Fréttablaðið - 02.03.2023, Blaðsíða 12

Verðbólgan stigmagnast og helstu
sérfræðingar búast við því að Seðla­
bankinn bregðist við með harka­
legum vaxtahækkunum og hvetja
jafnvel til þess. Kvíða er farið að
gæta á mörgum heimilum landsins
vegna verðs á nauðsynjavörum og
síhækkandi húsnæðiskostnaðar.
Ríkisstjórnin verður að bregðast
við. Og hún verður að gera það núna
með aðgerðum sem koma til fram­
kvæmda strax, ekki á næstu árum.
Það þarf sértækar tekjuöf lunar­
aðgerðir gegn verðbólgu, aukið
aðhald á markaði og stuðningsað­
gerðir við heimili í vanda.
Líður og bíður
Nú höfum við beðið eftir aðgerð­
um ríkisstjórnarinnar mánuðum
saman. Í stað þess að bregðast við
hafa ráðherrar eftirlátið Seðla­
bankanum algerlega hagstjórnina
– sem hefur einungis takmörkuð
og almenn tæki til. Þetta hefur haft
alvarlegar afleiðingar í för með sér
fyrir almenning.
Þrátt fyrir þessa alvarlegu stöðu
í efnahagsmálum er mikill hagn­
aður fyrirtækja og arðgreiðslur
virðast síður en svo vera að dragast
saman. BSRB hefur bent á að ríkis­
stjórnin þurfi að bæta stöðu ríkis­
fjármála með tekjuöflun hjá þeim
sem sannarlega hafa svigrúm til að
leggja meira af mörkum til sam­
neyslunnar. Þar má nefna hátekju­
skatt, stóreignaskatt, bankaskatt,
hæk k un f jármagnstekjuskatts
og hærri hlutdeild almennings
í tekjum fyrir afnot á sameigin­
legum auðlindum. Verðbólga er nú
í tveggja stafa tölu og því þarf að
grípa til ráðstafana strax en ekki
bíða næsta fjárlagaárs.
Það eru fyrirtækin sem ákveða
verðlag. Hér ríkir fákeppni á mörk­
uðum með nauðsynjavörur og mun
sú staða ekki breytast af sjálfu sér.
Stjórnvöld geta og eiga að tryggja
virka samkeppni og neytendavernd.
Hjá stórfyrirtækjunum er svigrúm
til þess að minnka álagningu, sem
eykst þó með degi hverjum og veld­
ur aukinni verðbólgu.
Verjum almannaþjónustu
BSRB hafnar því að gripið verði til
úreltra aðferða í ríkisfjármálum
með frekari skerðingu almanna­
þjónustunnar. Sagan hefur sýnt að
slíkar aðgerðir eru skammgóður
vermir og hafa alvarlegar langtíma
afleiðingar í för með sér. Opinberu
kerfin okkar hafa enn ekki jafnað
sig eftir niðurskurð áranna eftir
hrun. Skortur á starfsfólki til þess
að sinna nauðsynlegri almanna­
þjónustu er viðvarandi vandamál.
Niðurskurður mun leiða af sér aukið
álag, verri starfsaðstæður og ósam­
keppnishæf launakjör sem munu
bitna á umfangi og gæðum þjónustu
við almenning.
Samstaða með launafólki
Ríkisstjórn og Seðlabanki bera
ábyrgð á hagstjórn landsins. Þessir
aðilar beina þó oftast sjónum sínum
að launafólki sem virðist eitt eiga að
bera stöðugleikann á herðum sér.
Það gengur ekki lengur og stjórn­
völd verða nú að sýna samstöðu
með heimilum í landinu og beina
stuðningi til þeirra sem verst verða
fyrir barðinu á hækkun verðlags­
og húsnæðiskostnaðar. Besta leiðin
til þess er að hækka barnabætur,
vaxtabætur og stuðning við leigj­
endur. Þessi kerfi eru öll tekjutengd
og beina þarf stuðningnum þangað
sem mest er þörf á. Þessar aðgerðir
getur Alþingi afgreitt fyrir páska. n
Stjórnmál fyrir fólk en ekki fjármagn
Sonja Ýr
Þorbergsdóttir
formaður BSRB
Tillaga borgarstjóra sem var lögð
fram í borgarráði fyrir tveimur
vikum um að leggja niður Borgar­
skjalasafn og skýrsla KPMG sem
fylgdi tillögunni kom eins og reiðar­
slag fyrir flesta.
