Fréttablaðið - 01.12.2022, Blaðsíða 12

15–56%
kjósenda gáfu öðrum
ríkisstjórnum eftir
hrun sömu einkunn.
78%
kjósenda töldu eftir
kosningar 2021 að
ríkisstjórn Katrínar
2017–21 hefði staðið
sig vel.
89%
kjósenda töldu ríkis-
stjórn Katrínar Jakobs-
dóttur hafa staðið sig
vel í baráttunni við
Covid.
Það er ólíklegt að
núverandi stjórnar-
samstarf haldi áfram
eftir næstu kosningar.
Ólafur Þ.
Harðarson,
stjórnmála-
fræðingur
Ríkisstjórnin hefur, því
miður, beinlínis unnið
gegn félagslegum
stöðugleika með
úrræðaleysi sínu.
Kristrún
Frostadóttir,
formaður Sam-
fylkingarinnar
Enginn hefur leitt
ríkisstjórn eins lengi
og Katrín í nær 20 ár.
Eva H.
Önnudóttir,
prófessor
Nokkurt vatn hefur til sjávar runnið síðan Katrín, Bjarni og Sigurður Ingi komu saman stjórnarsáttmála fyrir fimm árum. FRÉTTABLAÐIÐ/
Katrínu Jakobsdóttur for­
sætisráðherra hefur gegn
samtímalegum og sögulegum
líkum tekist að vinna sér sess
í stjórnmálasögunni sem einn
þaulsætnasti forsætisráðherra
landsins. Ólíklegt er þó talið
að núverandi mynstur verði
framlengt. Stjórnarandstaðan
saknar félagslegs stöðugleika í
störfum stjórnarinnar.
STJÓRNMÁL Katrín Jakobsdóttir
forsætisráðherra fagnar um þessar
mundir fimm ára afmæli sem for­
sætisráðherra.
Í viðtali við Fréttablaðið í gær
sagðist hún hvergi nærri hætt í
pólitík, enda renni pólitísk ástríða í
æðum hennar sem aldrei fyrr.
Kom mörgum í opna skjöldu
Það var 30. nóvember árið 2017 sem
Katrín kom mörgum vinstri mann­
inum á óvart með því að handsala
samning um meirihlutabandalag
í ríkisstjórn með Framsóknar­
flokknum og „erkifjanda“ VG eins
og Sjálfstæðisflokkurinn var kall­
aður í baklandi VG á þessum tíma.
Snemma varð ljóst að Katrín og
Bjarni Benediktsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins og fjármálaráð­
herra, næðu furðu vel saman miðað
við ólíka pólitíska sýn. Sigurður
Ingi Jóhannsson, formaður Fram­
sóknarflokksins, reyndist límið sem
hélt þessum andstæðum íslenskra
stjórnmála saman og enn dansa
flokkarnir þrír pólitískan hringdans
þótt mörg erfið mál hafi komið upp.
Á umliðnu kjörtímabili, 2017–
2021, veitti kórónufaraldurinn
stjórninni skjól í þeim skilningi að
lítil umræða var um pólitísk álita­
efni. „Það rífst enginn um hvað
eigi að vera í matinn meðan húsið
brennur,“ segir Katrín.
Að af loknum þingkosningum í
fyrra, á yfirstandandi kjörtímabili,
fór aftur að bera á svipaðri orðræðu
og við upphaf meirihlutans, að völd
Bjarna Benediktssonar fjármálaráð­
herra og ítök Sjálfstæðisflokksins í
stjórninni væru of mikil. Íslands­
bankamálið hefur því orðið Katrínu
þungt ekki síður en Bjarna.
Himinn og haf skilur Sjálfstæðis­
menn og VG að í málum sem varða
innf lytjendur og sölu ríkiseigna
svo tvennt sé nefnt. Ágreiningur
um varnir og NATO hefur aftur að
mestu legið niðri eftir innrás Rússa
í Úkraínu sem breytt hefur öryggis­
mynd margra smáríkja.
