Fréttablaðið - 01.11.2022, Blaðsíða 16

Guðmundur
Hilmarsson
gummih
@frettabladid.is
Á alþjóðlegum degi græn-
kera, sem er í dag, ætla
Samtök grænkera á Íslandi
að gera sér glaðan dag og
halda pálínuboð (potluck) á
Hallveigarstöðum, Túngötu
14, klukkan 18.
Samtök grænkera á Íslandi ætla
á alþjóðlegum degi grænkera að
afhenta hvatningarverðlaun til
framúrskarandi einstaklinga og
fyrirtækja sem hafa aukið valkosti
grænkerakosta og/eða vakið fólk
til vitundar um hugmyndafræðina
að baki grænkeralífsstíls með
störfum sínum.
„Við ætlum að fagna þessum
alþjóðlega vegandegi með pálínu-
boði. Þetta er góð samverustund
þar sem allir koma með einn
veganrétt á borðið og við njótum
matarins saman. Í leiðinni er þetta
góð leið fyrir grænkera að hittast
og kynnast. Síðan munum við
afhenda hvatningarverðlaun árs-
ins. Við kjósum alltaf um einstak-
ling og fyrirtæki á aðalfundi sem
okkur finnst hafa skarað fram úr í
þessum málefnum,“ segir Valgerð-
ur Árnadóttir, formaður Samtaka
grænkera á Íslandi, en ekki hefur
verið hægt að halda pálínuboð frá
því fyrir heimsfaraldurinn.
Hefur vaxið ofboðslega mikið
Samtök grænkera á Íslandi voru
stofnuð árið 2013. Skráðir með-
limir og félagar í samtökunum eru
um 570 að sögn Valgerðar. „Svo
erum við með Vegan Ísland-hóp-
inn á Facebook og í honum eru
tæplega 25 þúsund manns. Þetta
hefur vaxið of boðslega mikið og
hratt eins og sést bara á vöruúr-
vali í verslunum og á veitinga-
stöðum. Það er alls staðar hægt að
fá góðan vegan mat og umræðan
í samfélaginu um þetta málefni
orðin upplýstari. Við leggjum
okkur fram um að upplýsa af
hverju við tökum þetta skref hvort
sem það er fyrir umhverfið, dýrin
eða heilsuna,“ segir Valgerður.
Valgerður segir að aðalbaráttu-
Viljum ekki að dýr þurfi að þjást  að óþörfu
Valgerður
Árnadóttir er
formaður Sam-
taka grænkera
á Íslandi sem
ætla að gera
sér glaðan dag
á alþjóðlegum
degi grænkera.
FRÉTTABLAÐIÐ/
VALLI
Ég hef alltaf verið
dýravinur. Mín
hugsjón er að skaða ekki
dýr. Við eigum að bera
virðingu fyrir þeim og
jörðinni.
Valgerður Árnadóttir
málið sé að berjast fyrir rétt-
indum og velferð dýra. „Við erum
ásamt öðrum dýraverndunarsam-
tökum á Íslandi mjög upptekin af
því sem gengur á núna með MAST
(Matvælastofnun) og hvernig þau
eru að bregðast hlutverki sínu
gagnvart dýrum. Það er okkur
hugleikið. Við viljum ekki að dýr
þurfi að þjást að óþörfu og við
viljum að það séu strangar reglu-
gerðir og viðurlög við því að van-
rækja eða misþyrma dýrum. Þetta
er skyni bornar verur sem eiga
betra skilið en að það sé komið
fram við þær eins og vörur,“ segir
Valgerður.
Er f lóran alltaf að aukast hvað
varðar grænkerafæði?
„Úrvalið er alltaf að aukast
vegna þess að vegan fæði er í
eðli sínu umhverfisvænna en
dýraafurðir. Þá eru auðvitað
fyrirtæki, um leið og þau reyna
að stíga skrefið til umhverfis-
vænni framleiðslu, að sjá tækifæri
í því að framleiða grænkerafæði
í auknum mæli sem er mjög gott
mál. Við höfum verið að þrýsta
á stjórnvöld að gera betur, bæði
að leggja meira í að rækta græn-
meti, styrkja bændur til að skipta
yfir í það eða að rækta meira af
grænmeti, kornvörum og jafnvel
væri hægt að fara út í baunarækt
eða rækta þörunga til að fá nær-
ingarefni. Við fáum þau úr fiski
en það er hægt að fá þau beint úr
þörungum sem eru ræktaðir á
mjög sjálf bæran máta. Það er hröð
þróun og meiri vakning um þessi
mál,“ segir Valgerður.
Hætti að borða kjöt tólf ára
Sjálf fór Valgerður út í að verða
grænkeri fyrir tæpum átta árum
þegar hún tók þátt í veganúar.
„Fram að þessu hafði ég verið
fiskæta. Ég hætti að borða kjöt
þegar ég var tólf ára en hélt áfram
að borða fisk. Mín vegferð er löng.