Málinu var frestað í borgar­
ráði og leynd hvíldi því áfram yfir
gögnum. Engu að síður hafði skýrsla
um framtíðarfyrirkomulag Borgar­
skjalasafns borist fjölmiðlum og
málið komst í hámæli.
Nú hefur leynd verið létt af skýrsl­
unni um Borgarskjalasafn svo hægt
er að ræða efni hennar. Skýrsluhöf­
undar komast að þeirri niðurstöðu
að: „Óbreytt ástand er ekki mögu­
leiki,“ sem þýðir að ekki sé hægt að
hafa Borgarskjalasafn áfram í þeirri
mynd sem það er.
Flokkur fólksins í borgarstjórn
hefur sínar hugmyndir um þetta
mál og finnst það sérkennilegt að
skýrsla af þessu tagi skuli birta svo
afgerandi niðurstöðu án þess að
skoða hvaða aðrar leiðir megi fara.
Skýrslan er að mati okkar í Flokki
fólksins gildishlaðin og jafnvel má
segja að hún sé ekki nægjanlega
vönduð. Við teljum að „niðurstaðan
hafi verið eins og pöntuð“.
Flokkur fólksins í borgarstjórn
telur að borgarstjóri og hans fólk
hafi fyrir einhverju síðan verið búið
að ákveða að leggja niður Borgar­
skjalasafn. Í ferli KPMG við gerð
skýrslunnar voru einungis tekin
tvö viðtöl við borgarskjalavörð og
teymisstjóra eftirlits og rafrænna
skila. Ekkert hefur verið fundað
með öllum starfsmönnum Borgar­
skjalasafns, engir stefnumótunar­
eða verkefnafundir haldnir með
starfsmönnum og greinendur hafa
ekki kynnt sér ítarlega verkefni
eða störf safnsins. Ekki var haldinn
fundur með forstöðumanni Borgar­
skjalasafns til að kynna drög að til­
lögum. Þetta eru allt upplýsingar frá
starfsfólkinu.
Hér er ekki um neina stefnu­
mótunarvinnu að ræða heldur er
aðeins keyrt áfram og yfir alla sem
málið varðar. Skýrslan er almennt
neikvæð og f lest gert til að láta
safnið líta illa út. Þá er auðveldara
að réttlæta það að skella í lás. Ekki
er minnst á styrkleika safnsins, ein­
göngu einblínt á vandamálin. Fela
á verkefnið öðrum í stað þess að
skoða leiðir til að efla safnið.
Fjársvelt lengi
Þrátt fyrir að hafa verið fjársvelt
lengi heldur safnið úti öflugri starf­
semi, tekur við eldri skjölum, varð­
veitir þau og svarar fyrirspurnum.
Heildarsafnkostur Borgarskjala­
safns er yfir tíu km. Birtar hafa
verið á þriðja hundrað þúsunda
síðna af skjölum á vefsíðu safnsins
sem verið er að endurgera. Stafræn
umbreyting er komin vel af stað
og mun samfara aukinni móttöku
gagnasafna til langtímavarðveislu
minnka húsnæðisþörf safnsins og
verða minni en kemur fram í skýrslu
KPMG. Á Þjóðskjalasafni er hvorki
pláss né mannafli til að sinna verk­
efnum Borgarskjalasafns. Gæði,
þjónusta og eftirlit með skjalavörslu
borgarstofnana myndi minnka.
Safnið hefur undirbúið að fara í
sameiginlegt húsnæði með Þjóð­
skjalasafni en söfnin yrðu áfram
sjálfstæð en með því yrðu mikil
samlegðaráhrif. Þess vegna kemur
það starfsfólki á óvart að leggja
eigi safnið niður. Unnar hafa verið
greiningar á húsnæði og mannafla­
þörf safnanna fyrir næstu 30 árin
til að dreifa kostnaði. KPMG stillir
þessum tölum upp þannig að allt
komi til framkvæmda næstu 3–4
ár með tilheyrandi kostnaði, sem
er óraunhæft. Það sýnir metnaðar­
leysi meirihluta borgarstjórnar
að treysta sér ekki til að halda úti
vönduðu héraðsskjalasafni en
allar höfuðborgir landa í Evrópu
eru með borgarskjalasöfn. Hávær
mótmæli eru um áformin og telur
Flokkur fólksins að borgarstjóri
eigi umsvifalaust að draga þessa
tillögu til baka og biðja starfsfólk
Borgarskjalasafns afsökunar. Illa
hefur verið komið fram í þessu máli
á allan hátt. n
Röng ákvörðun hjá meirihlutanum
að leggja Borgarskjalasafn niður
Kolbrún
Baldursdóttir
oddviti Flokks
fólksins í
Reykjavík
Opið bréf til Karlmennskunnar frá
Götustrákum. Byrjum á svolítilli
kynningu. Við heitum Aron Mímir
Gylfason og Bjarki Valur Viðarsson
og stöndum að hlaðvarpsþættinum
Götustrákar á Brotkast.is.
