Ský - 01.10.2001, Blaðsíða 51

fólki. Annars vegar aðstæöur sem útheimta að fólk sé fáklætt og
líkamlegt ástand mjög sýnilegt, eins og á sundstöðum og líkams-
ræktarstöðvum. Hins vegar að fara á staði þar sem samdráttur fólks
eða makaleit fer fram, eins og á dansstöðum. Það þriðja, sem áður
var nefnt, er að fara í fataverslanir.
I Danmörku hefur undanfarið orðið mikil vakning og góð umræða
skapast um mál offeitra. Dönsk heilbrigðisyfirvöld sýna feitum
mikinn áhuga og styrkja óvinnufæra feita Dani með því að setja þá
fyrr á eftirlaun. íslenskir offitusjúklingar geta sótt um örorkubætur
uppfylli viðkomandi ákveðna staðla Tryggingastofnunar ríkisins sem
lúta að líkamlegum og andlegum fylgikvillum offitu.
Þröngir stólar
Örn Petersen, einn eiganda dönsku ferðaskrifstofunnar Island
Adventures, á í samvinnu við danska lýðháskóla sem bjóða upp á
vikunámskeið fyrir offeita. „Danska sjónvarpið gerði fjóra sjónvarps-
þætti um námskeiðin og þá fyrst rann upp Ijós fyrir dönskum
almenningi að vandamálið væri raunverulega til staðar og fólk fór að
líta í kringum sig eftir hinum feitu. Offitusjúklingarnir sjást nefnilega
ekki á götunum, þeir loka sig inni. Af þeim sökum hefur vandinn líka
verið lokaður inni. Það er nefnilega alltaf verið að hugsa um að gera
hitt og þetta fyrir hjólastólafólkið meðan hinir feitu gleymast alveg.“
Á námskeiðunum dvelja offitusjúklingarí vikutlma á heimavist lýð-
háskóla þar sem bæði andlegum og líkamlegum heilsubresti er
sinnt. Markmiðið er að vinna bug á minnimáttar- og innilokunar-
kennd með því að hvetja hina feitu til að fara á meðal fólks og út í
samfélagið, en forsendan fyrir því að takast á við offituvandann er
að öðlast sjálfstraust og trú á eigin getu. Það er skemmst frá því að
segja að námskeiðin yfirfylltust og nú bjóða tveir skólar þessi nám-
skeið og biðlistar eru langir. Á námskeiðinu er meðal annars boðið
upp á einn súkkulaðimola með morgunmatnum, en þeir sem þiggja
molann þurfa að borga fyrir hann með 15 km göngu. Námskeiðin
enda svo á sameiginlegri ferð til íslands þar sem farið verður með
fólkið í sund og gönguferðir, á hestbak, dvalið á Heilsustofnun NLFÍ
I Hveragerði og áhugaverðir ferðamannastaðir skoðaðir. Ferðin er
unnin I samvinnu við Reykjavík Spa City. Að sögn Arnar er meiri hátt-
ar upplifun fyrir hina feitu að fara til útlanda þvl fæstir þeirra fljúga
vegna þrengsla I flugvélum. Ekki ýtir það heldur undir ferðalög að
þeir neyðast til að kaupa tvö eða þrjú flugsæti. Bandarísk flugfélög
selja flugsæti eftir þremur stærðar- og verðflokkum þar sem rass-
stærð feita farþegans er höfð til hliðsjónar. í flugvélum Flugleiða eru
sætin breiðust á Saga Class-rýminu eða 50-54,5 cm. Sæti á al-
mennu farrými eru hins vegar ekki nema 42 cm. Feitir farþegar sem
ekki komast fyrir I þeim sætum verða að kaupa sér farmiða á Saga
Class eða aukasæti á almennu farrými sem kostar þá 75 prósent
af fullu fargjaldi. „Ef viðkomandi ferðast á tilboðsgjaldi er aukasætið
selt á fullu verði, en það er þó oftar ódýrara en að kaupa miða á
Saga Class eða fullu verði," segir Guðjón Arngrímsson, upplýsinga-
fulltrúi Flugleiða. Hann segir alltaf berast kvartanir af og til frá
samferðafólki feitra farþega, en Flugleiðir, líkt og önnur flugfélög,
greiði ekki bæturtil þeirra sem sitja hjá offeitum.
Boeing 757-200 flugvélar, án farms, farþega og eldsneytis, vega
um 60 tonn. Hámarksþyngd þeirra er rúm 113 tonn og burðargetan
um 53 tonn. Farþegar I fullri vél vega um 16 tonn. Það gefur okkur
að meðalþyngd farþega í áætlunarflugi er 84 kíló með handfarangri,
sem má vera sex kíló, eða aðeins 78 kíló. Mjög feitt fólk er oftast
látið sitja framarlega I bæði flugfarrýmum og rútum, svo það þurfi
ekki að troðast inn þröngan ganginn og nuddast utan I aðra farþega.
Feitir geta ekki sett niður matarbakkann um borð I flugvélum, til
þess er allt of þröngt. Kannski eins gott líka að fasta fyrir flug þar
sem salerni flugvéla er ekki nema hálfur fermetri og feitum er mjög
erfitt að athafna sig þar innan dyra.
