á
framboð á húsnæði frekar en aukn-
ingu hjá neyðarskýlum. Ekki náðist í
Heiðu Björg Hilmisdóttur, formann
velferðarráðs, við gerð umfjöllunar-
innar.
Kvíða komandi vetri
Í Reykjavík eru þrjú neyðarskýli
fyrir heimilislaust fólk. Þau eru öll
opin alla daga frá klukkan 17 til 10
næsta dag. Boðið er upp á kvöld-
verð og morgunmat auk stuðnings
og þjónustu frá VoR-teymi og starfs-
fólki neyðarskýlanna. Ákveðinn
fjöldi gistiplássa er í hverju neyðar-
skýli en engum er vísað frá.
„Þetta er erfitt fyrir okkur en það
er líka erfitt fyrir starfsfólkið og þau
sem vilja hjálpa okkur að geta og/
eða mega það ekki,“ segir Ragnar.
„Þetta eru allt algjörar perlur og
reyna allt sem þau geta en þurfa að
vinna eftir ómannúðlegum reglum
sem fólkið á bak við tjöldin setur,“
bætir hann við.
Atli og Ragnar kvíða komandi
vetri og kuldanum sem búast má
við. Þeir segjast ekki hafa í nein hús
að venda. Spurðir hvar þeir hafi
hafst við síðastliðinn þriðjudag
þegar mikil rigning var í Reykjavík
segjast þeir hafa leitað skjóls í bíla-
kjallara.
„Það er eini staðurinn sem við
þannig séð fáum að vera á og fáum
frið, en samt erum við líka reknir
þaðan út ef einhver kemur,“ segir
Atli.
Ragnar og Atli neyta báðir vímu-
efna og segjast finna fyrir miklum
fordómum í sinn garð. „Því miður
er mikið stigma í samfélaginu varð-
andi það. Það er ekki litið á þetta
sem veikindi og við erum ekki vel-
komnir á mörgum stöðum,“ segir
Ragnar.
Kvíðið þið vetrinum?
„Já, ég er mjög kvíðinn og stress-
aður,“ segir Ragnar. „Við getum
fengið hlý föt og svona í skýlinu en
sama hvað maður er vel klæddur þá
er manni samt kalt ef maður er úti
allan daginn,“ segir hann.
„Ég myndi frekar vilja deyja en að
lifa þennan vetur. Ekki bara af því
ég er heimilislaus heldur út af neysl-
unni og mörgu öðru,“ segir Atli.
Finnst þér þú ekki fá hjálpina sem
þú þarft?
„Nei, eiginlega ekki, ég veit ekki
hvað ég er búinn að bíða í mörg ár
eftir íbúð en það er alltaf einhver á
undan mér,“ segir Atli.
Einstaklingsmiðuð úrræði
Atli og Ragnar eru sammála um að
nauðsynlegt sé að þau úrræði sem
í boði eru séu einstaklingsmiðuð.
Ekki geti allir búið einir í íbúð og
sumir séu til að mynda veikir og
þurfi á læknisaðstoð að halda.
Undir orð þeirra tekur Ásbjörg
Una Björnsdóttir, forstöðukona
Gistiskýlisins á Granda. Hún segir
grunnvandamálið það að einstakl-
ingar þurfi að vera til langtíma í
neyðarskýlum. Samkvæmt tölfræði
Reykjavíkurborgar frá október 2021
eru 214 karlmenn og 87 konur heim-
ilislaus í Reykjavík og um 30 prósent
þeirra eru í neyðarskýlum. Þar er
ekki ætlast til að fólk sé lengur en í
þrjátíu daga.
„Það þarf að horfa á þarfir hvers
og eins og mæta þeim,“ segir
Ásbjörg. „Það á enginn að þurfa að
búa hér til lengri tíma og það á eng-
inn að þurfa að upplifa það að hafa
í engin hús að venda.“
Ásbjörg segir að í neyðarskýlinu
á Granda séu fimmtán rúm en að
vanalega sofi þar átján manns.
„Við erum með þrjá sófa þar sem
þrír geta fengið að hvíla sig. Ef það
koma fleiri þá erum við í sambandi
við gistiskýlið á Lindargötu og í
algjörum neyðartilvikum hringjum
við í lögregluna og menn fá að sofa í
fangageymslu,“ segir hún.
Í gistiskýlinu á Lindargötu eru 25
gistipláss sem Ingi Þór Eyjólfsson,
forstöðumaður þar, segir fullnýtt á
hverri nóttu. Hann segir að meðal-
tali um fimmtíu manns dvelja í
neyðarskýlum í Reykjavík á hverri
nóttu, á Lindargötu, Granda og í
Konukoti.
Vantar Skjól fyrir karla
Í febrúar á síðasta ári var Skjólið
opnað á vegum Hjálparstarfs
kirkjunnar að frumkvæði biskups
Íslands. Þangað geta heimilislausar
konur leitað yfir daginn og þar er
boðið upp á hádegismat, hrein-
lætis- og þvottaaðstöðu ásamt því
að aðstaða er til hvíldar og tóm-
stundaiðkunar. Þar geta konurnar
einnig komist í tölvu.
„Þetta er akkúrat það sem við
erum að tala um að okkur vanti
og okkur er það óskiljanlegt að
við getum ekki fengið líka,“ segir
Ragnar.
Rósa Björg Br y nja r sdót t ir,
umsjónarkona Skjólsins, segir að
gengið hafi virkilega vel frá því
Skjólið var opnað. Þangað hafi leit-
að 94 konur frá opnun, þar af 59 á
þessu ári. „Að meðaltali hafa komið
um átta til ellefu konur til okkar á
dag núna í október,“ segir hún.
„Við höfum bara fengið góð við-
brögð frá konunum okkar og fagað-
ilum. Þeir tala um að auðveldara sé
að nálgast konurnar og hér er opið
á skrifstofutíma sem er einmitt
tíminn þegar maður sækir um
vinnu, hittir ráðgjafa og svo fram-
vegis,“ segir Sara.
Hún segir að þegar Skjólið hafi
verið opnað hafi verið framkvæmd
þarfagreining þar sem í ljós kom
að þörfin var mest fyrir að opna
úrræði fyrir konur sem opið væri
að deginum til. „Það er samt klárt
mál að það þarf líka svona úrræði
fyrir karlana.“
Ragnar og Atli segjast þakklátir
fyrir þá þjónustu sem þeir fái í neyð-
arskýlinu en að dagarnir séu erfiðir.
„Við erum í þeirri stöðu að við erum
bara að drepa tímann og það er erf-
itt að gera það þegar maður er alltaf
í lausu lofti,“ segir Atli.
„Það er erfitt að geta ekki fest
rætur neins staðar,“ segir Ragnar.
„Ég er fullfær um að vinna og er
alveg til í að vakna á morgnana
og fá mér kaffibollann minn, gera
mig til og fara í vinnu en ég bara hef
enga fótfestu og þá get ég það ekki,“
bætir hann við.
„Við munum ekki gefast upp,“
segir Ragnar. „Ég hef fulla trú á
því að það verði gengist við okkar
kröfum, sérstaklega ef við höldum
áfram að berjast fyrir þeim, annað
hvort það eða við sitjum bara hér
og förum ekkert út.“ n
Heimilislausir og kvíða vetrinum
Neyðarskýlið á Granda er úrræði fyrir heimilislausa karla. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
Viðmót, samtök um mannúðlega vímuefnastefnu á Íslandi, stóðu fyrir setuverkfalli í neyðarskýlinu á Granda í gær. FRÉTTABLAÐIÐ/BIRNA
10 Fréttir 13. október 2022 FIMMTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