Fréttablaðið - 14.12.2022, Blaðsíða 14

Í kjölfar #meetoo byltinganna hefur
umræða um hvers kyns kynferðis-
legt ofbeldi komist í hámæli og í því
sambandi er ekki úr vegi að minna
á að vinnumarkaðurinn hefur þar
skyldum að gegna.
S a m k v æ mt r e g lu ge r ð n r.
1009/2015 um aðgerðir gegn
EKKO (einelti, kynferðisleg áreitni,
kynbundin áreitni, of beldi) ber
atvinnurekendum að fyrirbyggja
hvers kyns valdbeitingu í vinnuum-
hverfi, stöðva hana ef hún kemur
upp og grípa til aðgerða sem miða
að því að kanna mál og leita lausna.
Eftirfarandi skilgreiningar koma
fram í reglugerðinni um einstaka
hluta EKKO:
Einelti: Síendurtekin hegðun sem
almennt er til þess fallin að valda
vanlíðan hjá þeim sem fyrir henni
verður, svo sem að gera lítið úr,
móðga, særa eða ógna viðkomandi
eða að valda honum ótta. Skoðana-
ágreiningur eða ágreiningur vegna
ólíkra hagsmuna fellur ekki hér
undir.
Kynferðisleg áreitni: Hvers
kyns kynferðisleg hegðun sem er í
óþökk þess sem fyrir henni verður
og hefur þann tilgang eða þau áhrif
að misbjóða virðingu viðkomandi,
einkum þegar hegðunin leiðir til
ógnandi, f jandsamlegra, niður-
lægjandi, auðmýkjandi eða móðg-
andi aðstæðna. Hegðunin getur
verið orðbundin, táknræn og/eða
líkamleg.
Kynbundin áreitni: Hegðun sem
tengist kyni þess sem fyrir henni
verður, er í óþökk viðkomandi og
hefur þann tilgang eða þau áhrif að
misbjóða virðingu viðkomandi og
skapa aðstæður sem eru ógnandi,
fjandsamlegar, niðurlægjandi, auð-
mýkjandi eða móðgandi fyrir við-
komandi.
Of beldi: Hvers kyns hegðun sem
leiðir til, eða gæti leitt til, líkamlegs
eða sálræns skaða eða þjáninga
þess sem fyrir henni verður, einnig
hótun um slíkt, þvingun eða handa-
hófskennda sviptingu frelsis.
Rannsóknir á kynferðislegri
áreitni bæði hér á landi, á Norður-
löndunum og einnig á alþjóðlegum
vettvangi sýna t.d. að hlutfall þeirra
kvenna sem hafa upplifað slíka
áreitni á vinnustað einhvern tíma
á starfsferlinum hefur mælst allt að
25 til yfir 30%. Konur eru í miklum
meirihluta sem þolendur að kyn-
ferðislegri áreitni og karlar sem
gerendur. Oft spilar valdaójafnvægi
á vinnustað einnig inn í og gerendur
þá hærra settir en þolendur. Kyn-
ferðisleg áreitni getur verið falin og
samofin þeirri menningu sem ríkir
á vinnustað. Vinnustaðapartí og
skemmtanir þar sem áfengi kemur
við sögu er ekki óþekktur vett-
vangur kynferðislegrar áreitni.
Brot geta verið refsiverð
Það er vert að vekja athygli á því
að brot tengd t.d. kynferðislegri
áreitni geta verið refsiverð eins og
fram kemur í 199. gr. Almennra
hegningarlaga (1940/19). Um getur
verið að ræða hegðun svo sem
að strjúka, þukla eða káfa á kyn-
færum/brjóstum innan klæða
sem utan. Enn fremur táknrænni
hegðun eða orðbragð sem er mjög
meiðandi, ítrekað eða til þess fallið
að valda ótta.
Það er síðan athyglisvert að ef
brot kemur upp á vinnustað sem
hefur ekki sett sér verklagsreglur
um slík tilvik getur vinnustaðurinn
mögulega frekar verið skaðabóta-
skyldur en vinnustaður sem hefur
sett sér reglur.
Þessa dagana stendur yfir vit-
undar vakning á vegum VIRK
Starfsendurhæfingarsjóðs sem er
ætlað að vekja athygli á KK þáttum
EKKO-vandans og vonandi fá fram
umræðu á vinnustöðum landsins.
Horfumst í augu við að þó að upp-
lifun sumra sé að „það megi ekkert
lengur“ þá hefur það aldrei mátt
heldur hafa þolendur borið byrð-
arnar til alltof langs tíma.
Á velvirk.is má lesa meira um
EKKO og kynferðislega áreitni og
finna ýmis góð ráð fyrir vinnustaði.
