Garður - 01.10.1945, Blaðsíða 34

32
GARÐUR
æsku og alizt upp á sveit“, en „glæsilegasta stúlkan í sveitinni“ var
hún. Samt getur Jón Trausti aldrei fullkomlega fellt sig við ættleysi
hennar og segir, að „ýmislegt hafi verið hvíslað um faðerni hennar“;
Ilalla hafi e. t. v. eftir allt saman verið höfðingjadóttir. Er hér er
komið sögu er Halla ung, fuMtíða kona á prestssetri. Ilún gengur mjög
í augun á karlmönnunum og lei'kur sér að tilfinningum þeirra.
Rósa Þórðardóttir frá Niðurkoti er einnig komin af lágum stigum
og er í vist á hreppstjórasetrinu. Hún er mjög hæggerð, eins og hún
átti kyn til. I heimahúsum hefur hún lært að taka hverju, sem að
höndum ber, „með jafnaðargeði, sem nálgast heimspeki, og blíðri und-
irgefni, sem nálgast guðhræðslu“, og hún hefur aldrei látið karlmennina
„flangsa utan í sér“.
Nú kemur freistarinn til sögunnar, og þar eru þær báðar, Halla og
Rósa, jafnvarnarlausar, jafnberskjaldaðar og mús í kattarklóm. Ráðar
verða þær fyrir þeirri ástarsorg að missa af elskhuganum. Ilalla hefur
stolizt til að líta björtum augum á framtíðina. Ilún trúir á sr. Halldór.
Hið skilyrðislausa traust hennar er eina vopnið, sem hún hefur í hinum
ópersónulegu og einhliða kynnum þeirra, og hún beitir því óspart.
Rósa hefur einnig átt stolta drauma (sjá bls. 115 I), en þegar hún sér
hamingjudraum sinn að engu orðinn, dregur hún sig inn í sjálfa sig
og iætur skeika að sköpuðu. Rósa setur upp hið innhverfa andlit
þrjózkunnar. Ilún er ekki eins og Halla, sem kemur hjónabandinu í
kring, enda er Rósa ekki að bjarga tilveru elskhuga síns eins og hún.
Iíeimsmaðurinn Ingólfur Arnarson Jónsson er af allt öðrum toga en
prestsrolan sr. Halldór. Rósu er ekki einu sinni gefið að fá að fórna
sér fyrir hann. Um Höllu skiptir aftur öðru máli. Ilalla sýnir sr. Hall-
dóri bezt þá miklu fórn, er hún færir honum, með því að velja þann
vesalasta úr hinum mikla hópi aðdáenda sinna, og með því heldur hún
á vissan hátt sambandi og samlífi þeirra áfram. Hér kemur frarn mikil
sálfræðileg innsýn hjá Jóni Trausta. Ebkert er jafnríkt í konurn og
þessi þörf fyrir að „resignera“, fórna sér fyrir eitthvað. —
Við sjáum þessar ungu konur á brúðkaupsdegi þeirra, Rósu og
Höllu. Rósa stendur og horfir niður í svuntuna sína, rjóð í kinnum,
„búlduleit, fámálug og dálítið tileygð“. Ilún á sér enga stoð, enga trú,
enga von. Framundan er ekkert nema miskunnarlaust mannlífið. Halla
á einnig „bágt með að dylja geðshræringar sínar“. En þótt hún sé sorg-