Þau tíðindi urðu samkvæmt
könnun Prósents fyrir Frétta­
blaðið fyrir skemmstu, að Kristrún
Frostadóttir, nýr formaður Sam­
fylkingarinnar, velti Katrínu úr sessi
sem þeim leiðtoga sem naut mests
trausts þegar spurt var um formenn
flokkanna. Margir kenna stjórnar­
samstarfinu um. Hún lætur sér þó
ekki bregða og lýsti í viðtalinu í gær
stolti af ýmsum árangri sem ríkis­
stjórn hennar hefur náð.
Fátíð valdastaða
Katrín er 11. stjórnmálaforinginn
sem gegnir embætti forsætisráð­
herra síðustu hálfu öldina og aðeins
önnur konan, hin er Jóhanna Sig­
urðardóttir. Einungis Davíð Odds­
son (1991–2004) og Steingrímur
Hermannsson (1983–87 og 1988–91)
hafa setið lengur.
Hvað segir Ólafur Þ. Harðarson,
stjórnmálafræðingur og prófessor
emeritus, um þá staðreynd að Katr-
ínu hafi tekist að halda saman ríkis-
stjórn svo ólíkra f lokka í fimm ár?
„Það er ekkert annað en pólitískt
afrek,“ segir Ólafur.
„Eins og aðrir farsælir forsætis­
ráðherrar hefur hún þurft að verja
ýmislegt sem gengur gegn stefnu VG
og hefur ekki verið henni ljúft. Ein­
hvern tímann hefðu það líka þótt
pólitísk tíðindi að Sjálfstæðismenn
væru tilbúnir til að sitja í ríkisstjórn
Stjórnartíð Katrínar lýst sem sögulegu afreki
Björn
Þorláksson
bth
@frettabladid.is
undir forsæti vinstri sósíalista,“
bætir Ólafur við.
Sigur stjórnarinnar 2021 er ein­
stakur í seinni tíð að sögn Ólafs.
Katrín þakkar hann að hluta góðum
árangri í glímunni við kórónu­
veiruna. Nú er sameiginlegt fylgi
stjórnarflokkanna þó aðeins um 45
prósent sem kannski er vísbending
um ólgu í siglingu stjórnarinnar
næstu misserin.
„Gjörólík hugmyndafræði VG og
Sjálfstæðisf lokks veldur spennu
innan ríkisstjórnarinnar á eðli­
legum tímum,“ segir Ólafur. „Þá
reynir á Katrínu, vinsældir hennar
hafa minnkað, þó enn sé hún meðal
þeirra foringja sem búa við mest
traust og vinsældir.“
Ólafur telur líklegra en hitt að
stjórnin haldi út kjörtímabilið þótt
það sé algjörlega óvíst. En hverju
spáir hann að loknu kjörtímabilinu?
„Það er ólíklegt að núverandi
stjórnarsamstarf haldi áfram eftir
næstu kosningar. VG gæti auðveld­
lega tekið þátt í miðju­vinstri stjórn
ef kosningaúrslit gefa færi á því.
Katrín gæti þá haldið áfram ef hún
vill – en ekki endilega sem forsætis­
ráðherra.“
Sjarmi Katrínar óumdeildur
Kristrún Frostadóttir, formaður
Samfylkingarinnar, segir að það
sem hafi tekist best hjá Katrínu sé
að skapa pólitískan stöðugleika í
þeim skilningi að hafa haldið út
heilt kjörtímabil, sem var yfirlýst
markmið.
„En þetta er heldur þröngur
skilningur á stöðugleika og hann
byggir á samstöðu á milli stjórn­
málaflokka um að skipta með sér
völdum,“ segir Kristrún.
Það sem hefur tekist verst hjá
ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur
að sögn Kristrúnar er hvað henni
hafi gengið illa að vinna að félags­
legum stöðugleika.
„Slíkur stöðugleiki verður að
byggja á samstöðu milli fólksins í
landinu. Ríkisstjórnin hefur, því
miður, beinlínis unnið gegn félags­
legum stöðugleika með úrræðaleysi
sínu, til dæmis í heilbrigðismálum,
í húsnæðismálum og kjaramálum
aldraðra og öryrkja,“ segir Kristrún.
