Heima er bezt - 01.02.2009, Side 37

Hann fór allra sinna ferða á hesti, enda
lélegur til gangs, stinghaltur og þungur
á sér. Dráttarhestamir þurftu og vísir að
vera - ekki síst um sláttinn - því að þeir
drógu sláttuvélina og rakstrarvélina og
vom notaðir við samantekt á heyi til hlöðu
eða í galta.
A Stóra-Osi var starfsamt fólk og þar
átti letin sér ekki formælendur. Staðurinn
var nánast eins og samgöngumiðstöð þess
tíma, enda á krossgötum umferðar. Þar
var mikill gestagangur og þar var öllum
vinsamlega tekið og mörgum greiði gerður.
Utar við ijörðinn er verslunarstaðurinn
Hvammstangi. Nafiiið er dregið af
hvömmum í íjallinu ofan staðarins.
Þar vom að auki fimm bæir kenndir
við „hvamm“: Syðri-, Kirkju-, Kot-,
Græni- og Helguhvammur. Það var nánast
regla að bændur í verslunarferðum til
Hvammstanga, framan úr Miðfirði og
Miðfjarðardölum og jafhvel víðar að,
komu við á Stóra-Osi. Margir þurftu
að ræða við Friðrik hreppstjóra sem
var nánast sjálfsáinn sveitarhöfðingi,
yfirbragðsmikill og höfðinglegur, og þiggja
af honum ráð. Aðrir ekki til annars en
rabba við heimilisfólkið, einkum við þá
bræður, Jón og Eggert, sem lágu sjaldnast
á skoðunum sínum og voru orðfimir og
hnyttnir í svörum. Heyrði ég oft - og heyri
enn - meðal þeirra sem muna þá - vitnað
til mælsku þeirra og orðafars þótt nú séu
þeir fyrir margt löngu fallnir í valinn.
Sjálfum þótti mér tal þeirra forvitnilegt og
hafði gaman af að heyra þá bræður tvinna
saman orð í sérstæðar og eftirminnilegar
setningar, tvíræðar og stundum grófar,
þótt tilefhið hafi sjaldnast verið stórbrotið,
heldur var þetta oftast liður í húmor þeirra
og gamansemi.
Þeir bræður virtust þó ekki sérlega
samrýndir, unnu oftast hvor í sínu lagi, en
gættu þess að verk þeirra og viðfangsefni
skömðust ekki þegar svo bar undir; þurftu
nánast lítið að talast við um dagleg verk
og viðfangsefhi; þeir voru afskiptalitlir
hvor í annars garð; gat þó komið fyrir
að eilitlar snurður hlypu á þráðinn í
samskiptum þeirra. Eggert var mun
meira utan heimilis en Jón. Hann var
natinn við skepnur, sér í lagi hesta og
kýr, ef eitthvað bjátaði á, og þótti glöggur
með afbrigðum, enda sóttu bændur að
honum ráð. Hann var sá eini í sveitinni
um þær mundir - það ég vissi - sem gelti
Kona Friðriks Arnbjörnssonar,
Ingibjörg Þorvaldsdóttir húsmóðir,
prests á Melstað, Bjarnarsonar.
stóðhesta, sem að jafnaði vom ungir folar,
en það var erfitt verk og vandasamt við
aðstæður þess tíma. Eggert var ef til vill
meiri félagsmálavera en hinn málskrúðugi
bróðir hans. Yndi hans vom hestar og
hestamennska, en - eins og allir vita sem
að henni hænast - örvar hestamennskan
til félagslegra samskipta. Theódór bróðir
þeirra var hrossaræktarráðunautur á
vegum Búnaðarfélags Islands. Hann bjó
í Reykjavík og var ffásagnamaður góður.
Frá honum er komin bókin Sagnaþættir
úr Húnaþingi, útg. Reykjavík 1941.
