Varðberg - 08.01.1944, Page 12

Varðberg - 08.01.1944, Page 12
12 VARÐBERG un komið fram, hvorki af vorri hálfu né Dana. Yfirlýsing Alþingis 17. maí 1941 um stofnun lýðveldis á Islandi eigi síðar en í styrjaldarlok er alls ekki tilmæli um endurskoðun sambands- laganna, heldur þvert á móti yfirlýs- ing um það, að endurskoðun og samn- ingaumleitanir í þá átt, skuli ekki fram fara. Slíkt sé þýðingarlaust, því sjálfir höfum vér ákveðið sambands- slit“. Ráðherrann telur síðan, að upp- sagnarákvæðum 18. gr. verði ekki beitt á annan hátt en þann, að við verðum að bíða í 3 ár eftir að Danir hafa aftur fengið frelsi sitt og kröfu um endurskoðun væri hægt að gera til þeirra og samningaumleitanir að fara fram. Þegar á það er litið, að ríkisstjórnir íslands hafa verið að berjast við það í hátt á þriðja ár, að skilja við Dan- mörku, og staðreyndirnar sýna, að mögulegt hefur verið að hafa sam- band við ríkisstjórn Danmerkur með símskeytum, sem virðast hafa getað gengið mjög greiðlega á milli, þá verð- ur þessi staðhæfing, að engin krafa um endurskoðun hafi farið fram, og afleiðingar hennar, vægast sagt furðuleg. Ef þetta reynist rétt, þá hljóta að koma fram ný viðhorf, bæði út á við og inn á við, en ég vil ein- ungis að litlu leyti fara út í það hér. Eg hef skrifað um þetta atriði í A'ikublaðinu íslandi 25. október og 22. nóvember s.l. og vísa þar til, urn leið og ég get þess, að áíyktanir verða að mörgu leyti að styðjast við það sem gert er ráð fyrir, þar sem skjölin hafa ekki verið birt. Eg vil einungis ræða hér um upp- sagnarákvæði 18. gr. í þrengri merk- ingu, þ. e. það sem snertir uppsögn- iua sjálfa, en ekki meðferðina á Al- þingfi og þjóðaratkvæðagreiðsluna. I nýútkomnum Andvara er ágæt grein eftir Jón Blöndal, hagfræðing, sem hann kallar: Vér viljum skilnað — en slcilnað með sœmd, og vil ég benda á ummæli hans á bls. 37—39. Það er skilyrði fyrir uppsögn sam- bandslaganna af okkar hálfu, að Al- þingi eftir árslok 1940 sétji fram kröfu um, að byrjað verði á samning- um um endurskoðun laganna (for- lange optaget Forhandling om Love- nes Revision). Krafa um endurskoðun, sem send væri gagnaðila fyrir árslok 1940, hef- ur ekki gildi. í grein Jóns Blöndal, sem að ofan er nefnd, bls. 37, heldur hann því fram, að samningar um endurskoðun þurfi að fara fram. Hinu sama heldur dómsmálaráðherrann fram í ræðu sinni eins og áðui' er sagt. Réttara væri að segja, að samningatilraunir eigi að fara fram. Eg er á annari skoðun en báðir þessir höfundar. Ég held því fram, að samningsskyldan nái ekki til samningatilraunanna sjálfra í raun og veru. Auk þess, sem mér virðist greinilegt, að áherzlan er lögð á kröf- una sjálfa í fyrstu málsgrein, þá er uppsagnarfresturinn í 2. málsgr. ein- göngu miðaður við kröfuna og talið frá þeirn tíma, er hún kom fram til gagnaðilans. Mér virðist það og vera í fullu samræmi við almennar skýr- ingarreglur samninga, að aðili, sem hefur ákveðið að hann vilji ekki semja, hafi fullan rétt til að tilkynna gagnaðilanum þessa ákvörðun sína, jafnframt því sem hann fullnægir því nauðsynlega formi að setja kröfuna fram við gagnaðilann. Annað mál cr það, að ég lít svo á, að sjálfsagt sé að taka upp viðræður um málefnin, ef nokkrir möguleikar eru á því og að bíða ætti eftir þeim möguleika, ef