Ég hef alltaf verið dýravinur. Mín
hugsjón er að skaða ekki dýr. Við
eigum að bera virðingu fyrir þeim
og fyrir jörðinni,“ segir Valgerður
sem hefur verið í forsvari fyrir
Samtök grænkera í rúm tvö ár.
„Ég fór fljótlega inn í samtökin
þegar ég varð vegan fyrir átta
árum og hef verið í stjórn síðan
þá. Ég var varaformaður og fram-
kvæmdastjóri áður en ég tók við
formennskunni. Ég er því búin
að vera mjög virk í samtökunum
í átta ár. Við erum með mjög
lýðræðislega stjórn. Þótt ég sé for-
maður að heitinu til þá vinnum
við að öllum málefnum saman.
Þetta er alfarið í sjálfboðastarfi.
Við fáum ekki krónu fyrir okkar
störf. Við byggjum okkar félag
upp á styrkjum og það eru félags-
gjöld einu sinni á ári. Við höfum
fengið styrki frá umhverfisráðu-
neytinu, Landsbankanum og
fleirum og þá sækjum við styrki
til fyrirtækja í veganúar-átakinu
sem er í janúar ár hvert,“ segir
Valgerður. n
elin@frettabladid.is
Þeir sem forðast kjöt og fisk eru í
minni hættu en aðrir á að fá alvar-
lega hjartasjúkdóma samkvæmt
nýlegri rannsókn. Þeir þurfa þó að
auki að forðast reykingar og óheil-
brigðan lífsstíl. Plöntufæði hefur
aukist mikið og umhverfisvernd er
stór þáttur í því. Þeir sem svöruðu
sögðu ástæðuna ýmist vera dýra-
vernd eða loftslagsbreytingar.
Læknaneminn Jarle Sæby
Dybvik, ásamt fræðimönnunum
Metta Svendsen og Dagfinn Aune
hjá Imperial College í London, hafa
rannsakað áhrif grænmetisfæðis á
hjarta- og æðasjúkdóma. Þau skoð-
uðu gögn úr þrettán stórum rann-
sóknum þar sem grænmetisætum
annars vegar og kjöt- og fiskætum
hins vegar var fylgt eftir í mörg
ár. Grænmetisæturnar borðuðu
hvorki sjávarfang né kjöt af dýrum.
Hins vegar mátti fólkið borða bæði
egg og mjólkurvörur.
Alls voru 850 þúsund þátttak-
endur í rannsóknunum. Um 115
þúsund þeirra fengu hjarta- eða
æðasjúkdóma á tímabilinu, yfir 14
þúsund fengu heilablóðfall.
Niðurstöðurnar sýndu að græn-
metisæturnar voru að meðaltali
í 15% minni hættu á að fá hjarta-
og æðasjúkdóma almennt, sem
þykja umtalsvert færri tilfelli en
hjá kjöt ætum. Hins vegar fundu
vísindamenn engin ákveðin tengsl
á milli mataræðis og heilablóðfalls.
Þessar niðurstöður falla vel að fyrri
rannsóknum en frekari rannsóknir
eru nauðsynlegar til að öðlast betri
þekkingu á tengslum mataræðis
og heilablóðfalls, skrifar Aune og
samstarfsmenn hans í European
Journal of Nutrition.
Sama gildir um tengsl hjarta-
sjúkdóma og vegan fæðis, það er
mataræðis sem inniheldur engar
dýraafurðir. Gögnin sýna svipaðar
niðurstöður með vegan þegar
kemur að hjartasjúkdómum. Þá
benda vísindamenn á að græn-
metisætur séu oftar meðvitaðri um
heilsuna en aðrir, noti ekki tóbaki
og drekki minna áfengi ásamt því
að hreyfa sig meira. Allt getur þetta
verið skýring. Reykingar eru stór
áhættuþáttur í hjarta- og æða-
Fá síður hjarta- og æðasjúkdóma
Heilbrigður lífsstíll skiptir sköpum varðandi áhættu á alvarlegum sjúk-
dómum. Mataræði getur sömuleiðis skipt miklu máli. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
sjúkdómum. Grænmetisætur sem
reykja geta því aukið hættu sína
á að fá hjartasjúkdóma. Vísinda-
menn vilja sjaldnast fullyrða neitt
um niðurstöður en sannarlega
segja þeir að heilsusamlegt líferni,
svo sem hreyfing og góður lífsstíll
dragi úr líkum á alvarlegum sjúk-
dómum.
Þá má geta þess að fólk sem
hættir að borða mat úr dýraríkinu
er oft með lakari vítamínstöðu en
kjötætur. Mikilvægast er inntaka
joðs, það er vegna þess að vegan
fólk forðast mjólkurvörur. Þá þarf
að huga að inntöku á selen og sinki.
Vegan fólk hefur lægra kólestról en
alætur. Það þarf hins vegar að huga
vel að inntöku vítamína og bæti-
efni. B-12 er þar á meðal og járn. n
4 kynningarblað 1. nóvember 2022 ÞRIÐJUDAGURVEGAN