Verzlunartíðindi - 01.02.1995, Blaðsíða 27

EDINBORGARVERSLUN
Stórbygging Edinborgarverslunar var fullgerð 1925. Arkitekt hússins var Einar Erlendsson og var það nýjung að greipa nafn
verslunarinnar í steinsteypuna.
háðir einum kaupmanni og urðu
því að sæta afarkostum í verðlagi.
Þeir fáu sem höfðu bolmagn til að
kaupa vörur með peningum fengu
hins vegar miklu betri kjör. Því var
jafnvel haldið fram að munurinn
væri 25-30 prósent. Asgeir Sigurðs-
son sem hafði vanist allt annars
konar verslunarháttum í Skotlandi
ákvað að breyta þessu er hann hóf
verslunarrekstur í Reykjavík. Vafa-
laust hefur hann ekki gert sér grein
fyrir því í upphafi að með þeirri
ákvörðun var hann að skrifa nýjan
kapítula í íslandssöguna. Látum
Sigurbjörn Þorkelsson, síðar kaup-
mann í versluninni Vísi, hafa orðið
en hann var pakkhúsmaður Edin-
borgarverslunarinnar.
"Verkamenn, sem áður höfðu
orðið að taka út vörur út á alla
vinnu sína við uppskipun eða
útskipun og það með uppsprengdu
verði, fengu nú vinnulaun sín
greidd í hreinni mynt hjá Verslun-
inni Edinborg. Mikil hafði undrun
karlanna orðið þegar þeir í fyrsta
sinn fengu útborgaða alla vinnuna
sama kvöldið og þeir höfðu verið
að skipa upp og verslunin þó orðin
full af vörum. "Hvað eigum við að
gera við peninga?" spurðu þeir.
"Við getum eins átt þá inni og tekið
svo út á þá seinna, ekkert liggur á."
En kaupmaðurinn Asgeir Sigurðs-
son sat við sinn keip. Hann sagði
að þeir gætu eins verslað við sig
fyrir peningana ef hann hefði jafn
ódýrar vörur og aðrir að bjóða. Og
svo varð raunin á og verslunin
jókst og dafnaði."
Þess skal getið að Edinborgar-
verslun greiddi út peninga í skíra-
gulli, bæði vinnulaun og greiðslur
fyrir íslenskar afurðir. Voru það
sterlingspund og tíu shillinga pen-
ingar sem fluttir voru inn í 100
punda kútum. Yfir dyrum Edin-
borgar voru letruð einkunnarorð
hennar: Lítill ágóði - fljót skil.
Hugmyndin var sú að peningarnir
ættu að vera fljótari í snúningum
en áður, helst umsetjast oft á ári.
Og það átti aftur að gera það
mögulegt að selja ódýrar en ella og
sæta betri innkaupum. Viðskipta-
vinurinn kom ekki í Edinborg til að
"taka út" og "leggja inn" - hann
kom til þess að kaupa og selja. Það
var nýjungin. Og Edinborg óx og
dafnaði á undra skjótum tíma. Eftir
fá ár varð hún ein stærsta verslun
Reykjavíkur og þetta hafði þá
þýðingu að vöruskiptaverslunin
lagðist af í höfuðstaðnum að mestu
leyti. Aðrar verslanir urðu hvort
sem þeim var ljúft eða leitt, að sigla
í kjölfar Edinborgarverslunar. Árið
1908 heyrði slík verslun nær algjör-
lega sögunni til í Reykjavík, en þá
var gamla láns- og vöruskiptaversl-
unin enn í miklum blóma og raun-
ar ríkjandi á flestum verslunar-
stöðum úti á landi.
KURTEISIVIÐ KÚNNANN
Annað fylgdi líka í kjölfarið. Eitt
af þeim nýmælum sem Edinborg
flutti inn í landið með sér var
kurteisi við afgreiðslu og var þetta í
rauninni bein afleiðing af hinum
breytta verslunarhætti. Skulda-
verslunin hafði oft haft í för með
sér undirlægjuskap viðskiptavina
og að sama skapi hroka afgreiðslu-
manna. Þetta breyttist með pen-
ingaviðskiptunum þegar fólk var
ekki lengur bundið við eina verslun
heldur gat farið með peninga sína
og keypt hvar sem var. Þetta þykir
svo sjálfsagt nú til dags að fáum
kemur til hugar að þetta hafi
nokkru sinni verið öðru vísi. En
VERZLUNARTÍÐINDI 27