Heima er bezt - 01.03.2002, Page 40

Alftafjörður. Yst til vinstri Austurhorn með Hvalnes- og Þvottárskriðum.
Starmýri og Lónsheiði fyrir miðri mynd. Kjölfjall og Brimilsnes til hœgri.
Þar segir:
„Forfeður Guðmundar hafa búið á Melrakkanesi um
nokkurra kynslóða tímabil, og hafa örnefni geymst vel í
minni ættarinnar.“- „Þau munnmæli eru alkunn þar í
sveit, að Ingólfur Arnarson dveldi sinn fyrsta vetur á
Melrakkanesi, þegar hann fór fyrst að leita íslands, og er
mælt að vetursetu hefði hann suðvestan á nesinu. Þetta
kemur heim við það sem um könnunarferð Ingólfs segir
frá í Landnámu, að hann dveldi einn vetur í Álftafirði
hinum syðra, og gæti þá Hamarsfjörður hafa heitið upp-
haflega Álftaljörður hinn ytri.“
Þetta fellur vel að því áliti Stefáns Einarssonar sem
áður var minnst á, að Brand-Önundur hefði sennilega
búið á Melrakkanesi.
Augljóslega hafa verið allmiklar siglingar til Álfta-
fjarðar syðri á landnámstímanum og alllengi eftir það. Til
eru ömefni við fjörðinn, sem líklegt er að séu frá þeim
tíma. Fyrst má nefna Skipasker og Skipaskerstanga litlu
austar en Ósnes. Skerið er alllangt, iágt og vaxið gróðri.
Sker og tangi til samans mynda skjólgóða vík vestan við
Skerið. Austan Starmýrar eru Starmýrarteigar, austan við
þá gengur tangi út í fjörðinn sem heitir Skipsnes. Innan
við nesið er Starmýrarmöl. Vestur á engjaflesjunum er
sérkennileg klettaborg kölluð Malvíkurhöfði. Fornt nafn
hans er „Mölvíkurhöfði." (Fornbréfasafn). Nokkru norð-
ar er svo Leiruvogur og Þangbrandsbryggja. Sunnan þess
kletts er Krossvík. (Sjá kort).
Knarrarsund sem áður er minnst á, er milli Úlfseyjar
og Hvaleyjar, og er sú leið sem farin var á minni bátum,
milli Djúpavogs, Hamars og Álftafjarða, um Djúpasund.
Leið þessi var þröng, full af blindskerjum og því vandröt-
uð. Enginn vafi er á að nafngiftin „Knararsund,“ er kom-
in frá siglingum landnámsmanna. í bókinni Djúpivogur
400 ár við voginn, skrifar Birgir Thor-
lacíus um örnefni á Búlandsnesi. Þar
segir Birgir ma.:
„Krosshóll er á Hörganesi hjá
Bransvogi (eða Þangbrandsvogi).“
Þarna er Birgir auðsjáanlega með
frásagnir Njálssögu í huga, en þar seg-
ir ma. um ferðir Þangbrands:
„...Hjalti fór útan um sumarit ok
Gissurr hvíti. En skip Þangbrands
braut austur við Búlandsnes, ok hét
skipit Vísundr.“
Nokkurra missagna gætir í Kristni
sögu og Njáls sögu um það hvort að
Þangbrandur fari af landi brott 998
eða 999. Samkv. útreikningum Tíma-
tals, hefur það verið síðsumars árið
999 og þar eru einnig taldar fram allar
líkur fyrir að Þangbrandur hafi gist
tvo vetur á Þvottá. Þegar Þangbrandur
hefur orðið fyrir því óhappi að bijóta
skip sitt, verður hann að koma því til
hafnar við fasta landið. Menn hafa því
getið þess til að það hafi verið þar sem síðan heiti
„Brandsvogur.“
Eftir þetta óhapp hans við Búlandsnes hættir Þangbrand-
ur við heimferð til Noregs í það sinn. Þess í stað fer hann
samkvæmt Njáls sögu, vestur um sveitir allt vestur á Barða-
strönd, til Gests Oddleifssonar í Haga, og síðan það sama
sumar aftur austur um sveitir til Bergþórshvols og gisti þar:
„Þá reið hann austr í Álftafjörð til móts við Síðu-Hall.
Hann lét bæta skip sitt, og kölluðu heiðnir menn þat Járn-
meis. Á því skipi fór Þangbrandr útan ok Guðleifr með
honum.“
í þessum þætti um ferðir Þangbrands eru komin fram
þrjú örnefni sem gætu verið tengd ferðum Þangbrands,
og eru öll nálægt þeim stöðum þar sem hann hafði við-
komu, en það eru Krossanes, Krossvík og Krosshóll.
Ekki er ólíklegt að þar hafi Þangbrandur reyst kross, og
þar með helgað guði staðinn, til mótvægis við hörgar,
(blótstað) heiðinna manna, sem þar hafi verið fyrir.
í Kristnisögu segir að Þangbrandur hrekist vestur með
landi og taki land í Hítará. Þar taki skip hans út og brotni
en verið bætt aftur. Sú frásögn er sögð komin úr Hauks-
bók, rituð af Styrmi fróða.
Útfjarðarmegin Álftaíjarðar, fyrir innan Óseyjar, er
hólmi nefndur Skipmannahólmi. Hann var áður umflot-
inn, en er fyrir löngu á þurru landi eða réttara sagt æg-
issandi. Líklega er nafnið dregið af róðrarskipum. Sr. Jón
Bergsson skrifar um hvað fjörðurinn grynnist ört og tekur
dæmi:
„Líklega er Skipmannahólmi nú á þurru hvar líklega
fyrrmeir hefur verið skipauppsátur og alldjúpt við.“
Hann tekur annað dæmi:
„Ei þarf heldur lengra að rekja en til þeirrar tíðar á
hvörri elstu menn nú eru uppi að Þvottáreyjar, einkum
132 Heima er bezt