Sigurlaug systir þeirra bræðra sá
að mestu eða alveg um eldhúsverkin á
systkinabúinu. Hún þótti ekki smáfríð
kona, en mér fannst hún fríkka því meir og
betur sem ég kynntist henni, enda laðaðist
ég að henni því að hún var góðgjöm og
nærgætin og notaleg í orðum, a.m.k. við
mig, skilningsrík og hreinskilin ef eitthvað
bar í milli og átti létt um spaugið.
Hólmfríður systir Sigurlaugar var
annarrar gerðar. Að vísu kynntist ég henni
nánast ekkert, enda var hún lítið heima
á Osi þetta sumar, en mun ef til vill hafa
starfað eitthvað við umönnun sjúkra í
tengslum við héraðslækni. Hún var lærð
Ijósmóðir, en löngu hætt þeim störfum.
Fríðleikskona þótti hún og var jafnan vel
til höfð. Eg man hana sérstaklega þegar
töðugjöldin vom haldin þetta sumar. Þá
safnaðist heimilisfólkið saman af báðum
búum í betri stofunni, drakk súkkulaði með
þeyttum ijóma við dúkað borð og gæddi
sér á pönnukökum, kleinum, tertum og
kreinkexi. Þröng var á þingi í stofunni,
rétt svo að allir kæmust fyrir, og það var
nánast hátíðleikablær blær yfir athöfniimi.
Hólmfríður sat við borðsendann vinstra
rnegin og hreppstjórahjónin andspænis.
Hún var mjög virðuleg og svipmikil og
klædd svokölluðum upphlut og með
ákaflega fallegt slifsi eða þverslaufu
sem mér varð starsýnt á. Mér fannst hún,
svona óbeint, stjóma þessari eftirminnilegu
athöfn.
Kynslóðamunur í aldri var á fólkinu á
systkinabúinu og á búi hreppstjórahjónanna
en þar sáu böm þeirra um bústörfin
utanhúss. Við heyskapinn á flestum bæjum
var nánast eingöngu notast við orfið og
ljáinn og hrífuna. Vélræn amboð, svo
sem hestasláttuvélar og rakstrarvélar, vom
að vísu komin til sögunnar á Stóra-Osi
og víðar, en þau gengu fyrir vöðvaafli
dráttarhestanna, en hvorki vom komnir
traktorar né jeppar. Hins vegar var farið að
brydda á jarðvinnsluvélum, skurðgröfum
og þúfnabana man ég eftir á vegum
búnaðarsamtaka bænda. A einstaka bæjum
hafði verið ráðist til atlögu við úthagann
með þessum aflmiklu en klunnalegu
tækjum í því skyni að ræsa fram votlendi
og breyta mýmm og móum í véltækar
túnasléttur. Vélvæðing landbúnaðarins
var sem sé í reifum og það mátti segja að
fólk hefði ýmiskonar væntingar gagnvart
tækninni og liti - vegna hennar - bjartari
augum til framtíðarinnar, en að einu leyti
bar þó skugga á. Það var stríðshættan sem
vofði yfir Evrópu og stafaði frá ógnarveldi
Hitlers og nasista i Þýskalandi. Þegar leið
á sumarið jókst umtal um væntanlegt stríð
í Evrópu og tal manna um að siglingar
myndu teppast til landsins - ef til stríðs
kæmi - olli sumu fólki - heyrði ég sagt
- áhyggjum og hugarangri.
En heyskapurinn gekk með afbrigðum
vel. Bræðumir Böðvar og Guðmundur
voru miklir dugnaðarmenn og drifTjöðrin
í heyskapnum, en Jón bróðir þeirra vann
utan heimilis og kemurþví ekki við sögu.
Böðvar þótti stundum seinn að koma sér
að verki. Honum fannst gaman að spjalla
um landsins gagn og nauðsynjar, eins
og stundum er sagt, og mér fannst hann
hugmyndaríkur og skemmtilegur maður.
Heima er bezt 85