Bókasafnið - 01.01.2000, Blaðsíða 73

aldrei komið til íslands, og ég fékk það á tilfinninguna að til þess
skorti hann ákveðið hugrekki,
Ég fékk bókina lánaða og við lestur hennar skildi ég allt í einu
hvemig afkomendumir, sem ég hafði hitt, höfðu fengið tilfinningar til
„gamla landsins" í arf frá fyrri kynslóðum. Ég varð svo djúpt snortin
að ég gerði nokkuð sem ég minnist ekki að hafa gert áður; um
leið og ég lauk við að lesa bókina (og hafði ómæld skólaverkefni
fyrirliggjandi) las ég hana aftur án þess að láta nokkuð annað trufla
mig. Þannig eyddi ég tveimur sólarhringum í það eina verkefni að
lesa og lifa mig inn í hugarheim þeirra sem fyrir hundrað árum
yfirgáfu landið, Ijölskyldu, vini og stundum böm til þess að setjast
að í óravíðáttum Ameríku.
Sögulegar skáldsögur hafa alltaf heillað mig, ekki síst vegna
þess að stundum er hægt að rannsaka í leiðinni hve trúverðugar
þær eru. í sögunni um Ólaf fiólín er svo skemmtilega farið með
heimildir að maður fær á tilfinninguna að svona og einmitt svona
hafi fjölskyldan frá Seyru komist til Ameríku. Ótal smáatriðum er
skotið inn s,s. um upphaf vinsælda Vínartertunnar vestanhafs,
hverníg tilviljanir leiddu til þess að mögulegt var að stofna
nýlenduna Nýja-ísland og áhersluna á að koma upp skóla strax í
upphafi, Þetta eru sagnir sem flestir upplýstir Vestur-íslendingar
þekkja að einhverju leyti.
Eftir að Böðvar Guðmundsson skrifaði bókina var eins og stífla
hefði brostið. Umræðan um vesturferðir hefur ekki verið jafnlífleg
og núna síðan um síðustu aldamót. Þar sem ég bý eiga flestir
ættingja vestanhafs og maður kemst ekki hjá því að heyra
frásagnir um svipuð örlög og Böðvar lýsir. Það var t.d. ekki fátftt að
eitt eða fleiri böm yrði að skilja eftir hjá ættingjum á íslandi eins og
Ólafur og Sæunn þurfa að gera í sögunni.
Ég eyði ekki orðum að því að segja frá söguþræði frekar, þar
sem ég er viss um að lesendur Bókasafnsins eru vel kunnugir
bókinni, en vil bara að lokum nefna að ég man að mfn fyrstu
viðbrögð eftir lesturinn voru: Þessa bók verður að þýða yfir á
ensku. Því miður er það ekM ennþá orðið að veruleika en verður
vonandi fljótlega, því ef einhver listviðburður getur tengt saman
„Gamla landið" og það fyrir vestan eru það bækur Böðvars um
fjölskylduna frá Seyru,
Þórður Vilhjálmsson
Dagur B. Eggertsson: Steingrímur Her-
mannsson. Ævisaga. Reykjavík: Vaka-
Helgafeii, 1998-99. 2 b.
Út eru komin tvö bindi af ævisögu Stein-
gríms Hermannssonar rituð af Degi B,
Eggertssyni. Steingrimur er þekktur og
umdeildur stjórnmálamaður sem talar af
djúpri þekkingu um fsland og íslenskt þjóðfélag og tengsl þess við
nágrannaþjóðir og alþjóðasamtök. Hér segir maður frá sem ólst
upp á nægtaheimili í kreppunni á fjórða áratugnum þegar þröngt
var í búi hjá almenningi á íslandi. Bemska Steingríms hefur verið
mjög viðburðarik og hann virðist hafa alist upp við mik'ð eftirlæti.
Hermann Jónasson, faðir Steingríms, varð forsætisráðherra árið
1934 þegar stjóm hinna vinnandi stétta var mynduð. Fjölskyldan
fluttist þá í Ráðherrabústaðinn við Tjarnargötu og þar lifði Stein-
grímur sín bemsku- og unglingsár. Þangað mátti hann bjóða
félögum sínum og húsið allt var þeirra leikvöllur. Það var ekki fyrr
en þeir voru komnir inn í klæðaskáp innan um kvöldkjóla frúarinnar
að hastað var á þá. Hinn 9. maf 1940 var Steingrímur, þá
tæplega tólf ára, með föður sínum austur á Laugaivatni að fylgjast
með skotæfingum lögreglunnar og drengurinn fékk einnig að
reyna skotfimi sína. Seint um kvöldið eftir dularfullt símtal þurfti
Hermann að fara til Reykavikur í flýti. Þrátt fýrir það gaf hann sér
tfma til að láta bilstjóra sinn nema staðar undir Ingólfsflalli til að leyfa
Steingrími að skjóta á gæs, Sýnir þetta glöggt hve mikið Hermann
vildi láta eftir syni sínum því að varla hefur Islenskur forsætis-
ráðherra í annan tíma haft brýnni erindum að sinna þar sem hann
var að fara til Reykjavíkur til að taka á móti hemámsliði Breta. Það
vekur furðu að slíkt eftiriæti skyldi ekki spilla framtíð drengsins. En
honum var ætíð treyst og faðir hans innrætti honum keppnisskap
enda sjálfur íþróttamaður. Mjög ungur lenti Steingrímur í áflogum
við strák og kom heim grátandi með blóðnasir. Þá spurði
Hermann: „Komstu höggi á hann?". „Já," svaraði drengurinn.
„Fékk hann blóðnasir?" Aftur játaði drengurinn. „Þá ætti þetta nú
að vera í lagi." sagði Hermann.
Snemma kom fram forystueðli hjá Steingrími. Hann var foringi
Röskra drengja og þegar í menntaskóla kom var hann kosinn
Inspector scholae. Eftir stúdentsprófið lá leiðin til Bandaríkjanna
þar sem hann nam rafmagnsverkfræði. Að námi loknu var hann
ráðinn framkvæmdastjóri Rannsóknaráðs ríkisins og hefur þar
ugglaust notið föður síns. Varia hefði hver sem var verið ráðinn til
slíks starfs nýkominn úr námi. Síjómmálaþátttaka Steingríms hófst
með því að hann var kosinn formaður Félags ungra framsóknar-
manna árið 1962. Eftir það dróst hann jafnt og þétt inn í stjóm-
málin, varð varaþingmaður Vestfjarðakjördæmis 1967-1971 en
þá hlaut hann kosningu sem fastur þingmaður. Ráðherra var hann
frá 1978-1991 Þar af tæp sjö ár forsætisráðherra.
Söguritari getur þess í formála fyrsta bindis að ævisaga Stein-
gríms Hermannssonar eigi ekki að verða einhliða hetjusaga í ætt
við konunga-, biskupa- eða hefðbundnar ævisögur íslenskra
stjómmálamanna. Steingrímur segir sögu sína án þess að víkja
sér undan því sem talist getur viðkvæmt, hvort sem það snertir
stjórnmál eða einkalíf. Greint er allnákvæmlega frá róstusömu
hjónabandi Steingríms og fyrri konu hans, skilnaði þeirra og deilum
sem á eftir fylgdu um forræði barna þeirra. í sögunni, einkum þó I
Bókasafnib 24, árg. 2000
71