Fréttablaðið - 08.02.2023, Blaðsíða 12

Útgáfufélag: Torg ehf. Stjórnarformaður: Helgi Magnússon forStjóri og Útgefandi: Jón Þórisson ritStjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is aðStoðarritStjóri: Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is
fréttaStjóri: Lovísa Arnardóttir lovisa@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út fimm daga í viku og hægt er að nálgast það ókeypis á 120 fjölförnum stöðum á höfuðborgarsvæðinu, á Suðurnesjum, Árborg, Ölfusi, Akranesi, Borgarnesi,
Akureyri og víðar. Að auki er blaðið aðgengilegt í pdf-formi og í appi. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871 fréttaBlaðið Kalkofnsvegur 2, 101
reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is. VefStjóri: Einar Þór Sigurðsson einarthor@frettabladid.is marKaðurinn: Guðmundur Gunnarsson ggunnars@frettabladid.is HelgarBlað: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is
menning: Þorvaldur S. Helgason tsh@frettabladid.is Íþróttir: Hörður Snævar Jónsson hoddi@frettabladid.is ljóSmyndir: Anton Brink anton@frettabladid.is framleiðSluStjóri: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
halldór
Frá degi til dags
Það er
hins vegar
ekki enda-
laust hægt
að senda
reikning af
ósjálfbær-
um rekstri
ríkissjóðs
á heimili
landsins.
Ríkisend-
urskoðun
hefur
hringt
dyrabjöll-
unni.
Garðar Örn
Úlfarsson
gar
@frettabladid.is
Stórfelldar brotalamir eru í umgjörð
sjókvíaeldis hér á landi. Þetta leiðir
úttekt Ríkisendurskoðunar skýrt í ljós.
„Stjórnsýsla og eftirlit með sjó kvía eldi
hafa reynst veikburða og brotakennd og
vart í stakk búin til að takast á við aukin umsvif
greinarinnar,“ eru upphafsorð niðurstöðukafla
Ríkisendurskoðunar sem gefa tóninn fyrir mat
stofnunarinnar á viðfangsefninu.
Af nógu er að taka er kemur að agnúum,
ekki síst varðandi lagaumgjörð og eftirlit með
þessum umdeilda iðnaði. Lagabreytingum sem
áttu „að stuðla að vexti og viðgangi greinar-
innar í sátt“ við samfélagið og umhverfið hafi
ekki verið fylgt eftir með eflingu stjórnsýslu og
eftirlits.
Þá hafi hvorki skapast aukin sátt um greinina
né hafi eldissvæðum eða heimildum til að nýta
þann fisk sem talið sé óhætt að ala á tilteknum
svæðum verið úthlutað með útboði, bendir
Ríkisendurskoðun á. Reyndar séu hvorki hags-
munaaðilar, ráðuneyti né stofnanir sátt við
stöðu mála.
Það er sem sagt allt í tómu rugli. Kemur það
naumast nokkrum manni á óvart. Og lýsingar
Ríkisendurskoðunar verða svartari.
„Samþjöppun eignarhalds, stefnulaus upp-
bygging og rekstur sjókvía á svæðum sem
vinna gegn því að auðlindin skili hámarks
ávinningi fyrir ríkissjóð hefur fest sig í sessi
án mikillar umræðu eða atbeina stjórnvalda,“
heldur Ríkisendurskoðun áfram að draga
upp hina dökku mynd. Verðmætri aðstöðu og
réttindum hafi verið úthlutað til langs tíma
án endurgjalds. „Dæmi eru um að uppbygg-
ing sjókvíaeldis skarist á við aðra mikilvæga
nýtingu strandsvæða, svo sem siglingaleiðir,
helgunarsvæði fjarskipta- og raforkustrengja
og við hvíta ljósgeira siglingavita,“ segir áfram.
Fiskeldisfyrirtækin fyrir sitt leyti eru ekki
ánægð með rekstrarumhverfið, ekki síst
ferlið í kring um margvísleg leyfi sem þurfi
að afla fyrir starfseminni. Það sé bæði flókið
og tímafrekt og þurfi að verða einfaldara og
skilvirkara. Lagabreytingar fyrir níu árum sem
hafi átt að tryggja einmitt það hafi litlu breytt.
Skipulagsstofnun segir hins vegar að fyrirtækin
undirbúi umsóknir sínar ekki nógu vel.
„Athygli vekur að formlegt samstarf ráðu-
neyta umhverfis og matvæla er nánast ekkert
þegar kemur að fiskeldi. Þannig hafa verið
settar reglur um rekstrarleyfi sem skarast á við
ákvæði um starfsleyfi og öfugt,“ kemur einn-
ig fram í skýrslunni þar sem athugasemdirnar
virðast enga enda ætla að taka.