Óæskilegir vinnukraftar
Auk þess að eiga erfiðara með að eignast vini og maka, vera ósýni-
legur sem persóna og geta ekki notið eðlilegs lífs eins og fullfrísk
manneskja vegna offitu, vilja fæst fyrirtæki hafa feita starfsmenn á
sínum snærum. Feita fólkið verður fyrir miklum fordómum á vinnu-
markaði, er ekki álitið gjaldgengir starfskraftar, þykir hafa slæm
áhrif á ásýnd fyrirtækisins út á við og óhæft að takast á við verkefni
sökum minnimáttarkenndar og lélegs sjálfstrausts.
Hugrún Jóhannesdóttir, forstöðumaður hjá Vinnumiðlun höfuð-
borgarinnar, segir ekkert vafamál að miklir fordómar ríki gagnvart
holdafari. Um leið og fólk sé komið aðeins út fyrir normið hafi það
mikil áhrif og offita sé sérstakt og stundum óleysanlegt vandamál
þegar kemur að atvinnuráðningum. „Fordómar geta gert það að
verkum að feitt fólk er álitið hömlulaust, viljalaust og laust við allan
sjálfsaga. Ég tel ekkert samhengi á milli holdafars og vinnuframlags
nema I sérstökum tilfellum þar sem vinnan byggist á tiltekinni líkam-
legri getu.“
Þess má geta að rannsóknir hafa sýnt að feitt fólk giftist sjaldnar
og hefur ekki að sama lífi að hverfa og þeir sem eiga maka eða
fjölskyldu. Því er það oftar en ekki tilbúið til að vinna lengri vinnudag,
er stundvlst, áreiðanlegt og vill standa sig.
Katrín S. Óladóttir, ráðningastjóri hjá PriceWaterhouseCoopers,
segir staðreynd að auðveldara sé að fá vinnu ef líkamlegt atgervi er
gott. „í sumum þjónustustörfum er beinlínis æskilegt að ráða grannt
fólk, eins og I tlskuverslunum þar sem tískufatnaður klæðir grannt
fólk miklu betur. Þannig gera sumir atvinnurekendur hreinlega kröfu
um ungt og grannt fólk. En auðvitað fer það eftir starfinu hvort feitt
fólk hentar. Við vissar kringumstæður, eins og I afgreiðslu á hóteli,
þar sem líkamleg hreyfing er talsverð, er það bæði verra fyrir
atvinnurekandann og þann feita að taka vinnuna, vegna hinnar
takmörkuðu hreyfigetu hins feita sem á I erfiðleikum með að beygja
sig, er móður og jafnvel heilsutæpari en grannur starfsmaður.
Atvinnurekendur þurfa náttúrlega líka að hugsa um hvort feita
manneskjan sé komin yfir hættumörk heilsufarslega séð þvl ef
líkamlegt atgervi er orðið lélegt geta veikindadagar orðið margir."
Hugrún segist ekki hafa orðið vör við að feitt fólk sé að jafnaði
lakara starfsfólk en þeir sem grannir eru. „Persónulega finnst mér
til dæmis mun neikvæðara að starfsfólk reyki með öllum þeim sóða-
skap, tlmaþjófnaði og heilsuleysi sem því fylgir. Ég veit dæmi þess
að fólk hefur farið I vinnuviðtal og fengið það framan I sig að vera of
feitt. Við heyrum að konum sé sagt upp I móttökum, eða þær færð-
ar til innanhúss, vegna þess að þær eru of þungar og ekki á réttum
aldri til að vera andlit fyrirtækisins. Síðan er Ijóshærð, ung skutla
ráðin I staðinn. Ég þekki dæmi um of þunga konu með doktorspróf
sem gekk mjög illa að fá vinnu. Hennar tilfinning var sú að vandræð-
in I atvinnuleitinni hefðu með holdafar hennar að gera en ekki hæfni
eða getu. Ég held að hún hafi haft rétt fyrir sér. Það liggur I loftinu
að feitt fólk er talið óæskilegt I ákveðin störf og þetta er sérstaklega
erfitt ástand fyrir konur." Hún segir útlit skipta máli þegar kemur að
því að ráða fólk I vinnu sem og I samfélaginu almennt. „Offita er því
afskaplega viðkvæmt mál og erfitt sálarlega fyrir hinn feita. Sjálfs-
myndin er viðkvæm og sjálfsmynd kvenna virðist oft miklu tengdari
holdafari en karla. Sjálfsmynd karla virðist samkvæmt rannsóknum
meira tengdari öðru, eins og til dæmis stöðu eða eignum."
í lokaverkefni Hugrúnar kom fram að feitir vinna oft langan vinnu-
dag. Vinnan hefur enda ótvlræða kosti fyrir þann feita. Hún fyllir upp
I tímann og býður upp á hlutverk I lífinu. Vinnustaðir eru ekki heldur
hefðbundinn vettvangur makaleitar eða pörunar og I fæstum tilfell-
um er þess krafist að fólk gangi um fáklætt á vinnustað. Að þurfa
að vinna er líka hin fullkomna afsökun fyrir að komast ekki á manna-
mót. En gallarnir eru einnig margir. Mikilli vinnu fylgir aukin streita
og álag sem svo leiðir beint til óreglulegs mataræðis, ofáts og
þyngdaraukningar.
ÓSÝNILEGA FÓLKIÐ SKÝ 49