Spurð hvernig Kristrún myndi
lýsa Katrínu sem pólitíkusi svarar
hún: „Katrín er stjórnmálamaður
sem er gædd miklum hæfileikum
og sjarma.“
Kristrún heldur áfram: „Katrín
ávann sér traust hjá stórum hópi
Íslendinga og hefur átt mikið
pólitískt kapítal. Þannig varð hún
forsætisráðherra. Ég virði hana
sem manneskju og stjórnmálaleið­
toga þó að ég hefði ekki gefið sama
afslátt og hún af grundvallarat­
riðum innan velferðarkerfisins og
þó að forgangsröðun okkar sé ólík.“
Fréttablaðið spurði Kristrúnu
hvað hún teldi að tæki við að loknu
þessu kjörtímabili.
„Á næsta kjörtímabili verður
að stokka upp í stjórnmálunum.
Ég vona að við jafnaðarfólk fáum
sterkt umboð hjá þjóðinni til að
leiða breytingar til góðs. Að mínu
mati verður stóra verkefnið að end­
urreisa velferðarkerfið um land allt.
Eftir áratug af íhaldsstefnu er kom­
inn tími til að leggja ofuráherslu á
kjör, velferð og efnahag venjulegs
fólks,“ svarar hún.
Katrín ræddi um Kristrúnu af
virðingu í Fréttablaðinu í gær og
þóttust sumir greina klakhljóð
milli þessara tveggja kvenskörunga.
Tvennt standi upp úr
Eva H. Önnudóttir, prófessor í
stjórnmálafræði, segir að þegar litið
sé til fimm ára stjórnarsetu Katr­
ínar Jakobsdóttur sem forsætisráð­
herra, megi segja að einkum tvennt
standi upp úr:
„Í fyrsta lagi hefur Katrín leitt
þessa óvanalegu samsetningu ríkis­
stjórnar frá vinstri til hægri. Þrátt
fyrir að þessari ríkisstjórn hafi
margoft verið spáð falli er Katrín nú
forsætisráðherra á sínu öðru kjör­
tímabili. Enginn hefur leitt ríkis­
stjórn eins lengi og Katrín í nær 20
ár.“
Einnig segir Eva að upp úr standi
að pólitísk forysta Katrínar í gegn­
um heimsfaraldurinn hafi tekist
vel.
„Í gegnum það tímabil naut hún
mikils trausts sem leiðtogi ríkis­
stjórnarinnar. Að undanförnu virð­
ast vinsældir hennar sem forsætis­
ráðherra og hversu mikils trausts
hún nýtur meðal almennings hafa
dalað nokkuð og er ekki ólíklegt að
það sé vegna ágreiningsmála sem
hafa komið upp sem Katrín hefur
þurft að svara fyrir sem leiðtogi
ríkisstjórnarinnar, eins og til dæmis
salan á Íslandsbanka og málefni
umsækjenda um alþjóðlega vernd.“
Að auki nefnir Eva einn punkt:
„Það má kannski segja að það þriðja
sem standi upp úr í forsætisráðherra­
tíð Katrínar sé að þrátt fyrir ágrein­
ing sem hefur komið upp hefur hún
veitt ríkisstjórninni styrka forystu og
verið einn meginstólpinn í að halda
ríkisstjórninni saman.“
Flestar stjórnir sitja stutt
Ef fullveldis­ og lýðveldissaga
landsins er skoðuð frá grunni
bendir Ólafur Þ. Harðarson á að frá
myndun núverandi f lokkakerfis til
1971 hafi f lestar stjórnir setið bara
eitt kjörtímabil eða minna. Undan­
tekningar séu að Hermann Jónas­
son hafi verið forsætisráðherra
samfellt frá 1934–42 en í ólíkum
samsetningum.
Viðreisnarstjórnin sat í tólf ár
samfellt. Ólafur Thors var forsætis­
ráðherra mestallt fyrsta kjörtíma­
bilið en Bjarni Benediktsson eldri
sat sem forsætisráðherra 1963–70.
Í þessu ljósi liggur fyrir að Katrín
hefur náð árangri – þvert á allar
líkur – og burtséð frá því hvað
almenningi kann að þykja um störf
ríkisstjórnarinnar. n
Frá myndun núverandi flokkakerfis 1916–30 til 1971 sátu flestar stjórnir bara eitt kjörtímabil eða minna.
(Heimildir: Gallup, Ólafur Þ. Harðarson o.fl.)
FRÉTTASKÝRING FRÉTTABLAÐIÐ 1. desember 2022 FIMMTUDAGUR