Ábyrgðin á þessu ástandi hvílir vitanlega á
löggjafanum og stjórnsýslunni. Ríkisendur-
skoðun hefur hringt dyrabjöllunni þar á bæ og
nú er að sjá hvort einhver komi til dyra. n
Án endurgjalds
benediktboas@frettabladid.is
Hrútskýringar ráðuneytis
Dómsmálaráðuneytið ræður
afar illa við gagnrýni. Á aðeins
viku hefur ráðuneytið fengið á
sig harða gagnrýni, annars vegar
vegna skýrslu Rauða krossins
um umborna dvöl flóttamanna
og hins vegar skýrslu Amnesty
International um gæsluvarðhald.
Kallakallar hafa nú útskýrt fyrir
skýrsluhöfundum hvernig hlut-
irnir virka og komið með sínar
ábendingar á vef Stjórnarráðsins.
Þar eru hlutirnir útskýrðir svo
allir skilji enda vita skýrsluhöf-
undar yfirleitt ekki mikið í sinn
haus. Svo virðist sem ráðuneytið
falli í þann fúla pytt að hrút-
skýra fyrir skýrsluhöfundum og
gera lítið úr vandamálinu sem
skýrsluhöfundar eru að benda á.
Ekkert að
Í skýrslu Rauða krossins er rætt
um aðstæður fólks sem hefur
verið á Íslandi í allt að fimm ár án
nokkurra réttinda. Engin þjóð-
erni eru nefnd en dómsmála-
ráðuneytið segir skýrsluna fjalla
um aðstæður hóps einstaklinga
sem sé einkum frá Írak og
Nígeríu. Allar útskýringar ráðu-
neytisins bera keim af yfirlæti.
Vandinn sé í raun varla til staðar.
Er kemur að því að hrútskýra
skýrslu Amnesty um gæsluvarð-
hald er bent á að allar ábendingar
séu teknar alvarlega. Ekkert er
gert með athugasemdirnar en
vegna umræðunnar segir ráðu-
neytið að fjalla þurfi nánar um
fáein atriði. Aðferð af blaðsíðu
eitt í kennslubók hrútskýringa. n
Með fjárlögum 2023 slær ríkisstjórnin enn eitt Íslands-
metið í eyðslu. Þrátt fyrir batnandi tekjuhorfur ríkis-
sjóðs var lagt af stað inn í 2023 með aukinn halla frá
forsendum fjármálaáætlunar og enn hærri vaxtagjöld.
Með öðrum orðum skilaði ríkisstjórn VG, Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknar enn og aftur fjárlögum
sem auka ríkisútgjöld um tugi milljarða. Skýr merki
um aðhald eru hróplega fjarverandi. Eins fær for-
gangsröðum ríkisútgjaldanna falleinkunn. Það á jafnt
við um forgangsröðun þeirra útgjalda sem ríkissjóður
á fyrir og þeirra sem ríkisstjórnin tekur lán fyrir hjá
skattgreiðendum framtíðarinnar. Íslensk heimili búa
nefnilega við þann veruleika að á tímum fordæma-
lausrar ríkisútgjaldaþenslu lengjast biðlistar eftir
heilbrigðis- og öldrunarþjónustu sem aldrei fyrr.
Gríðarleg þörf er fyrir uppbyggingu í samgöngum og í
menntakerfinu er kallað eftir fjárfestingu í langtíma-
hugsun. Listinn er lengri og öllum er það augljóst að
hér þarf að gera betur.
Á sama tíma og spár um stöðu þjóðarbúsins hafa
versnað. Á sama tíma og aðgengi atvinnulífsins að
erlendu fjármagni hefur þrengst. Á sama tíma og
vextir virðast enn á uppleið þrátt fyrir fyrirheit um
annað. Á sama tíma og ríkissjóður borgar meira í vexti
á ári en fer í að greiða fyrir heilbrigðisþjónustu heim-
ila í gegnum Sjúkratryggingar Íslands. Á sama tíma
og blekið er varla þornað á fjárlögum ársins þá stígur
ráðherra ríkisstjórnarinnar fram með leikþátt um frá-
leita sölu eftirlitsflugvélar Landhelgisgæslunnar til að
tryggja enn meiri peninga úr galtómum og hriplekum
ríkiskassa. Hvaða frekari uppákomum megum við
búast við á næstunni?
Það er ekki traustvekjandi að fylgjast með ríkis-
stjórninni haga sér eins og skelkaðir strútar í stað
þess að sýna nauðsynlega fjárhagslega ábyrgð. Einn
ráðherra, Guðlaugur Þór Þórðarson, virðist hafa kippt
höfðinu upp úr sandinum og ætlar að ná fram 650
milljóna hagræðingu á ári með sam ein ingu stofnana.
Það verður örugglega erfið framkvæmd. Jafnvel
sársaukafull. Það er hins vegar ekki endalaust hægt
að senda reikning af ósjálfbærum rekstri ríkissjóðs
á heimili landsins í nútíð og náinni framtíð af því að
stjórnvöld treysta sér ekki í erfiðu verkin. n
Af strútum í sandi
Hanna Katrín
Friðriksson
formaður þing-
flokks Viðreisnar
12 skoðun FRÉTTABLAÐIÐ 8. FeBRúAR 2023
MIðVIkuDAGuR