Þar má einnig finna veggspjöld sem
vinnustaðir geta prentað út eða
óskað eftir. n
EKKO á vinnustað
Ingibjörg
Loftsdóttir
sviðsstjóri for-
varnasviðs VIRK
Þegar Íslendingar ræða málefni
flóttamanna og þau vandamál sem
fólksflótti getur skapað – þá er vert
að hafa það í huga að íslensk yfir-
völd hafa átt þátt í því að skapa
f lóttamannavanda. Hingað leitar
fólk frá Írak og Palestínu – einmitt
frá þeim löndum þar sem íslensk
yfirvöld lögðu sitt af mörkum til
þess að þaðan legði fólk á flótta.
Árið 2003 skrifuðu tveir íslenskir
ráðherrar nafn Íslands á lista sem
bar nafnið „Banda lag hinna vilj ugu
þjóða,“ þ.e. rík in sem lýstu op in ber-
lega stuðningi við inn rás Banda-
ríkj anna í Írak, innrás sem var gerð
á fölskum forsendum og kostaði
mörg hundruð þúsund mannslíf.
Þessi innrás eyðilagði lífsviðurværi
milljóna og leiddi til fólksflótta frá
eyðileggingunni sem „hinar viljugu
þjóðir“ báru ábyrgð á.
Árið 1947 lögðu íslensk yfirvöld
lóð sitt á vogarskálarnar á vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna og
greiddu atkvæði með því að landi
Palestínumanna væri skipt milli
frumbyggjanna og aðkomufólks frá
Evrópu. Afleiðingin varð gífurlegur
straumur flóttamanna. Sjö hundruð
og fimmtíu þúsund Palestínumenn
voru hraktir á brott með hervaldi,
alls um 80% landsmanna. Þessi
atburður er enn í sjöunda sæti yfir
stærstu f lóttamannavandamál í
nútíma. Flóttamannastraumur-
inn frá Úkraínu er í öðru sæti þar
sem rúmar fimm milljónir, tæp
10% landsmanna, hafa hrakist af
heimilum sínum. Sýrland trónar í
efsta sæti þar sem einnig um 10%
landsmanna hafa leitað skjóls frá
hernaðarátökum.
Íslendingar voru stoltir af fram-
lagi sínu sem síðar leiddi til stofn-
unar Ísraels. Þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins sagði í ræðu á þingi 1988:
„Ég hygg að aldrei hafi áhrif
Íslands verið eins afger andi og
örlagarík á alþjóðavettvangi svo
sem hér varð raun á. Þetta sýnir
hvers við erum megnugir þegar
hinir mikilhæfustu menn halda á
málum þjóð ar innar.“
Í dagblaðsleiðara árið 1988 var
skráð: „Fulltrúi Íslands hjá Samein-
uðu þjóðunum átti fyrir fjórum ára-
tugum mikinn þátt í að fá samtökin
til að viðurkenna Ísrael með því að
samþykkja skiptingu landsins.“
Í dag kúga stjórnvöld í Ísrael Pal-
estínumenn sem aldrei fyrr, stela
landi þeirra og hrekja þá af heimil-
um sínum. Íslenskir ráðamenn hafa
þó ekki mörg orð um það ástand eða
augljósa ábyrgð sína. Í dag ber ekki
á miklu stolti íslenskra ráðamanna
vegna þátttöku í „Bandalagi hinna
viljugu þjóða“. Þó var smá gleði
sýnileg þegar íslenskir sprengju-
sérfræðingar „uppgötvuðu fyrstu
efnavopnin sem fundust í Írak“.
Þetta reyndist rangt eins og sjálfar
forsendur innrásarinnar, engin
efnavopn fundust í Írak.
Íslendingar eru hluti af samfélagi
þjóðanna og bera sína ábyrgð á
vandamálum flóttamanna eins og
hér hefur verið lýst. Enn fremur ber
að hafa það í huga að Íslendingar
sjálfir hafa lagt á f lótta undan nátt-
úruhamförum. Fjórðungur þjóðar-
innar f lúði vesöldina sem ríkti í
landinu og hélt til Vesturheims í
lok nítjándi aldar og byrjun þeirrar
tuttugust. Í janúar 1973 f lúðu allir
íbúar eldgosið í Vestmannaeyjum
sem ógnaði heimabyggð þeirra.
Flóttamannavandamál leysast
best með því að heimabyggðin
losni við ógnir af völdum nátt-
úrunnar eða hernaðarátaka, að
ástandið batni eins og gerðist á
Íslandi. Fólksf lóttinn vestur um
haf hætti og Vestmannaeyjar eru
áfram í byggð.
