Heima er bezt - 01.02.2009, Síða 25

Örnólfur
Thorlacius
Frumuminni
eða sálarflakk?
Fyrir skemmstu sá ég fræðslu-
þátt í sjónvarpi frá Discovery
World, „Transplanting Memo
ries“, Minnisígræðsla. Þar voru rakin
ýmis tilvik sem bentu til þess að
sá sem tæki við líffæri úr öðrum,
svo sem hjarta, og lungum eða
lifur, fengi fleira frá gjafanum en
líffærið eitt.
Ung stúlka, Debbie Delgado-
Vega, fékk lifur sem bjargaði lífí
hennar. Eftir aðgerðina varð hún
sólgin í mat sem hún hafði aldrei
fyrr litið við. Þar við bættist að
hún fór að stunda austurlenskar
bardagaíþróttir („kickboxing“, tai-
chi eða tai-boo) sem hún hafði áður
vart vitað að væru til. Hún fann
líka fyrir einhverjum óhugnaði er
varðaði skotvopn. Reglur leyfa ekki
að menn fái að vita úr hverjum þeir
fá líffæri, en ungfrú Delgado-Vega linnti ekki látum fyrr en
hún komst í samband við ættingja fyrri eiganda lifrarinnar.
Hann reyndist hafa verið ungur svertingi og hafði fyrirfarið
sér með skammbyssuskoti i höfuðið. Nýr matarsmekkur og
áhugi á bardagaíþróttum átti líka við um hann.
Þá er nefndur til sögu hjartaþegi, Claire Sylvia. Hið fyrsta
sem hún mælti þegar hún vaknaði eftir ígræðsluna var: „I'd
die for a beer right now“ - nú dauðlangar mig í bjór. Auk
þess uppgötvaði hún nýjan uppáhaldsmat, kjúklingamola
- „chicken nuggets“. Hún sagðist fínna fyrir „ungæðislegu
eðli innra með sér“ (youthful presence within me) og ungur
maður, sem hét Tim og vitraðist henni í draumi, kyssti
hana.
Claire Sylvia hafði með hjálp sálfræðings upp á
hjartagjafanum. Hann reyndist hafa verið ungur piltur sem
fórst í bifhjólsslysi rétt eftir að hann hafði keypt „chicken
nuggets“. Og ofan á annað hét hann Tim!
Átta ára stúlka fékk martröð eftir að grætt var í hana hjarta
úr tíu ára dreng sem hafði verið myrtur en morðinginn var
ófundinn. Af lýsingu stúlkunnar á draumförum sínum tókst
lögreglu að hafa upp á honum.
Catherine Beckham fann fyrir breyttum hugsunum
eftir hjartaígræðslu. Læknar vildu
rekja breytingarnar til álags vegna
aðgerðarinnar eða aukaverkana á
lyíjum sem hún tók eins og aðrir
líffærisþegar til að halda í skeíjum
ónæmisviðbrögðum sem annars
myndu hafna aðskotalíffærinu.
Hún var ekki sátt við þetta og tíu
árum síðar komst hún í samband við
fjölskyldu hjartagjafans, pilts sem
fórst ellefu ára í bílslysi á leið yfír
götu. Við það varð hún svo sátt við
hjartað og tilveruna að hún hætti
að taka ónæmisbælilyfin. Læknar
reyndu að telja hana af því og töldu
ólíklegt að hún myndi lifa lengur en
viku án lyfjanna. Þegar síðast fréttist
var fr. Beckham hin sprækasta eftir
ár án þeirra.
Fleiri furðuleg dæmi eru tilgreind
í sjónvarpsþættinum en þetta verður
látið nægja. Engin fullnægjandi skýring er fengin á þessum
íyrirbærum. Sumir læknar og líffræðingar tengja þau illa
skilgreindu „frumuminni“, en spíritistar telja að hluti af sál
hins framliðna hafí fylgt ígræddum parti hans yfír í nýjan
jarðneskan líkama.
Til athugunar
Mikill hörgull er á líflfæmm úr mönnum og menn hafa hugleitt
að kynbæta sérstaka stofna dýra sem líffæragjafa. Einkum
þykja svín vænleg til þessara nota, og með lyljameðferð
og erfðatækni gera menn sér vonir um að hægt verði að
sneiða hjá mörgum af þeim tálmum sem ónæmiskerfið
setur gegn igræðslu svínavefja í menn.
Ef það sem hér er skráð fæst staðfest má búast við ýmsum
óvænlum uppákomum þegar svínshjörtu fara að dæla blóði
um æðar manna.
Heimildir
Discovery World 2008. Transplanting Memories. Frœösiuþáttur sóttur í
Fjölvarp.
Örnólfur Thorlacius 2006. Viltu apahjarta eða svínsnýra? Örnólfsbók 344-
347. '
Heima er bezt 73