Heilbrigðisskýrslur - 06.12.1994, Blaðsíða 20

3.3. Þekking almennings á alnæmi
3.3.1. Þekking á smitleiðum sjúkdómsins
Eins og fram hefur komið eru smitleiðir HlV-veirunnar þekktar. HlV-veiran
smitast með sæði, blóði og leggangaslími í kynmökum, með blóðblöndun, t.d. með
fíkniefnaneyslu í æð, og einnig getur smituð móðir smitað barn sitt í móðurkviði,
við fæðingu eða með brjóstamjólk.
I fræðslu um alnæmi hefur verið lögð rík áhersla á það hverjar séu þekktar
smitleiðir HlV-veirunnar og hverjar ekki. Mikilvægt er að fólk þekki smitleiðir
HIV- veirunnar því annars er hugsanlegt að misskilningur eða ranghugmyndir um
smitleiðir geti skapað óþarfa ótta í daglegum samskiptum fólks. Fullvissa um
smitleiðir auðveldar j afnframt HIV-j ákvæðum einstaklingum og ij ölskyldum þeirra
að lifa sem eðlilegustu lífi.
Arið 1987 voru gerðar tvær kannanir á viðhorfum til alnæmis og þekkingu fólks
á sjúkdómnum (Sigurður Guðmundsson o.fl., 1989, bls. 168). Hin fyrri var
framkvæmd í mars á vegum Félagsvísindastofnunar Háskóla íslands og þá voru
spurningarnar hluti af almennri þjóðmálakönnun. Seinni könnunin var gerð í
september af Gallup á Islandi í tengslum við alþjóðlega könnun á alnæmi. í þessari
rannsókn er höfð hliðsjón af spurningum úr fyrrnefndum viðhorfskönnunum
þannig að unnt sé að bera saman þekkingu fólks á smitleiðum nú, fimm árum síðar.
Arið 1991 gerði Landlæknisembættið könnun á kynfræðslu og alnæmisfræðslu
í grunnskólum. I niðurstöðum kemur m.a. fram að 83% skólastjóra í grunnskólum
með nemendur í 9.-10. bekk segja að alnæmisfræðsla hafi verið veitt í skólanum
s.l. ár (Sigríður Jakobínudóttir, 1993, bls. 22). í þessari rannsókn eru þátttakendur
spurðir hvaðan þeir hafi fengið upplýsingar um alnæmi og eru skólar gefnir sem
einn valmöguleiki. Þá er einnig spurt á hvaða þætti hafi verið lögð ofmikil, hæfileg
eða of lítil áhersla í fræðslu um alnæmi. Svörin geta gefið vísbendingar um hvaða
efnisþætti megi efla í alnæmisfræðslunni. Þátttakendur voru beðnir að svara því
hvort þeir teldu “miklar, nokkrar eða engar líkur “ á smiti afvöldum HlV-veirunnar
við mismunandi kynhegðun og aðstæður og spurt var um smitlíkur út frá því sem
vitað er um staðfestar smitleiðir. Spurningar voru einnig valdar með hliðsjón af
þeim spurningum sem notaðar voru í viðhorfakönnunum árið 1987. í Gallup-
könnuninni frá 1987 var t.d. spurt um líkur á smiti við það að vinna við hliðina á
einhverjum sem væri smitaður af alnæmi, að fá blóðgjöf og deila sprautunálum og
eru þessar spurningar notaðar aftur hér þannig að hægt verði að bera saman þessi
þekkingaratriði(GuðjónMagnússon, 1988, bls. 13). íkönnunLandlæknisembættis-
ins og heilbrigðisráðuneytisins 1987 voru þátttakendur beðnir að tilgreina hvernig
HlV-veiran gæti smitast. Þar var m.a. spurt hvort “eyðnismit” gæti borist með
samfórum karls og konu eða með samfórum tveggja karla. Ekki var tilgreint hvort
um væri að ræða samfarir með eða án smokks. Akveðið var að vera nákvæmari í
spurningum um smitleiðir nú, t.d. að tilgreina hvort smit gæti átt sér stað í
samfórum þegar smokkurinn væri ekki notaður. Þessi breyting er m.a. tilkomin
vegna athugasemda sem bárust frá þátttakendum í forprófun spurningalistans.
I báðum viðhorfskönnunum eru tilgreindir níu liðir í sambandi við smitleiðir
HlV-veirunnar. Til að meta nánar þekkingu á smitleiðum var ákveðið að bæta við
18