þess væri kostur. Þá kemur hið veigamikla atriði: Hefur Island gert kröfu um endur- skoðun sambandslaganna til dönsku ríkisstjórnarinnar? Ályktun Alþingis 17. maí 1941 er í tveimur liðum. Fyrri liðurinn byggir á vanefndakenningunni og telur Al- þingi samkvæmt því ísland hafa öðl- ast rétt til sambandsslita þá þegar. I seinni liðnum er því lýst yfir, „ad af íslands hálfu verði ekki um að rœða endurnýjun á sambandslaga- sáttmálanum við Danmörku, þótt ekki þyki að svo stöddu tímabcert, vegna, ríkjandi ástands, að ganga frá fo'rmlegum sambandsslitum og encl- enlegri stjórnarskipun ríkisins, enda verði því ekki frestað lengur en til styrjaldarloka“. Það er upplýst, að danska stjórnin fé'kk ályktun þessa í hendur 20. s. m., og að hún svaraði með bréfi eða sím- skeyti 31. s. m. Það er upplýst af þeim, sem skjölin þekkja, að danska stjórnin hafi í svari sínu tekið það skýrt fram, að hún slcildi þennan boð- skap sem lcröfu um endurskoðun samkvœmt sambandslógunum, sbr. Bjarna Bencdiktsson í Morgunblað- inu 29. október s.l. og Jón Blöndal í Alþýðublaðinu 2. nóvember s.l. Islenzka ríkisstjórnin svaraði þessu bréfi dönsku stjórnarinnar með bréfi eða símskeyti 23. júní s. á. og var það, cða kafli úr því, birtur í Alþýðu- blaðinu 2. nóvember s.l. og hljóðar svo: „Tíminn er einmitt sá, sem gert er ráð fyrir í sambandslögunum til þess að gefa til kynna framtíðar- fyrirœtlanir, en þessar fyrirœtlanir og það, að þœr yrðu lagðar fram í árs- byrjun 1941, voru af Islands hálfu boðaðar með alþingissamþykktum 1928 og 1937“. Með þessu bréfi staðfestir íslenzka ríkisstjórnin svo greinilega sém verða má, að hér sé um kröfu um endur- skoðun sambandslaganna að ræða. Það er óþarfi að rökstyðja það nán- ar. Bréfið vísar bæði til sambands- laganna sjálfra og til þingsályktana árin 1928 og 1937, en þar er einmitt um slíka kröfu að ræða. Með þessu virðist fidlkomlega sannað, að krafa um endurskoðun sambandslaganna af íslands hálfu hafi borist dönsku ríkisstjórninni 20. maí 1941. Bjarni Bcnediktsson hefur neitað því í grein sinni í Andvara 1941, sbr. bls. 38, að þingsálvktunin 17. maí 1941 cigi nokkuð skylt við kröfu um endurskoðun sambandslaganna. Sama hefur fyrrverandi forsætisráðherra, Ólafur Thors, haldið fram í bréfum til Jóns Krabbe, sbr. áðurnefnda grein Jóns Blöndal í Andvara, bls. 28. — Þegar áðurnefnd bréfaviðskipti fóru fram milli íslenzku og dönsku ríkisstjórnanna, var Ólafur Thoi’s að vísu ráðherra, en hann var hvorki forsætisráðherra né utanríkismálaráð- herra. Iívort hann hefur verið því samþykkur að bréfið frá 23. júní 1941 var sent, eða hann hefur gert ágrein- ing, er óupplýst mál. Ætla verður,'að sú stjórn sem þá sat, hafi gefið þær skuldbindingar, sem í bréfinu felast, á löglegan hátt, enda hefur því hvergi verið mótmælt, hvorki að formi né efni. Jafnvel þótt núverandi ríkisstjórn og aðrir þeir aðilar, sem að ofan eru nefndir, mótmæli því að þingsálykt- unin og bréfaviðskiptin beri að, skoða scm kröfu um endurskoðun sam- bandslaganna, þá virðist skuldbind- ingin vera ótvíræð. Sem milliríkja- skuldbinding er hún þess eðlis, að

x

Varðberg

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Varðberg
https://timarit.is/publication/1920

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.