Þar látum við gamminn geisa
og grínið þeysa, oftar en ekki með
okkur sjálfa sem skotskífu þess
gríns.
Undanfarið hefur borið á því
að Þorsteinn V, aðstandandi Karl­
mennskunnar, sýni okkur athygli
og kallar okkur meðal annars
glæpamenn og annað gott. Þegar
raunin er sú að neyslusaga okkar
er frekar sorgleg en líka sjúklega
fyndin, enda báðir í foreldrahúsum
að nota eiturlyf að spila tölvuleiki í
einangrun.
Við erum báðir óvirkir fíklar sem
höfum náð tökum á lífum okkar
og deilum meðal annars þessari
reynslu með áhorfendum okkar.
Í öllum þáttum okkar eða í fram­
komu útvarps höfum við talað gegn
ofbeldi og glæpum, enda hvorugur
okkar of beldismaður eða glæpa­
maður og aldrei verið slíkt.
Látum sannleiksgildi slíkra ásak­
ana, sem mögulega jaðra við lög­
brot, liggja á milli hluta. Við höfum
mikinn áhuga á boðskap Þorsteins
og teljum mikilvægt að sjónarmið
hans og í raun allra annarra fái að
heyrast.
Við höfum reynt að fá Þorstein
til að mæta í þátt okkar en þau
boð hafa mögulega farið fram hjá
honum.
Ef Þorsteinn er virkilega að þessu
til að reyna að dreifa boðskapnum
og hjálpa öðrum karlmönnum að
vera femínískir þá ætti hann að
herja á hlustendur Götustráka.
Þess vegna setjum við hér á blað
opið boðskort til hans, og hann boð­
inn velkominn í þáttinn. Vonumst
til að sjá þig, Þorsteinn! n
Opið bréf til Karlmennskunnar

Aron Mímir
Gylfason
hlaðvarps­
stjórnandi

Bjarki Valur
Viðarsson
hlaðvarps­
stjórnandi
Ríkisstjórnin hefur misst tökin á
verðbólgunni sem er komin yfir
10%. Matarinnkaup eru dýrari,
af borganir á húsnæðislánunum
rjúka upp og það þrengir að heim­
ilum. Greiðslugeta heimilanna er
áhyggjuefni og það á auðvitað ekki
síst við um barnafjölskyldur og þau
sem festu kaup á fyrstu íbúð á lág­
vaxtaskeiðinu svokallaða – sem
stóð síðan ekki yfir nema í fimm
mánuði.
Tækifærið var ekki nýtt
Fjármálaráðherra talar núna um
nauðsyn þess að fara í hagræðing­
araðgerðir til að draga úr þenslu.
Hagræðingaraðgerðirnar munu að
sögn birtast í næstu fjármálaáætl­
un. Fjármálaráðherra bendir líka á
opinberar stofnanir sem fara fram
úr fjárheimildum. Það er í sjálfu sér
eðlileg gagnrýni – en fjármálaráð­
herra hefði auðvitað vel getað nýtt
það verkfæri sem hann var með í
höndunum síðastliðið haust þegar
hann lagði fram f járlagafrum­
varp fyrir árið 2023. Þetta frum­
varp hafði meiri þýðingu en oft
áður einmitt í ljósi verðbólgunnar,
hárra vaxta og kjarasamninga.
Á þetta var margsinnis bent. Við
f lögguðum strax þegar fjármála­
ráðherra lagði upp með 90 millj­
arða halla. Niðurstaðan varð svo
reyndar 120 milljarða halli. Þegar
ríkisstjórnin talar nú um að allur
þessi mikli hallarekstur stafi ein­
göngu af útgjöldum til heilbrigðis­
mála þá er það auðvitað rangt. Þær
fullyrðingar standast enga skoðun.
Staðreyndin er að fjárlögin gerðu
alltof lítið til að draga úr þenslu.
Seðlabankastjóri gengur raunar
svo langt að segja ríkisstjórnina
gera viðureign Seðlabankans við
verðbólguna beinlínis erfiðari.