Þar til að slíkt gerist í Írak, Pal-
estínu, Sýrlandi, Úkraínu og víðar
eigum við að hjálpa öllum þeim
sem við getum hjálpað. n
Flóttafólk og ábyrgð íslenskra yfirvalda
Hjálmtýr
Heiðdal
formaður
Félagsins
Ísland-Palestína
„Þú ert alger aumingi, þú ert ljót/ur,
feit/ur, þú ert ómöguleg/ur, þér mun
mistakast, aðrir eru að dæma þig, þú
ert að segja eitthvað vitlaust, gera
eitthvað vitlaust, hvað er að þér,
geturðu aldrei gert neitt rétt, þú ert
vonlaus …“
Kannast þú við svona hugsanir?
Í mörg ár beitti ég sjálfa mig
grimmilegu andlegu of beldi með
neikvæðu sjálfsniðurrifi og sjálfs-
ásökun. Ég gerði mér enga grein
fyrir því hversu skaðlegt og vont
þetta ofbeldi var sem ég beitti sjálfa
mig, daglega.
Ég var líka rosalega veik. Glímdi
við fíknisjúkdóm. Sjálfshatrið og
fyrirlitningin gerði það að verkum
að það var óbærilegt að vera ég.
Þar af leiðandi f lúði ég sjálfa mig
og leitaði í breytt ástand. Ég glímdi
líka við alvarlegan kvíða, ofsakvíða,
síþreytu, vöðvabólgu og króníska
verki.
Ég var orðin mjög örvæntingar-
full. Krónísku verkirnir gerðu það
að verkum að ég átti orðið mjög
erfitt með að klára heilan vinnudag.
Kl. 12 á hádegi þurfti ég að leggjast
niður og hvíla mig, ég var svo þreytt
og verkjuð. Ég var ekki orðin þrítug.
Ég óttaðist að verða öryrki. Að
geta ekki framfleytt mér og mínum.
Ég lifði í stöðugum ótta um að eitt-
hvað hræðilegt væri að fara að
gerast. Stundum vaknaði ég upp á
næturnar með ofsakvíða. Þvílíkur
viðbjóður.
Í dag hef ég öðlast frelsi frá þessu
öllu. Með því að öðlast heilbrigt
samband við sjálfa mig og læra að
stýra hugsunum mínum og líðan
minni, hef ég öðlast heilbrigt og
stórkostlegt líf.
Ég er aldrei verkjuð, frjáls frá
kvíða, ég elska mig skilyrðislaust
og hef skipt út neikvæða sjálfs-
niðurrifinu fyrir jákvæða sjálfs-
uppbyggingu, kærleika og sjálfs-
mildi. Ég er orkumikil, glöð og
þakklát alla daga. Þegar ég er búin
í vinnunni á ég meira en næga orku
eftir til að sinna börnunum, heim-
ilisverkum, fara út með hundinn.
Ég hef yfirgefið starf mitt sem lög-
maður og helgað starf mitt því að
hjálpa öðrum að fá frelsi frá kvíða
og öðrum neikvæðum einkennum.
Í hverri viku sé ég skjólstæðinga
mína sigra kvíða, þunglyndi, þreytu
og aðra vanlíðan. Lykilskref í það
frelsi er að hætta að beita sjálfan sig
andlegu of beldi og fara þess í stað
að elska sig skilyrðislaust og stunda
jákvæða sjálfsuppbyggingu.
Ég var nýlega gestur Ásdísar Olsen
í þættinum Undir yfirborðið þar
sem ég fjalla um leiðina til frelsis
og hvernig við getum elskað okkur
og hætt að brjóta okkur niður. Í
þættinum er farið með áhorfendur
í leidda hugleiðslu eða dáleiðslu til
að hjálpa fólki að stíga þetta skref.
Þátturinn er aðgengilegur á vef
Hringbrautar. Fyrir þá sem hafa
áhuga á að kynna sér þetta betur
er ég með fyrirlestra og hugleiðslu
til að hjálpa þér að hætta neikvæðu
sjálfsniðurrifi inni í Facebook-
grúppunni minni Frelsi frá kvíða. n
Í ofbeldissambandi við sjálfa/n sig
Sara Pálsdóttir
dáleiðari,
orkuheilari
og lögmaður
Lykilskref í það frelsi
er að hætta að beita
sjálfan sig andlegu
ofbeldi og fara þess í
stað að elska sig skil-
yrðislaust og stunda
jákvæða sjálfsupp-
byggingu.
Vinnustaðapartí og
skemmtanir þar sem
áfengi kemur við sögu
er ekki óþekktur vett-
vangur kynferðislegrar
áreitni.
14 Skoðun 14. desember 2022 MIÐVIKUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