Feykir - 30.03.2022, Blaðsíða 9

PISTILL BYGGÐASAFNS SKAGFIRÐINGA UM UM SR. HALLGRÍM THORLACIUS PREST Í GLAUMBÆ
Ylfa Leifsdóttir skrifar
Ef hlutir gætu talað
Í Byggðasafni Skagfirðinga
leynist fjöldi gripa, allir með
sína sögu, þó misskrautleg
sé. Margir hafa tilheyrt
fjölda kynslóða fólks, verið
fluttir á milli ófárra staða og
sumir áttu sér jafnvel eitt
sinn heimili í Glaumbæ. Það
mætti segja að þeir gripir
hafi í raun fundið leiðina
aftur heim. Nokkrir þessara
gripa tilheyrðu sr. Hallgrími
Eggerti Magnúsi Thorlacius,
presti í Glaumbæ á árunum
1894-1935.

Sr. Hallgrímur var fæddur
þann 18. júlí 1864 að Fagranesi
á Reykjaströnd. Foreldrar hans
voru séra Magnús Thorlacius
Hallgrímsson og Guðrún
Jónasdóttir og elst hann upp
með þeim á Fagranesi og
Hafsteinsstöðum. Sr. Hall-
grímur kláraði stúdentspróf í
Reykjavík árið 1886 og hóf
nám við Prestaskólann árið
1888. Hann hóf feril sinn sem
prestur að Ríp það sama ár og
2. júlí árið 1894 tekur hann við
prestsembætti í Glaumbæ en
hann sinnti einnig embætti
sýslunefndarmanns í Seylu-
hreppi alla sína tíð í Glaumbæ.
Það var sr. Hallgrímur sem
stóð árið 1925 fyrir byggingu
þeirrar Glaumbæjarkirkju sem
við þekkjum í dag, eftir að
gamla timburkirkjan í
Glaumbæ brotnaði í óveðri
árið 1923.
Um sr. Hallgrím segir m.a. í
Skagfirzkum æviskrám: „...
allstór maður vexti, karlmenni
að burðum og allfrækinn
glímumaður á yngri árum.
Ruggustóllinn sem er staðsettur í Sparistofunni á loftinu
í Áshúsi. Það er ekki að sjá á honum að hann hafi lagt í
þennan leiðangur yfir Héraðsvötnin.
Sr. Hallgrímur kvæntist Sigríði Þorsteinsdóttur (1868-1921) árið 1895 og saman eignuðust þau tvær dætur,
Hrefnu sem lést aðeins 9 ára gömul, og Gunnlaugu Friðriku (1897-1978) sem fluttist til Noregs og giftist þar
manni að nafni Carsten Stang og eignaðist tvö börn, Georg og Sigríði Stang. Hér má sjá sr. Hallgrím, ásamt
barnabörnum sínum, í Noregi á heimili Stangfjölskyldunnar árið 1929.
MYNDIR OG MYNDAUPPLÝSINGAR FRÁ HÉRAÐSSKJALASAFNI SKAGFIRÐINGA
Allur var maðurinn hinn
gjörvilegasti. Hann var stór-
brotinn í lund og kappsfullur,
ef því var að skipta, og bar í
brjósti óvenju sterkan metnað
fyrir hönd lands síns og
þjóðar.“ Hann virðist hafa
verið vel lesinn og mikill
tungumálamaður, kunni
frönsku, latínu og var vel að
sér í forníslensku og miðlaði af
þekkingu sinni til ungra pilta
sem stóð hugur til náms.
Sr. Hallgrímur lét af em-
bætti árið 1935 eða eftir að
hafa verið prestur í Glaumbæ í
41 ár. Þetta samræmist vel
heimildum þess efnis að þeir
prestar sem hlotnast hefur
prestsembætti í Glaumbæ
virðast alla jafna hafa unað sér
vel þar. Það er talað um að á
árunum 1554-1849, eða yfir
300 ára tímabil, hafi enginn
prestur flust þaðan í burtu til
að þjóna öðru kalli. Hallgrímur
dvaldi síðustu árin í grennd
við Glaumbæ, á Marbæli og
síðast Hátúni, þar sem hann
lést þann 31. október árið
1944.
Eigur sr. Hallgríms virðast
hafa verið boðnar upp eftir
andlát hans og fóru í kjölfarið í
ýmsar áttir og komust nokkrir
hlutir með krókaleiðum aftur
heim í Glaumbæ. Þeir eru
fimm, safngripirnir sem eitt
sinn tilheyrðu sr. Hallgrími:
Brennivínsstaup úr gleri,
glasakústur/bursti, legubekk-
ur, ruggustóll og einkar
glæsilegur olíulampi. Gripina
má alla sjá í Glaumbæ, utan
ruggustólinn, sem prýðir
sparistofuna í Áshúsi. Staupið,
burstinn og legubekkurinn
hafa lengi verið í safninu en
ruggustóllinn og lampinn
komu árin 2015 og 2020.
Ruggustóllinn hefur lifað
tímana tvenna en Sigurður á
Kárastöðum keypti stólinn á
uppboðinu á eigum sr.
Hallgríms og ýtti honum á
undan sér yfir ís í Hegranes.
Stóllinn endaði að lokum í
Mosfellsbæ þaðan sem hann
kom á safnið. Lampinn var
sömuleiðis keyptir á upp-
boðinu en það var Haraldur B.
Stefánsson í Brautarholti sem
keypti hann á 46 kr. Sjálfsagt
hefur sr. Hallgrímur skrifað
ófáar ræður og bréf við birtuna
af þessum lampa. Lampinn var
gefinn safninu til minningar
um sr. Hallgrím sem skírði
Brautarholtsbræður: Hauk,
Stefán, Sigurð og Braga, sem
var síðasta barn sem hann
skírði, árið 1942, þá löngu
hættur prestskap.
Best er að enda þennan
pistil á orðum sr. Hallgríms
um Skagafjörðinn, sem hann
hafði svo mikla ást á, og eru
frekar viðeigandi nú á vor-
dögum (þó að vordagarnir
hafi verið heldur umhleyp-
ingasamir): „Um bjarta og
heita vornótt í Skagafirði,
finnst mér alltaf, að ég sjái inn
í sjálfa eilífðina.“
Heimild:
Einar Thorlacius. (1945, 1. janúar). Séra
Hallgrímur Thorlacius. Kirkjuritið, 11(1),
bls. 17-18. Sótt af: https://timarit.is/
Sögufélag Skagfirðinga. (1966). Skagfirzkar
æviskrár – Tímabilið 1890-1910 II.
Akureyri: Prentverk Odds Björnssonar
H.F. Bls. 99-100.
Sigríður Sigurðardóttir. (2011). Smárit
Byggðasafns Skagfirðinga VIII: Glaumbær
- Kirkja og staður (2. útg.). Byggðasafn
Skagfirðinga.
Lampinn stendur á skrifborðinu í Suðurstofu, hugsanlega
skrifaði sr. Hallgrímur einhvern tímann bréf einmitt í
Suðurstofunni við ljósið af þessum lampa.
Legubekkurinn er til sýnis í Bláustofu.
13/2022 9