Tækni - 01.06.1943, Side 16

II. Hækkun á fasviksstuðli (effekt-
faktor).
III. Endurbætur á bæði hraða og fas-
viksstuðli).
Við þær aðferðir, er heyra undir II. og
II. flokk, þarf straumvendi, sem annað
hvort getur verið á hjálparvél eða á hreyfl-
inum sjálfum.
I. Hraðabreyting.
Við breytingu á hraða, án þess að hafa
samtímis áhrif á fasvikið, er hægt að nota
eftirtaldar aðferðir:
a. breytingu á tíðni (frekvens) aðkomu-
straumsins.
b. breytingu á pólfjölda.
c. breytilegt viðnám í snúðrásinni (rotor-
kreds).
d- Kaskade-tenging.
a. Breyting á tíðni aðkomustraumsins.
Hraðamismunur (slipp) spanhreyfils-
ins er venjulega 5% frá engu til fulls álags.
Snúningshraðinn við ekkert álag er því
hér um bil hinn sami og við samfasa (syn-
kron) hraðann, sem er ákveðinn af for-
múlunni:
„ 60 • f 60 • tíðnin
Snuningshraðinn n = - p - = pólpar "
Það, sem hér liggur fyrir, er að breyta
tíðninni. Þetta er auðvitað því aðeins hægt,
að hreyfillinn sé það eina, sem drifið er af
riðstraumsrafal eða tíðnibreyti (frekvens-
omformer). Þetta er gert í vissum tegund-
um skipa, þar sem skrúfuásnum er snúið
af spanhreyflum, sem drifnir eru með
diesel- eða túrbínudrifnum rafal. Á hinn
bóginn kemur fyrir í vissum iðngreinum,
að þurfi vélar með háan snúningshraða,
og er þá notaður tíðnibreytir. Þessi aðferð
á hraðabreytingu er mjög sjaldgæf, en það
er þó ekki hægt að sleppa henni í vissum
tilfellum.
b. Breyting á pólfjölda.
Af áður nefndri formúlu sést, að einnig
er hægt að breyta hraðanum með því að
breyta pólfjölda. Þetta er hægt að gera á
tvo mismunandi vegu: annaðhvort með
því að nota tvö aðskilin statorvöf með mis-
munandi pólfjölda og með snara (omskif-
ter) er skipt straumnum frá einu vafi í
annað, eða við að nota eitt vaf og veita
vafinu með snara mismunandi pólfjölda.
Skiptingin er einfaldari, ef notuð eru
tvö vöf algerlega aðskilin hvort frá öðru.
Hlutfallið milli snúningsfjöldanna getur
verið hvað, sem er. Hentugast er að hafa
bæði vöfin í sömu nótunum, en það er
stundum erfitt að ákveða nótnafjölda, sem
hentar fyrir bæði vöfin. Við hina aðferð-
ina, að nota einstakt vaf, er nauðsynlegt
að hafa einfalt hlutfall milli snúningsfjöld-
anna, venjulega er það 2: 1 á litlum hreyfl-
um. Sé krafizt meira en tveggja mismun-
andi snúningsfjölda, er stundum hægt að
hafa viðeigandi skiptingar, sem eru mjög
flóknar. í slíku tilfelli er hreyfillinn held-
ur hafður með tveimur fráskildum vöfum,
sem báðum er hægt að breyta fyrir tvo
mismunandi hraða. Hér er því um að ræða
fjóra mismunandi snúningsfjölda.
Pólskiptivöf eru mest notuð við litla
hreyfla, þar sem þarf tvo eða jafnvel fjóra
snúningsfjölda. Þessir hreyflar hafa næst-
um alltaf skammhlaupssnúð.
c. Breytilegt viðnám í snúðrásinni.
Það skal tekið fram, að hinar tvær síð-
ari aðferðir í I. flokki, c og d, og einnig
aðferðirnar í II. og III. flokki eru byggðar
á spennutapi í snúð, sem fæst: 1) annað-
hvort með því að tengja aukaviðnám í
snúðrásina eða 2) með því að innfæra
auka rafkraft (elektromotorisk kraft),
sem vinnur á móti þeim rafkrafti, sem ætl-
að er að yfirvinna hið venjulega ohmska
viðnám og launviðnám (reaktans) í snúð-
10
T Æ K N I