Þegar Seðlabankinn er skilinn einn
eftir í glímunni við verðbólgu getur
niðurstaðan aldrei verið önnur en
vaxtahækkanir. Fjölmargir hags­
munaaðilar vöruðu sömuleiðis
við; BHM, Samtök atvinnulífsins
og ASÍ. En á þessi varnaðarorð var
einfaldlega ekki hlustað.
Viðreisn lagði til hagræðingar­
aðgerðir til að greiða niður skuldir
á þessu ári. Stefnt yrði að því hag­
ræða í ríkisrekstri m.a. með því að
draga til baka fjölgun ráðuneyta
og ráðherrastóla frá upphafi kjör­
tímabils. Sú ákvörðun að fjölga
ráðuneytum var makalaus, á sama
tíma og biðlað var til almennings
um að sýna ábyrgð í fjármálum.
Það felast tækifæri í hagræðingu
í ríkisrekstri og fjármálaráðherra
hefur talað um þessi tækifæri. Hann
hefur hins vegar ekki nýtt þau. Við­
reisn lagði sömuleiðis til að á árinu
væru skuldir ríkisins lækkaðar um
20 milljarða. Þessar tillögur voru
felldar við afgreiðslu fjárlaga.
Útgjaldahlið síðustu fjárlaga var
ábyrgðarlaus en það var tekjuhliðin
líka. Viðreisn lagði fram tillögur um
tekjuöflun, t.d. um að hækkun veiði­
gjalda um sex milljarða. Flokkurinn
hefur ítrekað lagt fram tillögur um
að veiðigjöld endurspegli markaðs­
virði veiðiréttinda. Methagnaður
hefur verið í sjávarútvegi og 2021 var
hann um 65 milljarðar eftir skatta
og gjöld. Við höfum jafnframt lagt
áherslu á mikilvægi þess að halda
áfram með söluferli Íslandsbanka í
opnu og gagnsæju ferli. Söluandvirð­
ið á að fara í að greiða niður skuldir.
Ríkið er risastórt
Núna heyrir fólkið í landinu að
eyðsla þess hafi áhrif á verðbólgu.
Það er í sjálfu sér rétt. En ríkið er í
því sambandi risastór aðili í sam­
félaginu. Ríkið er ekki undanskilið
þeirri kröfu að eyða ekki of miklu
eða undanskilið kröfunni um að
eyða ekki um efni fram. Þegar
fjármálaráðherra eyðir peningum
er það ekkert öðruvísi en þegar
öðrum peningum er eytt . Og
útgjaldavandinn blasir við öllum
sem vilja sjá.
Hallarekstur í áratug
Engu virðist skipta hvort aðstæður
eru góðar eða erfiðar: þessi ríkis­
stjórn skilar halla. Hallarekstur
ríkisstjórnarinnar hófst árið 2019
– áður en heimsfaraldur varð að
vandamáli fyrir ríkisfjármálin. Það
sýnir að litlu skiptir hverju aðstæð­
ur eru, hallinn virðist alltaf niður­
staða á vakt þessarar ríkisstjórnar.
Ríkisstjórnin stefnir raunar að því
að ríkissjóður verði rekinn með
halla alveg út árið 2027. Fjármála­
ráðherra skilar fjárlögum í halla
algjörlega óháð því hverjar aðstæð­
urnar eru. Að reka eigi ríkissjóð með
halla samfleytt í næstum áratug er
óverjandi og speglar ekki þá ábyrgð
sem talað er um af hálfu ríkisstjórn­
arinnar. Það hefur þvert á móti
skilað því að vaxtakostnaður er nú
þriðji stærsti fjárlagaliður ríkisins.
Samsetning ríkisstjórnarinnar
kemur í veg fyrir að stjórn ríkis­
fjármála geti verið ábyrg og sterk.
Breiddin vinnur gegn því að sýnin
sé skýr og ráðherrar gangi í takt
við þetta stærsta verkefni stjórn­
málanna núna – að vinna bug á
verðbólgunni. Og sem fyrr eru það
heimilin og fyrirtækin í landinu
sem taka reikninginn fyrir ríkis­
stjórnina, nú í formi verðbólgu og
vaxtahækkana. n
Útgjaldablætið
Þorbjörg Sigríður
Gunnlaugsdóttir
þingmaður
Viðreisnar
12 skoðun FRÉTTABLAÐIÐ 2. mARS 2023
FIMMTuDAGuR